Dagblaðið Vísir - DV - 17.09.1996, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS_ HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
r
Otrygg framtíð íslenzku
Ungu fólki er enska töm, enda er hún allt í kringum
okkur. Unglingamir hafa alizt upp við hana í textuðum
kvikmyndum og alþýðutónlist. Margt ungt fólk getur bein-
línis hugsað á ensku og þar með náð þeim tökum á mál-
inu að geta talizt reiprennandi enskumælendur.
Þetta er sumpart gott og að minnsta kosti hagkvæmt.
Enska er orðin alþjóðatunga heimsins, lykill að viðskipt-
um og öðrum samskiptum milli landa. Færir enskumenn
hafa betri aðgang að þessum mikilvæga samskiptaheimi
en hinir, sem stirðmæltir eru á alþjóðatungumálið.
Enska er beinlínis móðurmál fólks í ríkjum í öllum álf-
um. Það er arfur frá tímum brezka heimsveldisins. Þar við
bætast yfirburðir Bandaríkjanna í alþjóðastjórnmálum, al-
þjóðlegri fjölmiðlun og í alþjóðlegum skemmtiiðnaði.
Bandarískir leikarar eru viðmiðunartákn.
Þær þjóðir, sem lengst ganga í vöm gegn linnulausu
áhlaupi enskunnar, eru gömul stórveldi á borð við Frakk-
land og Þýzkaland, sem til dæmis láta talsetja bandarísk-
ar kvikmyndir. Þetta veldur því, að leikni í ensku er lak-
ari í þessum löndum en í hinum, sem minna mega sín.
íslenzk stjórnvöld hafa ekki tekið upp jafn harða afstöðu
og frönsk og þýzk, enda þarf stóran markað til að standa
undir talsetningu kvikmynda. En á sumum sviðum hafa
landsfeðumir gert minna af því að halda uppi vömum en
starfsbræður þeirra í öðrum smáríkjum.
Sem dæmi um þetta má nefna, að Innkaupastofhun rík-
isins og menntaráðuneytið hafa árum saman látið við-
gangast að til notkunar í skólum landsins sé mælt með
stýrikerfi og algengum hugbúnaði á ensku, þótt nóg fram-
boð sé af slíku á íslenzku og mikið notað.
Eðli málsins samkvæmt er það fremur ritmálið en tal-
málið, sem á erfitt uppdráttar. Töluverð gjá er milli þess-
ara tveggja útgáfna tungumálsins, af því að ritmálið hefur
breyzt hægar en talmálið og raunar verið fryst í eldra
formi. Ritmálið vefst fyrir sífellt fleirum.
Önnur gjá er að myndast milli þeirra, sem kunna í stór-
um dráttum að nota íslenzkt ritmál og eru óhræddir við
að nota það, og hinna, sem eiga erfitt með það og forðast
því að láta texta frá sér fara. Að þessu leyti er til irndir-
stétt, sem fer sífellt stækkandi.
Vegna fámennis þjóðarinnar, yfirburðastöðu enskunnar
í umhverfinu og mikilla utanríkisviðskipta og -samskipta
á islenzk timga í vök að verjast. Það er neikvæða hliðin á
innrás enskunnar í samfélagið hér á landi. Með sama
áframhaldi leggst íslenzka niður.
Þetta kann að vera svartsýni. En staðreyndir líðandi
stundar eru ljósar. Enska sækir á og íslenzka víkur sess.
Engin merki eru á lofti um marktækt viðnám af hálfu ís-
lenzkumanna og menningarvita, menntaráðuneytis ins eða
annarra yfirvalda. Nema smíði nýyrða.
Þótt íslenzka sé nokkuð fomt mál, hefur áhugamönnum
tekizt að búa til íslenzkan orðaforða á flestum nútímasvið-
um. Þannig tölum við um síma, þotur og tölvur með góð-
um árangri. í verkfræði og tölvutækni eru til íslenzk orð
yfir flest hugtök, sem mestu máli skipta.
Afrek nýyrðasmiða sýna, að efnislega er islenzka hæf til
að vera nútímamál á tækni-, tölvu- og samgönguöld. Það
er ekkert, sem kemur í veg fyrir, að íslenzka geti haldið
áfram að blómstra, nema áhugaskortur þjóðarinnar og
þeirra, sem eiga að gæta hagsmuna tungunnar.
Tími er kominn til að stinga við fótum og snúa málum
í þann farveg, að íslenzka geti áfram lifað góðu lífi á þess-
ari eyju við hlið alþjóðatimgumálsins.
Jónas Kristjánsson
„Landsvirkjun er ekki einkafyrirtæki heldur opinbert fyrirtæki á ábyrgö allra landsmanna." - Frá ársfundi Lands-
virkjunar.
Aðhald að
Landsvirkjun
í lögum um Lands-
virkjun segir, í 13.
gr....Til orkusölu-
samninga til langs
tíma, við iðjuver
sem nota meira en
100 Gwst á ári, þarf
Landsvirkjun leyfi
ráðherra þess er fer
með orkumál. Slíkir
samningar mega
ekki að dómi ráð-
herra valda hærra
raforkuverði til al-
menningsrafveitna
en ella hefði orðið.“
Tvennt er það sem
vert er að leiða hug-
ann að hér. í fyrsta
lagi að það hlýtur að
liggja kvöð á ráð-
herra að sýna fram
á með rökum
(skýrslugerð) að
samningur við iðju-
ver valdi ekki
hærra raforkuverði
til almennings en
ella hefði oröið. Og í
öðru lagi að í því
samhengi sé átt við
framtiðar raforku-
verð til almennings-
rafveitna.
Kjallarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
hagfræöingur
Landsvirkjun er ekki
einkafyrirtæki heldur
opinbert fyrirtæki á
ábyrgð allra lands-
manna. Hún veltir tug-
um og hundruðum
mUljarða króna á
þeirra ábyrgð svo að
miklir hagsmunir eru
í veði. Því er að mínu
mati mjög aðkallandi
og eðlileg krafa að trú-
veröug stofnun hafi
skýra lagalega eftir-
lits- og endurskoðun-
arskyldu um að ofan-
greind lagaákvæði
verði ekki brotin. Al-
þingi, almenningur í
landinu og dómsvaldið
á kröfu á að fá óyggj-
„ Verði ekki faríð út í það að afnema
einokunarumgjörð raforkugeirans og
skapa samkeppni hér á landi er brýnt
að í lög verði sett skýr ákvæði um
eftiríits- og endurskoðunarskyldu
gagnvart Landsvirkjun til að tryggja
hagsmuni almennings
Aökallandi og
eölileg krafa
Af þeim upplýsingum sem fram
hafa komið í dagblöðum stendur
til að selja Columbia Ventures og
hugsanlega Járnblendifélaginu
raforku frá ódýrustu virkjanakost-
um okkar, þ.e. Nesjavallavirkjun I
og II, stækkun Kröfluvirkjunar,
Hágöngumiðlun, Sultartangavirkj-
un og Bjamarflagi, samtals 1.350
GWst. Því er ljóst samkvæmt ofan-
greindum lögum að Landsvirkjun
getur ekki selt viðbótarraforku til
almenningsrafveitna frá dýrari
virkjanakostum en þessum á
næstu áratugum.
andi stimpil frá slíkri stofnun sem
ekki hefur neina hagsmuni af við-
komandi framkvæmdum eða
samningum. Stimpil sem felur í
sér að nákvæmlega sé farið yfir
byggingarkostnað, raforkuverð og
arðsemiskröfur.
Núverandi aðhald
I 13. gr. laga um Landsvirkjun
segir: „... Stjórn Landsvirkjunar
setur, að fenginni tillögu Þjóð-
hagsstofnunar, gjaldskrá fyrir
Landsvirkjun. í gjaldskrá skal raf-
orkuverðið við það miðaö að eðli-
legur afrakstur fáist af því fjár-
magni sem á hverjum tíma er
bundið í rekstri fyrirtækisins...“
Samkvæmt þessu lögum er Lands-
virkjun ekki bundin að tillögum
Þjóðhagsstofnunar. Hún virðist ef
rétt er skilið aðeins vera ráðgef-
andi hér.
Verði ekki farið út i það að af-
nema einokunarumgjörð raforku-
geirans og skapa samkeppni hér á
landi er brýnt að í lög verði sett
skýr ákvæði um eftirlits- og end-
urskoðunarskyldu gagnvart
Landsvirkjun til að tryggja hags-
muni almennings.
Breyttir tímar
Sem betur fer hefur aðhald að
stjómmálamönnum farið vaxandi
undanfama áratugi, bæði hér á
landi og víðar. Nýleg dæmi frá
frændum okkar Færeyingum sýna
hvernig gehir farið fyrir stjóm-
málamönnum sem beita fyrir sig
siðlausum eða ólöglegum vinnú-
brögðum. Á komandi árum, á öld
upplýsinga- og fjarskiptavæðing-
ar, er líklegt að þetta aðhald
verði enn aukið. Tækniframfai'ir,
aukin menntun og opnara og
gegnsærra þjóðfélag mun auð-
velda slíkt aðhald til muna og
hvetja til vandaðri vinnubragða.
Uppvaxémdi kynslóðir munu án
efa fara rækilega ofan í meðal
annars forsendur, útreikninga og
þær ákvarðanir sem teknar verða
í raforkumálum og meta hag-
kvæmni þeirra og dæma verk okk-
ar.
Stjómmálamenn munu því sjá
hag sinn í því að hafa sér við hlið
óháða eftirlitsstofnun sem ef til
vill sér í gegnum innri hagsmuna-
togstreitu sem ávallt verður til
staðar í einhverri mynd. Þeim
mun því finnast það eðlileg og lýð-
ræðisleg krafa þegar svo miklir
hagsmunir eru í húfl eins og ofan
greinir að þannig sé búið um
hnútana. Stjórnmálamenn eru
breyskir eins og aðrir menn.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
Skoðanir annarra
Störfin mikilvægu
„Mér fmnst svolítið skondið þegar talsmenn há-
launahópa koma í sjónvarpið og fullyrða með jarðar-
fararsvip að þeir gegni svo mikilvægmn störfum að
þjóðin ætti að sjá sóma sinn í að losa þá undan
áhyggjum af lífsafkomu sinni. En hvað um þá sem
berjast í bökkum og geta engan veginn látið enda ná
saman? Gegna þeir þá svo nauðaómerkilegum störf-
um að þeir eigi ekki betra skilið en stöðugar áhyggj-
ur af morgundeginum?"
Guðrún Egilson í Lesbók Mbl. 14. sept.
Opnað fyrir trúmál
„Nú ríkir mikill og einlægur áhugi á trúmálum og
andlegum málefnum af öllu tagi. Nýaldarhreyfingin
blómstrar og flestir kristnir trúflokkar, sem standa
utan þjóðkirkjunnar, eru í vexti... Sérstaklega er það
unga fólkið sem er opið fyrir trúmálum og ræðir trú-
mál af miklum áhuga og einlægni... Samkvæmt upp-
lýsingum frá Hagstofunni hefur fólk sagt sig úr þjóð-
kirkjunni í vaxandi mæli á undanfömum árum...
Það virðist því vera að flóttinn úr þjóðkirkjunni
aukist í réttu hlutfalli við aukinn áhuga á trúmálum
eða aukna trúhneigð fólks.“
Ragnhildur Pála Ólafsdóttir
í Degi-Tímanum 14. sept.
Leiðindakenndin vísar leiðina
„Fáir þora að viðurkenna að þeim leiðist almennt
í lífinu. En ef fólki hættir að þykja gaman það sem
það naut áður, eins og starf eða hjónaband, eða
hvaðeina sem áður gaf mesta ánægju og leiðinda-
kenndin verður allsráðandi, ber því að gera eitthvað
örlagaríkt... Leiðindakenndin er vísbending um að
eitthvað betra sé á boðstólum. Hún er ævaforn, hef-
ur þróast með manninum sem aðferð til að vísa hon-
um réttu leiðina. Hún blundar í hverjum einstak-
lingi og getur hjálpað honum til að fara þangað sem
hann vill fara og hún vill þótt rödd hennar hljómi
dapurlega."
Gunnar Hersveinn í Mbl. 15. ágúst.