Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1996, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1996
útlönd________________________________________________
Gro Harlem Brundtland:
Hafin yfir daglegt þras stjórnmálanna
Gro Harlem Brundtland og eftirmaöur hennar í embætti forsætisráðherra,
Thorbjorn Jagland, lengst til hægri. Simamynd Reuter
Þaö þóttu tímamót í norskum
stjórnmálum þegar Gro Hárlem
Brundtland, forsætisráðherra Nor-
egs, tilkynnti afsögn sína á mið-
vikudaginn. Hún hefur verið andlit
Noregs út á við á allt annan hátt en
fyrirrennarar hennar í starfi. Störf
hennar á alþjóðlegum vettvangi
hafa komið Noregi á blað meðal
þjóða sem annars hefðu varla vitað
mikið um landið.
Gro hefur gegnt formennsku í al-
þjóðaráði Sameinuðu þjóðanna um
umhverfis- og þróunarmál og hlotið
fjölda viðurkenninga fyrir störf sín
á þeim vettvangi.
í upphafi var Gro lögð í einelti af
pólitískum andstæðingum sínum og
nokkrum íjölmiðlum. Nú er alls
staðar rætt um Gro með virðingu.
Hún er þekkt fyrir mikla orku og
sterkan vilja. Á fimmtán ára ferli
sínum sem forsætisráðherra er hún
hafin yfir daglegt pólitískt þras.
Fyrsti kvenforsætis-
ráðherrann
Gro fæddist i Ósló 20. apríl 1939.
Hún lærði læknisfræði og útskrifað-
ist með mastersgráðu frá heil-
sugæsludeild Harvardháskóla 1965.
Gro starfaði sem læknir í Noregi
þar til 1974. Sama ár gerði Trygve
Bratteli, þáverandi forsætisráð-
herra, hana að umhverfismálaráð-
herra og gegndi hún því embætti
þar til 1979. Þann 4. febrúar 1981
varð Gro Harlem fyrsti kvenforsæt-
isráðherra Noregs. Hún tók við af
Oddvar Nordli sem fór frá vegna
heilsubrests. Fyrsta stjóm hennar
var þó ekki lengi við völd. í október
sama ár varð Gro að víkja fyrir
hægri bylgjunni og Káre Willoch.
Það var ekki fyrr en í maí 1986 sem
hún varð aftur forsætisráðherra er
Willoch sagði af sér vegna umdeilds
skattafrumvarps. í þetta skipti var
stjórn hennar við völd þar til i októ-
ber 1989 þegar Jan P. Syse tók við.
Þriðja stjórn Gro leit dagsins ljós í
nóvember 1990.
Stefnan gerð
nýtískulegri
Norðmenn tengja þrjár viðamikl-
ar breytingar nafni Gro. Umhverfls-
mál vom sett á oddinn í norskri
pólitík. Konur hófu innreið sína í
stjómmálin af fullum krafti og
stefna Verkamannaflokksins breytt-
ist. Sumir túlka það þannig að stefn-
an hafi verið gerð nýtískulegri en
aðrir að gömul gildi flokksins hafi
hrunið.
Ríki jafnaðarmanna, eins og
Norðmenn þekktu það fram til 1970,
þykir hafa breyst í stjómartíð Gro.
Hugmyndir hægri bylgjunnar og
Káre Willoch hafa á margan hátt
fengið að njóta sín. Það hefur orðið
rýmra um markaðsöflin. En skoðun
margra hefur verið að efnahags-
stefna Gro hafi stofnað hefðbund-
inni jafnaðarstefnu í hættu.
Hrossalækningar
á krepputímum
Það hafa komið krepputímabil
undir stjórnartíð Gro. Hún hefur
neyðst til þess að beita hrossalækn-
ingum í eftiahagsmálum. Hún hefur
oft notið meiri hylli meðal atvinnu-
rekenda en almennra kjósenda. Á
tímabili óx atvinnuleysi meir en á
kreppuárunum í kringum 1930. Henni
tókst hins vegar að fá verkalýðsfélög-
in á sitt band í aðgerðum sem stuðl-
uðu að sparnaði og niðurskurði.
Nú þegar hún dregur sig í hlé get-
ur hún lagt fram yfirlit sem sýnir
ekki bara hallalausan búskap held-
ur 400 milljarða króna tekjuafgang í
fjárlagafrumvarpi, litla verðbólgu
og minnkað atvinnuleysi.
Tapaði mikilvægasta
malinu
En hún tapaði þeirri pólitísku
baráttu sem hún taldi sjálf mikil-
vægasta, það er aðild Noregs að
Evrópusambandinu. Margir segja
Fréttaljós
á laugardegi
þó að hún hafi snúið ósigrinum í
sigur fyrir sjálfa sig. Atkvæða-
greiðslunni var varla lokið þegar
hún bretti upp ermarnar og lýsti
því yfír að hún ætlaði ekki að gefast
upp. Hún myndi nýta stöðuna eins
og hægt væri. Með því átti hún við
að aðlaga Noreg að reglum og lögum
Evrópusambandsins. Hefur henni
tekist að ná því markmiði mætavel.
Arftakinn alinn upp
í flokknum
Gro sagði af sér flokksfor-
mennsku 1992 er sonur hennar
framdi sjálfsmorð. Við formennsk-
unni tók Thorbjorn Jagland sem nú
hefur einnig sest í forsætisráðherra-
stólinn. Jagland fæddist i Drammen
5. nóvember 1950. Hann er alinn upp
í Verkamannaflokknum og varð for-
maður ungliðasamtaka flokksins
1977.
Jagland er kvæntur og tveggja
bama faðir sem lætur fjölskylduna
sitja í fyrirrúmi. Árið 1986 haftiaði
hann sæti í stjóm Gro. Kvaðst hann
þurfa að sinna börnum sínum. Nú
taka önnur verkefni við. Eitt hið
fyrsta verður að knýja fram fjárlög
næsta árs. NTB, Reuter
erlend bóksjá
Metsölukiljur
• •••••••••••#••
Bretland
Skáldsögur:
1. Nlck Hornby:
Hlgh Fldellty.
2. Nlcholas Evans:
The Horse Whlsperer.
3. Anonymous:
Prlmary Colors.
4. laln Banks:
Whlt.
5. Ellzabeth Jane Howard:
Casting Off.
6. Bernard Cornwell:
The Wlnter Klng.
7. Catherine Cookson:
The Obsesslon.
8. Wllbur Smlth:
The Seventh Scroll.
9. Josteln Gaarder:
Sophle's World.
10. Tom Sharpe:
Grantchester Grlnd.
Rit almenns eölis:
1. Blll Bryson:
Notes from a Small Island.
2. Andy McNab:
Immedlate Action.
3. John Gray:
Men Are from Mars, Women Are
from Venus.
4. Danlel Goleman:
Emotlonal Intelllgence.
5. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
6. Dlrk Bogarde:
Cleared for Take-Off.
7. Grlff Rhys Jones:
The Nation's Favourlte Poems.
8. Blll Bryson:
The Lost Contlnent.
9. Paul Bruce:
The Nemesls Flle.
10. Blll Watterson:
There's Treasure Everywhere.
Innbundnar skáldsögur:
1. Patrlcia D. Cornwell:
Cause of Death.
2. Colln Dexter:
Death Is Now My Neighbour.
3. Meave Blnchy:
Evenlng Class.
4. John le Carré:
The Tallor of Panama.
ÍS. Dlck Francls:
To the Hilt.
Innbundin rit almenns eðlis:
1. Dave Sobel:
Longltude.
ÍÍ 2. Norma Major:
Chequers.
3. K. Dalgllsh & H. Winter:
Dalglsh: My Autoblography.
4. Alec Gulnness:
My Name Escapes Me.
5. Monty Roberts:
The Man Who Llstens to Horses.
I
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Innri ólga forsenda
góðrar skáldsögu
„Þegar þú semur skáldsögu
þarftu að lifa með efninu í nokkur
ár. Tvö, þrjú ár. Sagan þarf að vekja
ólgu hið innra með þér, eitthvað
ógnvekjandi. Hún má ekki aðeins
vera einhver hugmynd sem þú vilt
gjarnan breyta i- skáldsögu; við-
fangsefniö þarf að gagntaka þig,“
segir bandaríski höfundurinn David
Guterson í nýlegu blaðaviðtali í
Danmörku þar sem hann var að
kynna fyrstu skáldsögu sína - met-
sölubókina Snows Falling on Ced-
ars.
í blaðaviðtölum hefur Guterson
verið frekar gagnrýninn á bókaút-
gefendur, einkum þó í Bandaríkjun-
um, fyrir eltingaleik þeirra við ein-
stakar metsölubækur.
„Þeir vilja frekar græða mikið á
einni bók en að hala inn jafn mikl-
ar tekjur með því að gefa út margar
bækur sem hver um sig gefur ekki
eins mikið af sér,“ segir hann.
Átök á afskekktri eyju
Sjálfur átti hann í miklum vand-
ræðum með að fá þessa fyrstu skáld-
sögu sína útgefna. Áður hafði hann
sent frá sér tvær bækur sem vöktu
litla athygli - annars vegar safn
smásagna og hins vegar ritgerða-
safn.
útgefendum í Ameríku þótti við-
fangsefni skáldsögunnar ólíklegt til
vinsælda og höfðu þvi lítinn áhuga
á að gefa hana út. En þegar sagan
kom loksins á markað hlaut hún
frábærar viðtökur og varð metsölu-
bók - og það ekki aðeins í Banda-
ríkjunum.
Það var fyrst og fremst viðfangs-
efni skáldsögunnar sem útgefendum
þótt lítt vænlegt til almennra vin-
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
sælda. Sagan gerist á sjötta áratugn-
um á lítilli eyju í Puget-flóa,
skammt frá borginni Seattle á vest-
urströnd Bandaríkjanna. Þunga-
miðja sögunnar er frásögn af réttar-
höldum yfir manni af japönskum
ættum, en hann er sakaður um að
hafa drepið einn sjómannanna á eyj-
unni.
Inn i þessa frásögn fléttast dapur-
leg samskipti japanskra innflytj-
enda í Bandaríkjunum og hinna
innfæddu Ameríkana á tímum síð-
ari heimsstyrjaldarinnar og árun-
um þar á eftir. Margar fjölskyldur
voru sem kunnugt er fluttar í fanga-
búðir á stríðsárunum fyrir það eitt
að vera Eif japönskum ættum. í sög-
unni er fjallað um kynþáttamisrétti,
átök ólíkra menningarsamfélaga í
bandarísku deiglunni og þær per-
sónulegu ákvarðanir um markmið
lífsins sem hver og einn verður að
taka fyrir sjálfan sig fyrr eða síðar.
Daglegt puð
Guterson vann við kennslu á
meðan hann skrifaði þessa skáld-
sögu. Það tók hann því langan tíma
að ljúka henni, eða sjö ár. Oft þurfti
hann að vakna síðla nætur til að fá
næði til að skrifa áður en hann hélt
til vinnu sinnar.
„Starf rithöfundarins er bara dag-
legt puð,“ segir hann í áðumefndu
viðtali. „Þótt það veiti höfundinum
mikla innri ánægju er það bara
vinna."
Og hann vitnar í þessu sambandi
til ráðlegginga velska skáldsins Dyl-
ans Thomas sem mætti eitt sinn
sem oftar vel hífaður til að lesa upp
ljóð sin. Hann hóf mál sitt með því
að spyrja tilheyrendur: „Hversu
margir ykkar vilja verða rithöfund-
ar?“ Allir réttu upp höndina. „Farið
þá heim og skrifið!“ sagði Thomas
og hélt sína leið.
Nú, þegar Guterson er orðinn
metsöluhöfundur, keppast útgefend-
ur um að bjóða honum miklar tjár-
hæðir fyrir næstu skáldsögu. En
hann hefur hafnað tilboðum um
háar fyrirframgreiðslur og vill fá að
Ijúka sögunni áður en hann selur
hana. Kveðst hann vonast til að hún
verði tilbúin til útgáfu í Bandaríkj-
unum haustið 1998.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Michael Crictonl:
The Lost World.
2. Steve Martlnl:
The Judge.
3. Stephen King:
The Green Mlle: Coffey on the
Mile.
4. Davld Guterson:
Snow Falling on Cedars.
5. Olivla Goldsmlth:
The Flrst Wlves Club.
6. Catherlne Coulter:
The Helr.
7. Sldney Sheldon:
Morning, Noon & Night.
8. Stephen Klng:
The Green Mlle: Nlght Journey.
9. Dick Francls:
Come to Grief.
10. John Grlsham:
The Chamber.
’ 11. Stephen Klng:
The Green Mlle: The Bad Death of
Eduard Delacrolz.
112. Stephen Klng:
The Green Mile: Two Dead Girls.
13. Jack Hlgglns:
Years of the Tlger.
14. Stephen Klng:
The Green Mile: The Mouse on the
Mile.
15. V.C. Andrew:
Melody.
(Rit almenns eðlis:
1. Ann Rule:
A Fever In the Heart.
2. Mary Plpher:
Revlving Ophella.
3. Jonathan Harr:
A Clvll Actlon.
4. Mary Karr:
The Liar's Club.
5. Ellen DeGeneres:
My Polnt... And I Do Have One.
6. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
7. Barbara Kingsolver:
High Tlde in Tucson.
18. Thomas Cahlll:
How the Irlsh Saved Civilization.
9. Dava Sobel:
Longltude.
10. J. Douglas & M. Olshaker:
Mlndhunter.
11. Gall Sheehy:
New Passages.
12. M. Scott Peck:
The Road Less Traveled.
13. Thomas Moore:
Care of the Soul.
14. Colin L. Powell:
My American Journey.
15. Isabel Allende:
Paula.
(Byggt á New York Tlmes Book Reviow)