Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1996, Page 14

14
LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1996 XjV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ÉLÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpV/www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Innrás kynninga
Glóruleysa og veruleikafirring, oftast í tengslum við
ofbeldi, virðast vera vinsælt efni kvikmynda nú á dög-
um, ef marka má rustalegar kynningar, sem birtast óvið-
búnu fólki í auglýsingatímum sjónvarpsstöðva og fjalla
ýmist um væntanlegt efni sjónvarpsrása eða kvikmynda-
húsa.
Fullorðið fólk ræður auðvitað, hvort það fer í bíó og
hvort það horfir á sjónvarpskvikmyndir, og getur forðað
sér frá óhroðanum. En misbrestur er á, að þessu efni sé
haldið frá börnum, einkum þeim börnum, sem sízt mega
við því vegna erfiðra heimilisaðstæðna.
Leidd hafa verið rök að því, að gerviheimur kvik-
mynda hafi slæm áhrif á sum börn, sem eru í mestri
hættu, af því að þau leika að mestu lausum hala vegna
félagslegra aðstæðna. Þessi börn leita fyrirmynda og of-
beldisreynslu í veruleikafirrtum kvikmyndum.
Takmörk eru fyrir því, hvað ríkið getur gert til að
koma í stað foreldra, sem ekki eru til taks eða sinna ekki
uppeldi af öðrum ástæðum. Reynt er þó að hindra óheft-
an aðgang að kvikmyndahúsum og sjónvarpssýningar
kvikmynda af þessu tagi fyrir klukkan tíu.
Mikilvæg viðbót við varnaraðgerðir þjóðfélagsins væri
hugbúnaður, sem gerði fólki kleift að loka fyrir auglýs-
ingar, sem sýndar eru fyrir og eftir fréttatíma sjónvarps
og einkum þær, sem sýndar eru innan fréttatímans.
Þessi innskot eru fúll af kynningum á kvikmyndum.
Hvimleitt er að geta ekki setzt niður tH að fylgjast með
nýjustu fréttum án þess að verða fyrir linnulausri skot-
hríð sýnishorna úr kvikmyndum, sem virðast gerðar af
geðveiku fólki fyrir geðveikt fólk. Fólk á rétt á að geta
fengið í hendur varnarbúnað gegn þessu ofbeldi.
HryHingur og ofbeldi fréttanna sjálfra er annars eðlis
en hliðstæð atriði kvikmyndakynninganna. Ógnarfréttir
eru í flestum tHvikum hluti einhvers raunveruleika, sem
við þurfum að vita um sem borgarar í vernduðu og nán-
ast lokuðu sérfélagi fjarri vandamálum nútímans.
Að vísu eru sumar hryUingsfréttir leiknar eða fram-
leiddar. TH dæmis var Persaflóastríðið að mestu tHbún-
ingur eins og fólk sá það á skjánum. Landganga banda-
manna í Sómalíu var leikin kvikmynd með mörgum tök-
um. Uppþot eru oft framleidd fyrir sjónvarpsfréttir.
Raunverulegir eru hins vegar harmleikirnir í Bosníu
og Rúanda, svo annars konar dæmi séu nefnd. Mestu
máli skiptir, að hryUingur í sjónvarpsfréttum er annað-
hvort raunveruleiki eða eftirlíking af raunveruleika, en
ekki samþjappaðir órar langt utan aUs veruleika.
Sjónvarpsfréttir eru líka yfirleitt tempraðar með að-
gangi fólks að svipuðum fréttum í útvarpi og á prenti,
þar sem minni hætta er á, að sýndarveruleiki sjónvarps-
tökuvéla trufli veruleika talaðrar eða ritaðrar frásagnar.
Saga er sjón ríkari, þegar tH kastanna kemur.
Fólk á rétt á að fá að sjá speglun sjónvarpsfrétta á góð-
um og vondum atburðum án þess að kæra sig um að sjá
innskot af órum þeirra, sem framleiða og markaðssetja
gersamlega veruleikafirrtar kvikmyndir, sem boðaðar
eru í sjónvarpsdagskrám eða kvikmyndahúsum.
Því er haldið fram, að kynningarnar feli ekki í sér at-
riði, sem valda takmörkun á aðgangi barna og unglinga.
Reynslan sýnir samt, að venjulegu fólki, sem ekki telur
sig hafa þörf fyrir óra af þessu tagi, finnst sumu hverju
þetta vera óþægHeg innrás á heimHið.
Við vHjum hugbúnað tH að loka fyrir sjónvarpsauglýs-
ingar, svo að við getum varið heimHin fyrir innrás geð-
sjúkra glæpamanna úr kvikmyndaheimi Kaliforníu.
Jónas Kristjánsson
Hvað verður um þá
sem verða út undan?
Þar kom að því að utanríkismál
bar á góma svo um munaði í bar-
áttunni fyrir forsetakosningar í
Bandaríkjunum 5. nóvember. Bill
Clinton flutti í vikunni ræðu í
Detroit sem snerist eingöngu um
afstöðu Bandaríkjastjómar til
stækkunar Atlantshafsbandalags-
ins austur eftir meginlandi Evr-
ópu.
Þótt ræðan væri að ytra bún-
ingi stefnuyfirlýsing forseta en
ekki deiluræða forsetaframbjóð-
anda, blandaðist engum hugur um
að hún ætti að vera þýðingarmik-
ill þáttur í að styrkja stöðu Clint-
ons á veigamiklu átakasvæði
gagnvart keppinautnum Bob Dole.
Detroit er helsta borgin í Michig-
an, og þar og í aðliggjandi Mið-
vesturríkjum er samanþjappaður
mestur hluti afkomenda innflytj-
enda til Bandaríkjanna frá Pól-
landi, Ungverjalandi og fyrrum
Tékkóslóvakíu.
Dole og fleiri repúblikanar hafa
borið stjórn Clintons á brýn að
hún sé hikandi og seinlát í við-
brögðum við óskum ríkja í Mið-
og Austur- Evrópu, sem áður
bjuggu við sovéska yfirdrottnun í
Varsjárbandalaginu, að fá inn-
göngu í NATO eftir að þau hafa
náð sjálfsákvörðunarrétti og tekið
upp lýðræðisstjómarfar og mark-
aðsbúskap. í Detroit lýsti Clinton
yfir að árið 1999, á hálfrar aldar
afmæli bandalagsins, ýrði fyrstu
nýju ríkjunum bóðin innganga í
NATÓ. Enginn velkist í vafa um
að þar á hann við þrjú lönd, Pól-
land, Tékkland og Ungverjaland.
Forgangur þeirra helgast bæði
af legu landanna og þjóðfélagsþró-
un hjá þeim á síðustu árum.
Stjórn sameinaðs Þýskalands er
umhugað um að mynda ekki leng-
ur austurmörk NATÓ, heldur fá í
þá stöðu nágrannaríki Þýskalands
í austri og suðri. Umskiptin frá
áætlunarbúskap til markaðsbú-
skapar hafa gengið langtum greið-
ar í þessum löndum en öðrum og
lýðræðisreglur sömuleiðis betur
virtar.
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Þótt ekki sé látið fara hátt, meta
stjómir NATÓ-ríkja það mikils að
ný aðildarríki búi við vaxandi
hagvöxt og séu því í stakk búin til
að axla sem mestan skerf þess
kostnaðar sem fylgir aðild að
bandalaginu. Gömlu NATÓ-ríkin
eru sem óðast að skera niður land-
varnaframlög eftir lok kalda
stríðsins, auk annars spamaðar á
aðhaldstímum, og kæra sig ékki
um að þurfa að leggja í mikinn
kostnað af stækkun bandalagsins.
En dilkadrátturinn meðal um-
sækjenda um aðild að NATÓ, þrjú
ríki í forgangsflokk og öll hin úti í
óvissunni, leiðir líka í ljós mestu
vandkvæðin á stækkun NATÓ.
Þau em ekki andstaða Rússlands-
stjórnar, heldur aukin óvissa og
uggur í löndunum sem lenda úti í
kuldanum.
Þegar eru hafnar viðræður um
gerð öryggismálasáttmála milli
NATÓ og Rússlands samfara
stækkun vestræna bandalagsins.
En mergurinn málsins er sá að
með inngöngu Póllands, Tékk-
lands og Ungverjalands i NATÓ
væri verið að taka inn ríki sem
ekki hafa ástæðu til að óttast hið
nýja Rússland en eftir yrðu skilin
á einskismannslandi ríki eins og
Eystrasaltslöndin og Úkraína, sem
vissulega væra í yfirvofandi
hættu risi heimsveldisstefna til
áhrifa á ný í Rússlandi.
Andstæðingar stækkunar
NATÓ á Vesturlöndum leiða því
fram þau rök að sú útfærsla endi-
marka bandalagsins sem nú er á
döfinni geti orðið til að skerða ör-
yggi og stöðugleika í Evrópu.
Rússum þætti sér mörgum mis-
boðið, heimsveldisstefna meðal
þeirra fengi byr í segl og líkleg-
ustu fórnarlömb hennar væm
skilin eftir berskjölduð af hálfu
NATÓ.
Þar að auki er bent á að í ríkj-
um þar sem mikið vantar á að lýð-
ræðislegir stjórnarhættir hafi fest
rætur, eins og Slóvakíu og Rúm-
eníu, geti afleiðingar af að lenda á
biðlista hjá NATÓ, þégar önnur
ríki sem þessi vilja jafna sér við
fái inngöngu, orðið varhugaverð-
ar. Því segja þeir sem þannig
hugsa að stækkun NATÓ leysi í
raun engin vandamál en geti hæg-
lega valdið skaða.
Þótt Bandaríkjaforseti talaði
valdsmannslega í Detroit, getur
hann í raun engin bindandi fyrir-
heit gefið um hverju fram muni
vinda hjá NATÓ. Ráðherraráð
bandalagsins kemur saman til
fundar í desember. Meginvið-
fangsefni þess verður að undirbúa
fund æðstu manna bandalagsríkja
til að ræða stækkun, og yrði hann
að líkindum haldinn um mitt
næsta sumar.
Alls ekki er ljóst að ríkin sem
fyrst verður boðin innganga verði
tiltekin á þeim fundi, það gæti
| dregist fram til 1998. En fram til
I ákvarðanatöku verður ekkert lát á
I straumi frammámanna ríkjanna í
| austri til Brussel að halda fram
s máli sínu í aðalstöðvum NATÓ.
Clinton forseti í ræðustól í Detroit.

roðanir annarra
l Þunglyndi og kvíði
„Er það eðlilegt að vera klikkaður? Það mætti
! draga þá ályktun eftir að hafa lesið viðtalið við geð-
| lækninn Tom Bolwig. Hann giskar á að 200 þúsund
: Danir þjáist af þynglyndi og jafnmargir af erfiöum
| kvíðaköstum. Það er ekki einkennilegt að pilluát
j Dana sé mikið. Þjóðfélagið kvartar undan því vegna
; þess að það kostar peninga. Athyglisvert er að Bol-
wig segir geðtruflanimar að hluta sök þjóðfélags-
ins.“ Úr forystugrein Jyllands-Posten 20. okt.
Nýir kennarar
„Að opna dyr grunnskólans fyrir öðrum kennur-
um en kennaramenntuðum, eins og menntamála-
ráðherra stingur upp á, er spennandi hugmynd
jafnvel þó að ekki verði hægt að leysa ýmis vanda-
mál sem grunnskólinn glímir við - ekki sist lélega
lestrarkunnáttu margra nemenda. Tiflaga ráðherra
beinist fyrst og fremst að því að draga úr þeim
skorti á grunnskólakennurum sem blasir við víða í
landinu næstu ár þar sem fáir hafa áhuga á kenn-
aranámi. Kennarasambandið hefur vísað hugmynd-
inni frá. Fólk án kennaramenntunar talar ekki
sama mál og menntaðir kennarar, voru fyrirsjáan-
leg en léleg rök sambandsins. Margt bendir til að
skólamir þurfi einmitt fólk sem talar annað mál og
hefur annan bakgrunn."
Úr forystugrein Politiken 22. okt.
Síðasti múrinn
„Síöan 2. október 1972 hafa flestir Danir beðið eft-
ir þeim degi þegar erfiðasti tollamúrinn hverfur: 36-
tíma reglan fyrir toflfrjálsan innflufning á tóbaki og
áfengi. Framkvæmdanefnd Evrópusambandsins er
þeirrar skoðunar að dagurinn sé 1. janúar 1997.
Verðir ríkiskassans eru ósammála því. Stjómin vill
frest. Það er skoðun margra Dana að takmörkun
toflfrjáls innflutnings á bjór, vini, ilmvatni, sterku
víni og tóbaki sé tákn þess að sameiginlegur evr-
ópskur markaður hafi aldrei orðið að veruleika."
Úr forystugrein Jyllands-Posten 23. okt.