Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1997, Blaðsíða 10

FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 1997 13"V"
n *
i» menning
,-fcik
Liborio Termine er prófessor í
kvikmyndasögu og kvikmynda-
gagnrýni við háskólann í Torino
á Ítalíu og hefur skrifað margar
bækur um kvikmyndir, ljós-
myndir og tengsl þeirra við bók-
menntir. Hann var einn af kenn-
urum á námstefnu um myndlist
sem haldin var í Reykjavik í
ágúst og fjallaði þar um hvemig
ljósmyndin hefur breytt sjón-
skyni okkar og listhugtakinu.
Þetta var fyrsta ferð hans til ís-
lands og hann varð fyrir áhrifum
af landi og list sem hann var fús
til að leggja út af.
Fann meira
en hann átti von á
,-,Það var falleg og mikilvæg
reynsla fyrir mig að koma til ís-
lands,“ sagði Liborio Termine og
hallaði sér fram til að leggja
áherslu á orð sín. Nettur maður
með lifandi andlit. „Þá er ég ekki
að tala um landslagið heldur hef
ég kynnst ákveðnum þáttum í ís-
lenskri menningu gegnum sam-
band mitt við listamenn. Og ég
hef fundið meira en ég átti von á.
Ég fann land sem er fullt af Evr-
ópu ef litið er til vamings í búð-
um og bíla á götum, og þegar þú
opnar ísskápinn finnurðu Evr-
ópu.
En hér eru ekki lestir Evrópu.
ísland hefur tekið Evrópu inn á
sig en tekur þó ekki þátt í iðnað-
arframleiðslunni og það skapar
því sérstöðu. Þið emð í sögu
heimsins en líka fyrir utan hana.
Þiö getið horft á úr fjarlægð án
þess að láta framleiðslukerflð
keyra yfir ykkur. Hér er varan
bara vara, en hjá okkur er varan
vitund mannsins, hans leið til að
vera. Og það er firrtur veraleiki.
Liborio Termine, prófessor í Torino: „Þiö getiö minnt okkur á ræturnar og
hvaö þaö þýöir aö lifa tilfinninguna fyrir hinu forna í hinu nýja.“
DV-myndir Hari
þetta að mestu, og í því sé ég
mikilvægi íslands fyrir Evr-
ópu. ísland getur orðið fyrir
Evrópu krafturinn sem felst í
menningarlegum rótum og þið
eigið að vera stolt af því hlut-
verki.
Ég er eyjarskeggi eins og þið.
Ég er frá Sikiley sem átti margt
sameiginlegt með íslandi.
Þegar Ítalía varð iðnríki fékk
Sikiley þá stöðu sem ísland
hefur nú, og bestu listamenn
landsins komu þaðan, Schi-
aschia, Bufali og fleiri. Þeir
sköpuðu hreyfingu sem varð
sérstæð sikileysk þjóðarvitund,
byggð á gildum sem Ítalía var
að týna. Þetta var mikilvæg
menningarleg hreyfing, og nú
bíður þessi staða íslands.
Listaverkin sem ég hef séð
eftir íslenska listamenn hafa
fært mér heim sanninn um
þetta. Þið hafið enn möguleika
á að skapa goðsagnir í heimi
þar sem tæknin hefur eyðilagt
goðsögurnar. Þjóðir Evrópu
em gamlar og við getum ekki
horft til ffamtíðar með þvi að
skera á rætumar. Þið getið
minnt okkur á rætumar og
hvað það þýðir að lifa tilfinn-
inguna fyrir hinu forna í hinu
nýja.“
Tökum hann
út af safninu
„Ég get tekið dæmi af Helga
Þorgils," segir Liborio þegar
hann er beðinn að skýra mál
sitt nánar, „af því að hann er sá
listamaður sem ég hef kynnst
best. í málverkum hans finn ég
náttúra ykkar og menningu,
ekki túlkaða naíft því að í
myndum hans er alltaf tekist á
fsland varðveitir
ræturnar
Menningin er líka orðin hluti
af iðnaðarframleiðslunni í Evr-
ópu og það hefur grafiö undan
gömlum menningarlegum gildum
í álfunni. Menningartáknin
gömlu hafa tæmst af öllu inni-
haldi og era oröin að vörumerkj-
um. Það kom mér skemmtilega á
óvart að þið hafiö bara tvær sjón-
varpsrásir sem senda einungis út
nokkrar stundir á dag; og útsend-
ingamar era kyrrlátar, nota ekki
stöðugt sjokkáreiti.
Á Ítalíu era meira en 50 rásir
og allar senda þær út 24 tíma á
sólarhring. Nauðsyn auglýsing-
anna ræður.
Allar útsend-
ingar, líka
kvikmyndir,
era stöðugt
rofnar með
auglýsingum.
Þar er engin
menning til
sem ekki er
römmuð inn
með skinku,
osti og kóka
kóla. Lista-
menn sem
semja efni fyr-
ir þennan vett-
vang þurfa
alltaf að íhuga
hvar á að
stinga inn
osti, skinku og kóka kóla ... Þetta
sviptir starf þeirra sjálfstæði
sínu og kippir fótunum undan
allri skapandi menningarstarf-
semi. Sjónvarpið hefur sterk
áhrif á ímyndunarafl og hugsun-
arhátt fólks og hefur í raun og
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
veru valdið sálfræðilegri bylt-
ingu sem enn hefur ekki verið
lagt mat á.“
Ekki vont
að vera öðruvísi
„Fimmtugfalt sjónvarp aUan
sólarhringinn
breytir skynjun
fólks á tím-
anum og drepur
allt," segir
Liborio og lýsir
með orðum og
hreyfingum lífi
manns sem
verður að vita
hvað er á seyði
á öllum rásum
og skiptir
stjórnlaust á
milli þeirra.
„Öll gildi verða
neyslugildi. Til
dæmis hefur
iðnaðurinn
drepið menn-
ingu sveitanna.
Mynd þeirra hefur skroppið sam-
an í vörumerki matvælaiðnaöar-
ins.
Við höfum farið í gegnum
hakkavél iðnaðarins en ekki þið,
þess vegna er róttækur munur á
okkar aðstæðum og ykkar hér á
íslandi. í Evrópu byggist allt lifið
og menningin á framleiðslu á
vöram. íslendingar eru ekki úti-
lokaðir frá þessu en þeir eru ekki
þátttakendur að því leyti að þeir
era ekki framleiðendur. Það gef-
ur ykkur möguleika á að vera
innan Evrópu og
Ameríku en
standa líka í
ákveðinni fjar-
lægö frá menn-
ingarkerfi sem
ákvarðast af rök-
um iðnframleiðsl-
unnar.
Þetta getur
valdið ákveðinni
tilfinningu fyrir
firringu and-
spænis þessu
hnattræna fram-
leiðslukerfí sem
þið eruð ekki þátttakendur í og
það getur líka valdið ykkur
minnimáttarkennd. Ykkur finnst
þið vera öðruvísi. En það þarf
ekki að vera neikvætt. Þið finnið
trúlega helst fyrir þessu þegar
Evrópubúar tala um einingu Evr-
ópu. En þessi evrópska eining er
ekki búin til af þjóðunum heldur
er hún eingöngu efnahagsleg.
Evrópubúar vita ekki hvernig á
að sameina einstakar menningar-
heildir. Það eru iðnrekendur sem
standa að þessari sameiningu og
þeir ætla að gera Evrópu að ein-
um stórmarkaði. Það hefur í för
meö sér margvísleg vandræði fyr-
ir listamenn og menntamenn, því
það er ekki hægt að skapa menn-
ingu á grandvelli markaðslög-
mála. En þið standið fyrir utan
við hugmyndafræðilega og efnis-
lega þætti frá Evrópu.
Ásgrímur Jónsson, einn ykkar
stóru málara, notaði formlega
þætti frá evrópskum fyrirmynd-
um. Það var ekkf besta leiðin.
Helgi Þorgils tekur hin úrkynj-
uðu, innan-
tómu tákn
Evrópu og
lætur þau
mæta veru-
leika ykkar.
Við það öðl-
ast sá veru-
leiki inntak
og kraft og á
það skilið að
komast til
umheimsins
án nokkurrar
minnimáttar-
kenndar.
Á 19. öld var uppi á Ítalíu stór-
skáldið Leopardi. Hann skrifaði
frásögn af íslendingi sem mætir
gríðarstórri konu, persónugerv-
ingi náttúrannar. Hann kvartar
undan grimmd hennar við hana
en hún viðurkennir ekkert slíkt
og segist ekki einu sinni hafa vit-
að af tilvist mannanna. Á meðan
þau ræða þetta koma tvö ljón og
éta íslendinginn. En í annarri
gerð sögunnar, segir Leopardi,
kom gríðarmikill sandbylur sem
Islendingurinn grófst í. Löngu
seinna komu Evrópumenn og
grófu hann upp og settu hann á
safn. Núna, hundrað árum síö-
ar,“ segir Liborio Termine og
brosir íbyggnu brosi, „er kominn
tími til að taka hann út af safn-
inu.“
Tökum íslendinginn út af safninu!
Ólafur Gíslason, myndlistargagn-
rýnandi DV, var túlkur.
Kvennarann-
sóknir
Helga Kress pró-
fessor ritstýrir
tveim ritum um
kvennarannsóknir
sem era nýkomin
út. í öðra, ís-
lenskum kvenna-
rannsóknum, eru 32
erindi af ráðstefnu sem
var haldin fyrir tveim-
ur árum á vegum
Rannsóknastofu í
kvennaffæðum við
Háskóla íslands.
Þeim er skipt í
nokkra flokka eftir
efni, Ævi og ímyndir,
Texti og tungumál, Saga og samfélag,
Menntun og uppeldi, Konur og kirkja,
Kynferði og ofbeldi og Kvennabarátta og
kvenréttindi.
Meðal athyglisverðra greina má nefna
umfjöllun Helgu Kress um líf og ljóð Guð-
nýjar Jónsdóttur frá Klömbram. Guðni
Elísson fjallar um íroníu sem einkenni á
texta kvenna. Ólína Þorvarðardóttir skrif-
ar um hvatir og viðhorf kvenna í trölla-
sögum og Dagný Kristjánsdóttir segir frá
bókmenntatextum um mat (sem maður
borðar!).
Hitt ritið er gagnagrannur um kvenna-
rannsóknir í sagnfræði frá 1970-1997 sem
Helga Kress ritstýrir einnig. Þar era fjöl-
margir útdrættir úr bókum og greinum
um íslenska kvennasögu, bæði á ensku og
íslensku, flokkaðir eftir efni, einnig skrá
yfir höfunda og rit auk nafnaskrá. Vænt-
anlegir era á næstunni gagnagrunnar um
bókmenntafræði og félagsvísindi.
Bækumar fást á kynningarverði á
ski-ifstofú Rannsóknastofu í kvennafræð-
um sem gefur þær út.
Hljómborðs-
leikur
Guðmundur
Haukur Jónsson
pianókennari var
að gefa út nýja
kennslubók sem
ber heitið
Hljómborðs-
leikur og er
fyrsta heildstæða bókin
á íslensku um það efni. „Þaö þýðir
að hún stendur sjálf, án ítarefnis," segir
höfundur sem vann efnið upp úr sinni
eigin kennslu. í bókinni er fjölbreytt úr-
val verkefna og kennsluleiðbeiningar og
nemendum er fylgt allt frá fyrstu skrefún-
um og langt fram á annað námsár.
Bókin er ætluð til nota í tónlistarskól-
um en fólk getur líka nýtt sér hana við
sjálfsnám. Hún getur nýst við harmon-
ikku- og gítarkennslu, auk hljómborðs-
kennslu, því framsetning verkefna er með
hljómheitum og laglínu.
Útgefandi er Alfa Beta.

Ljóð, leikrit,
skáldsögur
Annað bindi af
ritsafni Hilmars
Jónssonar er komið
út hjá Bókmennta-
klúbbi Suðumesja í
Keflavík. I því era
á einum stað ljóð
hans, leikrit og
.... skáldsögur.
Leikritin eru tvö.
Útkall í Klúbbinn vakti mikla at-
hygli fyrir hvassa þjóðfélagsádeilu þegar
Gunnar Eyjólfsson setti það upp hjá Leik-
félagi Keflavíkur 1979. Það var prentað í
tímaritinu Lystræningjanum þá og end-
urprentað hér. Hitt leikritið er nýtt og
hefur ekki verið sett upp enn þá. Það er
sögulegt verk um séra Jón Steingrímsson
eldklerk og ber hans nafn.
Skáldsögurnar era einnig tvær. For-
ingjar falla kom út 1967 og fékk þann dóm
hjá Kristmanni Guðmundssyni að vera
skemmtileg pólitísk saga. Hún var byggð
á raunverulegum atburðum sem Hilmar
tók sjálfur þátt í. Seinni skáldsagan kom
út 1976 og heitir Hundabyltingin, „sér-
kennilegt abstrakt skáldverk" eins og
Gunnar Dal segir í inngangi sínum að
bindinu.
Fyrsta bindi Ritsafns Hilmars Jónsson-
ar kom út 1991.