Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.1998, Page 16

16
ennmg
MÁNUDAGUR 5. JANÚAR 1998 JLlV
Margmiðlaðir stafakarlar
í fyrra kom út sniðug stafakennslubók eftir
Bergljótu Amalds sem hún nefndi Stafakarl-
ana og hefur orðið vinsæl. Og nú eru Stafa-
karlarnir komnir á margmiðlunardisk.
Þegar saga er flutt frá einum miðli til ann-
ars er flutningurinn eins og þýðing. Líkt og
þegar verk er flutt yfir á annað tungumál þarf
að laga það að breyttum aðstæðum. Hér er
söguþráðurinn og textinn nánast óbreyttur en
verkið er vissulega lagað að hinum nýja miðli.
Myndabókin hefur tvo innbyggða lesendur,
þann fullorðna sem les og bamið sem lesið er
fyrir. í tölvubókinni hefur miðillinn sjálfur yf-
irtekið hlutverk hins fullorðna. Bamið getur
setið við skjáinn og hlustað á leiklestur sög-
unnar og hinn fullorðni þarf hvergi að vera
nærri. Að því
leyti
er tölvubókin lík venjulegu barnaefni í sjón-
varpi.
En tölvubókin er líka gagnvirkur miðill.
Það merkir að barnið getur tekið þátt í at-
burðarásinni og leikið sér með söguna. Ef
gagnvirka leiðin er valin er hver síða/skjá-
mynd leiklesin og eftir það getur bamið leik-
ið sér með því að smella meö músinni á nán-
ast allt á skjánum. Um leið og smellt er gerist
eitthvað skrýtið og skemmtilegt, stafakarlam-
ir breytast í útliti og segja snjallar setningar
eða það birtast dýr og hlutir sem byrja á þeim
staf sem „síðan“ er tileinkuð. Einnig er hægt
að smella á bókstafmn sjálfan og þá segir
tölvan“ heiti hans og hvaða
hljóð hann stendur fyrir.
Sem fyrr er sagan
skemmtileg og böm hafa
verulega gaman af tölvu-
bókinni. Um leiklesturinn
sjá Bergljót Amalds og
Steinn Armann Magnússon
og ekki er hægt að segja
annað en þeim takist
það prýðilega, þó
vissulega hefði mátt
hafa fleiri leikara
því persónumar
em alit íslenska
stafrófíð og tvær að
auki.
Ýmsir sem hafa
meira vit á tölvu-
leikjum en ég hafa
sent mér á að mynd-
gerðin sé helst til einföld og hafa sýnt mér fjöl-
marga aðra leiki til samanburðar sem ganga
flestir út á að höggva mann og annan. Þar er
myndgerðin í þrívidd og svo raunveruleg að
óvanir fá fyrir hjartað. Tölvubókin um stafa-
karlana væri hvorki betri né verri þó að
meira hefði verið lagt í hreyfimyndagerðina.
Myndirnar eru tákn og börnum á forskóla-
aldri og fyrstu bekkjum gmnnskóla er alveg
sama þó leikurinn sé ekki fullkomnari en
hann er.
Tölvubókin er gott framtak og sniðin að
þörfum þeirra sem eiga að nota hana. Ég tel
að krakkar geti heilmikið lært af þessum
margmiðlunardiski en hættan er sú að tölvan
Bókmenntir
Margrét Tryggvadóttir
sé notuð sem barnfóstra. Reyndar er leikur
sem þessi skárri barnapía en sjónvarpið en
getur eddrei komið í staðinn fyrir lestur ást-
ríks foreldris. Allt er best i hófi.
Stafakarlarnir á margmiðlunardiski eftir
Bergljótu Arnalds
Hreyfimyndagerð: Jón Hámundur Marinós-
son og Eydís Marinósdóttir
Leikraddir: Bergljót Arnalds og Steinn Ár-
mann Magnússon
Tónlist: Eyþór Arnalds
Útgefendur: Apple-umboðið hf. Bergljót Arn-
alds og Virago sf.
Islensk málfræði
Málvísindastofnun Háskóla íslands hef-
ur í samvinnu við Háskólaútgáfuna gefið
út ritið Grammatica Islandica - íslensk
málfræði eftir Jón Magnússon. Jón Axel
Harðarson sá um útgáfuna.
í þessari bók birtist í fyrsta sinn í ís-
lenskri þýðingu ein merkasta
heimild sem fyrirfinnst um ís-
lenskt mál á 18. öld og hug-
myndir manna á þeim tíma
um lýsingu tungunnar. Jón
Magnússon var prestur og
sýslumaður og bróðir
Árna Magnússonar, pró-
fessors og handritafræð-
ings í Kaupmannahöfh.
Jón var með lærðustu mönnum'
á íslandi á sinni tíð en ógæfusamur í
einkalífi. Málfræðibókina ritaði hann á
efri árum, þá dæmdur frá eignum og emb-
ættum.
í bókinni er texti Jóns birtur á latínu
og einnig i íslenskri þýðingu Jóns Axels
Harðarsonar málfræðings. Hann semur
einnig ítarlegan inngang um ritið og at-
hugasemdir við málfræðitextann og sam-
antekt hans um höfundinn og ævi hans er
fróðleg fyrir alla sem áhuga hafa á ís-
lenskri sögu á 18. öld.
Háskólaútgáfan sér um dreifingu rits-
ins.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
Nafn Hjörleifs Sigurðssonar
hefur ekki borið hátt i myndlist-
arumræðu síðari ára, þvi mið-
ur. í þá umræðu, sem oftlega
hefur sveiflast öfganna á milli,
hefur sárlega vantað þann heið-
arleika, þá hófsemi og góðsemi
sem hann er þekktur fyrir. Þeg-
ar kvisaðist að Hjörleifúr væri
að setja saman ævisögu, þar
sem meðal annars yrði leiðrétt-
ur margvíslegur misskilningur
um upphaf geómetrískrar af-
straktlistar á landinu, var til-
hlökkun ýmissa, þar á meðal
þess sem þetta skrifar, blandin
ákveðnum efasemdum. Enginn
efaðist um að þeir kostir Hjör-
leifs sem tíundaðir eru hér að
framan, að viðbættri ritleikni
hans og þekkingu á innviðum
okkar hápólitíska myndlist
arumhverfis til
margra ára,
mundu tryggja
sanngjama og
mjög svo læsilega
umfjöllun. Engu
að síður læddist að
manni sá grunur að
þörf væri fyrir sér-
drægari, opinskárri,
jafnvel harðvítugri bók
um þetta timabil en
Hjörleifur væri maður tO
að skrifa.
Hér er nefhilega um að ræða mesta um-
brotatímabil íslenskrar myndlistar á þessari
öld, tíma hatrammra deilna um listsköpun,
innbyrðis átaka listamannanna sjálfra og ekki
síst tími purkunarlausra afskipta stjórnmála-
manna af listrænum málefnum. Innanbúðar-
maður I myndlist tímabilsins gæti lýst per-
sónuleikum þeirra sem þar komu við sögu,
frætt okkur um þaö hvemig einkalegum sam-
skiptum listamanna var varið þar með talið
hverjir sváfu hjá hverjum, um hvað þeir töl-
uðu, hvemig þeir skiptust í afstöðu sinni til
myndlistar og málefna, hvernig samskipti
listamanna og menningarstofnana, menning-
arfrömuða og fjölmiðla gengu fyrir sig og
hvernig stjórnmálaöflin, jafnt til hægri sem
vinstri, gripu inn í framvindu myndlistarinn-
ar með innkaupum, styrkveitingum, hótunum
um niðurfellingu styrkja, eða öðrum hætti.
Hótanir sjálfstæðismanna
Sjálfsagt er ósanngjamt að gera slíkar kröf-
minninganna
Myndin var tekin i Unuhusi þegar Hjórleifur Sigurösson helt
sýningu þar 1969.
Bokmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
ur til eins og sama listamannsins/höfundar-
ins. Og víst er að ýmis fróðleikur um áður
óþekktar hliðar menningarlífsins á sjötta ára-
tugnum ratar inn i bók Hjörleifs, Listmálara-
þanka. Hann upplýsir til dæmis hvemig Sjálf-
stæðisflokkurinn - sennilega Bjami Bene-
diktsson - hótaði myndlistarmönnum að rífa
Listamannaskálann árið 1953 ef Alþýðubanda-
lagið fengi að hafa þar kosningaskrifstofu, og
einnig hvernig sami Bjami reyndi að múta
sýningamefnd vegna Rómarsýningar 1955 til
að taka inn á þá sýningu íhaldsömustu lista-
menn landsins. Og vægan brodd er að finna í
ummælum Hjörleifs um örfáa starfsbræður og.
menningarverur. Honum finnst til dæmis
„óþægilegt að hlusta á (Finn Jónsson) tala um
starfsfélaga sína“ (bls. 27). Eða „Sumum
fannst (Selma Jónsdóttir) fyrirferðarmikil á
mannamótum og tildursleg i tali“ (bls. 109).
Sigurjóni Ólafssyni er sérstaklega hrósað fyr-
ir að leika aldrei „tveim skjöldum í sam-
skiptamálum myndlistarfólksins". Og þá lang-
ar lesanda að vita hverjir léku
tveim skjöldum, en fær ekki.
Ýmsar aðrar hálfkveðnar vísur í
frásögninni skilja hann og eftir í
lausu lofti.
Bókin er ekki heldur alveg
laus við sérdrægni, sem betur
fer. Hjörleifur vill að það komi
skýrt fram að þeir sem sköpuðu
grundvöll geómetrískrar listar
hér hafi verið hann sjálfur,
Valtýr Pétursson, Hörður
Ágústsson, Gerður Helgadóttir
og Guðmundur Elíasson. Nú
má vel vera að þetta sé rétt,
þótt ekki sé það kirfilega stað-
fest. Sjálfur hef ég öllu meiri
áhuga á að vita um ástæður
þessa áhuga á geómetríunni
heldur en því hverjir voru
„fyrstir". Þar fer Hjörleifur
dáldið undan í flæmingi.
Líka getur verið rétt hjá Hjör-
leifi að „ýmsir ókunnugir" hafi
gert meira úr framlagi Þorvalds
Skúlasonar til geómetrískrar af-
straktlistar en efni standa til.
Þorvaldur var sannarlega ekki
farinn að sýna slikar myndir fyrr
en um og eftir 1952. Hins vegar
hef ég séð talsvert af teikningum og gvass-
myndum eftir Þorvald með geómetrísku sniði
með ártalinu 1950-51, þannig að öll kurl eru
þar ekki komin til grafar.
Með þessum fyrirvörum er þetta þörf og
ágætlega skrifuð bók, sérstaklega fyrri hluti
hennar. Hjörleifur dregur upp sannfærandi
mynd af þeirri stemmningu sem ríkti í París
á árunum eftir stríð, hann segir skilmerkilega
frá frönskum og ítölskum listmálurum, nú
gleymdum, sem orkuðu sterkt á „listspírur"
ofan af Islandi og ritar hrífandi „palladóma"
um tvo íslenska listjöfra, Gunnlaug Scheving
og Svavar Guðnason, sem öllum til undrunar
voru perluvinir á timabili en sinnaðist (af
hverju?). Ekki síst segir Hjörleifur betur frá
glímunni við strigann/pappírinn en nokkur
annar myndlistarmaður sinnar kynslóðar.
Seinni hluti bókarinnar er öllu brotakennd-
arLen sá fyrri; skyldurækni við aðskiljanleg-
ar persónur er þar helst til fyrirferðarmikil,
sem og við alls lags félagsmálastúss.
Litaörk með 24 verkum Hjörleifs er smeygt
inn í textann, og gefur honum tilhlýðilega fyll-
ingu.
Hjörleifur Sigurðsson:
Listmálaraþankar
Mál og menning 1997
Menningarverðlaun VISA
Verðlaun voru veitt úr menningarsjóði
VISA í sjötta sinn 29. desember. Að þessu
sinni fengu fimm aðilar 300 þúsund krón-
ur: Á sviði tónlistar hlaut verölaunin
Camilla Söderberg flautuleikari, á sviði
ritlistar Gunnar Dal, skáld og heimspek-
; ingur, Róbert Amfinnsson leikari á sviði
| leiklistar, Sigmundur Guðbjamason pró-
fessor á sviði vísinda og fræöa en á sviði
menningar- og líknarmála hlutu Sólheim-
ar í Grímsnesi verðlaunin. Það er öll
starfsemi Sólheima sem viðurkenninguna
hlýtur en verðlaunaféð rennur til Högg-
* myndagarðs Sólheima sem settur var á
fót 1990 og geymir sýnishom af íslenskri
höggmyndalist frá fyrri hluta aldarinnar.
Þar verður féð notað til að setja upp högg-
mynd eftir Sigurjón Ólafsson.
Stjóm Menningarsjóðs VISA skipa Jó-
hann Ágústsson, formaður, Jón Stefáns-
, son organisti og Einar S. Einarsson fram-
kvæmdastjóri.
Verðlaunahafar VISA, frá hægri: Camilla
Söderberg, Gunnar Dal, Róbert Arnfinns-
son, Sigmundur Guðbjarnason og Krist-
ján Már Ólafsson sem tók við verölaunun-
um fyrir hönd Sólheima. DV-mynd S
Um skáldskaparlistina
IAristóteles var uppi á 4. öld fyrir Krist,
lærisveinn Platons og einhver áhrifa-
mesti heimspekingur mannkynssögunn-
ar. Honum var fátt mannlegt óviðkom-
andi eins og Qjótlega sést þegar ritverk
hans eru könnuð en eitt þeirra var endur-
prentað nú í vetur vegna mikillar eftir-
spurnar: Um skáldskaparlistina. Þýðandi
er Kristján Árnason, heimspekingur og
bókmenntafræðingur, sem getið er fyrir
önnur afrek annars staðar á menningar-
síðu í dag. Hann ritar einnig inngang að
bókinni sem kemur út í röð lærdómsrita
Bókmenntafélagsins.
í upphafi máls lýsir Aristóteles ætlun
sinni með ritinu: „Um skáldskaparlistina
sem slíka skal hér íjallað og hinar ein-
stöku greinar skáldskapar, um áhrifamátt
hverrar um sig sem og um það hvemig
semja skuli, þannig að góður skáldskapur
geti talist, ennfremur um þá þætti, sem
skáldverk em ofin úr, hve margir og
hverjir þeir séu, og um annað það sem
kann að falla undir slíka rannsókn.“
Ritstjóri ritraðarinnar er Þorsteinn
/' Gylfason prófessor.
Tilfinningaglæður