Dagblaðið Vísir - DV


Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.1998, Qupperneq 18

Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.1998, Qupperneq 18
18 %enning MANUDAGUR 27. APRIL 1998 Njála og Laxness Það mun vera nær áratugur slðan Jón Karl Helgason hóf rannsóknir sínar á viðtökum Brennu- Njálssögu en þær voru uppspretta þessarar bókar, Hetjan og höfundurinn. Hún snýst þó ekki nema að takmörkuðu leyti um Njálssögu heldur verður Njála eins konar dæmi um þá um- breytingu í íslensku samfélagi þegar kappar sögualdar hættu að vera aðal- hetjur íslandssögunnar en í stað þeirra koma rithöfundar, hinir ókunnu höfundar íslendingasagn- anna og síðast en ekki síst Halldór Laxness sem eins konar táknmynd rithöfundarins, risans í íslensku samfélagi. Bókmenntir Ármann Jakobsson Þessi umbreyting tengist breyttum skilningi fræðimanna á íslendinga- sögunum. Þær voru lengi álitnar áreiðanleg sagnfræði en þegar gagn- rýni miðaldasagnfræðinga jókst var þeim fundið nýtt hlutverk því að ekki dugði að líta á þær sem annars flokks sagnfræði. Þá urðu sög- umar að stórbrotnu höfundar- verki. Undanfarna hálfa öld hafa íslendingar að mestu tekið þeim sem skáldverkum, hliðstæð- um við skáldsögur nútímahöfunda á borð við Halldór Laxness. Um þessa þróun fjallar Jón Karl í bók sinni sem lýkur því eðlilega á Hall- dóri. Undirritaðan grunar raunar að hugmyndin um íslendingasögur sem skáld- sögur hafi nú náð hámarki og verði á undan- haldi næstu öld. En það er önnur saga. Stundum hefur undirritaður í ritdómum hér í DV nefnt ákveðin rit „brautryðjenda- verk“ og með fullum rétti. Þó sækir að manni efi um frumleika annarra fræðirita hjá þessu því að efnistök Jóns Karls eru fádæma nýstár- leg og frumleg. Hann rýfur allar girðingar, dregur inn í rannsókn sína peningaseðla, götunöfti, kvöldvökur, miðilsfundi, drauma og deilur íslendinga við Norðmenn um Snorra Sturluson (eða „hr. Snurresen" eins og flökkusagan segir að Ólafur 5. Noregskonung- Jón Karl Helgason: I fremstu röö. ur hafi nefnt hann í Reykholti 1947). Hjá Jóni Karli eru bókmenntir ekki aðeins dýrgripir i búri heldur tengjast þær öllum sviðum mann- lífsins, og sannarlega er kominn tími til að fræðimenn rannsaki hlut bókmennta í samfé- laginu eins og hér er gert. Það er kannski ekki jafn frumlegt en ekki síður aðdáunarvert hvemig Jón Karl nálgast efni sitt sem rithöfundur, ekki síður en fræði- maður. Hvort sem viðmiðið verður einkum frumleg og vönduð fræðimennska eða listræn tök á efninu þegar íslensku fagbókmennta- verðlaun næsta árs verða veitt verður Jón Karl í fremstu röð, á því er eng- inn vafi. Hetjan og höf- undurinn er ekki upp- flettibók heldur spennu- saga en þó af því taginu sem skilur mann eftir full- an íhugunar og spennunni lýkur því ekki í bókarlok. Ekkert verk er galla- laust. Vegna þess að Jón Karl ryður nýjar brautir er líklegt að sumum nið- urstöðum hans verði síðar andmælt og þetta stórmál sem verið er að rannsaka mun eflaust horfa öðru- vísi við öðr- um fræði- mönnum. Þá hef ég skipt nokkrum sinnum um skoðun á því hvort það hafi heppn- ast vel að búa til leikrit úr „stafsetningarmálinu", þegar Halldór Laxness gaf út íslendingasögur með nútímastafsetningu og braut nýsett landslög þar með. Óneitanlega eru þó nokkur rök fyrir því og leikverkið sem úr verður ansi farsakennt. Eitt læddist að undirrit- uðum þegar hann las um það hvemig þjóðin hefur bmgðist við Njálu: Þó að nú sé stundum sagt að þjóðin sé með Njáluæði hefur ekki orðið vart við að hún sé að meta Njálu á nýjan hátt. Síst af öllu virðist Njála lifandi fyrir ungu kynslóðinni. Enda lýkur bók Jóns Karls á Halldóri Laxness. Verk hans eru ný og lifandi fyrir þjóðinni en Njála er það kannski (því miður) ekki (?). Jón Karl Helgason. Hetjan og höfundurinn. Brot úr íslenskri DV-mynd GVA menningarsogu. Heimskringla 1998. Náttúruaíl og fagmennska Á vegum Styrktarfélags Is- lensku óperannar voru haldnir eftirminnilegir tónleikar síðast- liðinn laugardag. Þar komu fram tveir ungir íslenskir einsöngvar- ar á framabraut, þau Auður Gunnarsdóttir sópransöngkona og Jón Rúnar Arason tenór. Með þeim lék píanóleikarinn Gerrit Schuil. Tónlist Sígfríður Björnsdóttir Auður Grmnarsdóttir sýndi tök sín á efni frá ýmsum tímum. Arí- an fræga eftir Hándel, Piangero la sorte mia, var mjög vel unnin þó söngstíll þessa tima geti verið Jón R(jnar mjög kreíjandi fyrir söngvara nú- tímans sem þurfa að stunda þetta tímaflakk. Barokkskrautið krefst fullmikillar þjálfunar miðað við innihald. Auði tókst að gera þessa senu lifandi og fallega. Þó er ljóst að þetta efni nýtur sín ekki nema að litlu leyti með píanó- undirleik og er það því miður cdveg óháð því hve vel er leikið. Sviðsöryggi og töfrar Auðar skinu líka bjart í aríu eftir Gluck, Che fiero momento. En ögunin og fágunin viku fyrir léttari og per- sónulegri túlkun í síðasta lagi af fjórum eftir Wolf-Ferrari og sást þá kannski skýrast hve ríkt erindi Auður hefur á svið því auk mjög góðrar raddar hefur hún greinilega tök á túik- un ólíkra persóna. Auður hefur allt það til að bera sem til þarf: listfengi, fagra rödd og túlk- unarhæfni. Dúettar Auðar og Jóns Rúnars vora eftir Donizetti, Verdi og Puccini. Jón Rúnar ætti Auöur og Gerrit: Glæsilegir tónleikar. [ ekki að koma nálægt þeim fyrstnefnda, til þess er rödd hans alltof stór. Parigi, o cara Verdis lá honum ekki vel heldur; ákafi og kraftur var þarna líka of mikill þó að rödd hans hafi glampað að sama skapi mjög í ein- söngsaríunni sem á undan hafði farið. I þess- um tilfellum var það þó fagmennska Auðar og góð efnismeðferð sem hélt tónlistinni saman. Saman sungu þau í lok tónleikanna atriði úr fyrsta þætti La Bohéme. Þar féllu raddir og hlutverk vel saman: þau voru sem fædd í hlut- verk hinnar hógværu Mimiar og öra Rodol- fos. Senan rann vel og var sannfærandi túlk- uð - raddirnar báðar afburðagóðar. Jón Rúnar söng í einsöngsatriðum sínum efni úr ýmsum áttum, óperuaríur og sönglög, m.a. íslensk. Hann sýndi með efnisvali sínu að hann vill ekki og ætlar sér ekki að virða hina hefðbundnu raddgerða- og litaskiptingu l/-mynd Pjetur sem almennt er viðurkennd. Þó féllu verkefni misvel að hans miklu rödd. Tök hans og Gerrit Schuil á Stormum eftir Sigvalda vora ótrúleg. Þarna voru hreinlega náttúruöfl leyst úr læðingi. Jóni Rúnori hefur verið gef- in einhver mesta tenórrödd sem hér hefur heyrst. Honum hefur tekist í gegnum langt og strangt nám að varðveita sinn persónulega lit og kraft. Mjög líklegt er að ákveðinn grófleiki og merki agaleysis fari fyrir brjóstið á þeim sem leita þess sama í öllum röddum. Túlkun á ítalskri 19. aldar rómantík hefur tekið á sig nokkuð fast form. Það er örugglega kominn tími til að átta sig á þvi að hin einhliða sía sem notuð er í óp- erulífinu útilokar á stundum stórkostlegar raddir. Það er leitt til þess að hugsa að rödd eins og Jóns Rúnars fái hugs- anlega ekki þau tækifæri sem hún á skilið vegna þess eins að óperuá- hugafólk er svona sorglega upptekið af gömlu efni og þar með gömlum gildum. Kraftur raddar hans og karlmannleg- ur litur gefur svo sannarlega tilefni til aö staldra við og njóta. En auðvitað þarf hann líka að rækta röddina áfram og gæta hennar, meiri mýkt og fleiri litbrigði myndu bara vera til bóta. Gerrit Schuil átti ekki lítinn þátt í því hve glæsilegir þessir tónleikar voru í heild - pí- anóleikur hans var oftast frábær. PS ... Dagur bókarinnar Metnaðarmikil islensk dagskrá á alþjóð- legum degi bókarinnar - sem í ár bar upp á sumardaginn fyrsta hjá okkur - tókst vel. Góð aðsókn var að öllum samkomum en sú sem mesta athygli vakti var lestur Njálu í Listasafni Islands. Salurinn var þéttsetinn þegar Jón Böðv- arsson hóf lesturinn kl. 9 um morguninn. Fæst var um hádegið en annars að jafnaði 20-30 manns allan daginn og svo aftur setinn salur um kvöldið. . ’&Ogífr Eflaust skipti máli að þetta var frídagur hjá mörgum. Sagan reyndist vera 140 lestrar sem tóku alls 12 tíma og 10 mínútur og það var Öm- ólfur Thorsson íslenskufræðing- ur sem setti punktinn aftan við Njálu í þetta sinn. Fjögur böm lásu, hið yngsta fimm ára stúlka sem stóð uppi á stól meö- an hún las. Elsti lesarinn var á ní- ræðisaldri. Auk ís- lenskunnar var í lesið á þýsku, i norsku, ensku, !rússnesku og ; frönsku. Magnús Guð- ] mundsson, einn aðstandenda bóka- Tveir lesarar. Magnús dagsins, sagði Guömundsson og Hörö- sterklega koma tO ur Bergmann. greina að endur- DV-myndir Hilmar Þór taka þennan leik j einhverri mynd síðar úr því að svona vel hefði tekist. TO dæmis væri íhugunarvert að lesa einhverja af skáldsögum HaOdórs Laxness á þennan hátt á aldarafmæli hans eftir fjögur ár. Er gagnrýni gagnleg? Á málþingi um listgagnrýni í fjölmiðlum vora einkum tvær skoðanir uppi. Lista- mönnum finnst gagnrýni yfirleitt ómerki- leg en gagnrýnendum finnst hún merkOeg. Jón Viðar Jónsson lagði áherslu á leiðbein- andahlutverk gagnrýnandans; Hávar Sig- urjónsson mótmælti því og sagði að gagn- rýnandi ætti ekki að halda uppi stopp- merki heldur fylgja listamanninum eftir og meta svo verkin. HaUdór Guðmundsson útgefandi skipti gagnrýnendum i þrjá flokka. í þeim fyrsta er gagnrýn- andinn sem umferð- arlögga og vOl stýra umferðinni. í öðrum flokki era leynUög- reglur sem grafast fyrir um hinn dulda sannleika; í þriðja A málþingi um gagn- f[okkj eru meðferð- ryni. Rikharöur Orn . Pálsson, Vlöar Eggerts- a,Tasiirynendur son, Rúrf, Þröstur sem skilja og byggja Helgason og Jón Viöar upp. Jónsson. í máli HaUdórs kom líka fram að samkvæmt nýrri könnun réðu bókagagn- rýnendur vali bóka hjá kaupendum í að- eins 8% tUvika. (Beiöni þiggjanda var áhrifamest, 30%; nafn höfundar réö 3%; áhrif heitis á forlagi reyndust ekki mælan- leg). Iðulega var ísland boriö saman við „hinn stóra heim“ í máli manna og ævin- lega fór það illa út úr samanburðinum. Þangað til Einar Már benti á að úti í hin- um stóra heimi væri líka kvartað undan lé- legri gagnrýni. Líklega þyrfti að leita í önnur sólkerfí tU að finna vitræna menn- ingarumræðu, sagði hann. Börnin skrifa Á árlegri Sumargleði Bamabókaráðsins voru þremur þýðendum barnabóka veittar viðurkenningar: Kristínu Thorlacius, Hilmari Hilmarssyni og HOdi Hermóðs- dóttur sem einnig hef- ,ur stuðlað að útgáfu valinna erlendra bóka fyrir börn og ung- linga. Á Sumargleðinni ' vora einnig veitt verð- ,, , laun í smásagna- og launahafar° T Zl ^samkeppni ,aem sagna og Ijóöasam- nokkur almennmgs- keppni. bókasöfn efndu tO í tOefni af degi bókar- innar og í minningu HáUdórs Laxness. Á annað þúsund verka bárast, sem er hreint með ólíkindum, og hefur úrval þeirra ver- ið gefið út í þrem myndarlegum heftum.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.