Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1998, Page 19

MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1998
19
Fréttir
Ingibjörg Pálmadóttir um gagnagrunnsfrumvarpiö í yfirheyrslu DV:
Forsenda að íslenskt fyrir-
tæki reki gagnagrunninn
- telur of mikla óvissu ríkja um rekstur grunnsins til að hægt sé aö meta verðgildi hans
DV-mynd Pjetur
Gagnagrunnsmáliö hefur verió í brennidepli
undanfamar vikur. Gert er ráó fyrir því aó heil-
brigóisráóherra veiti rekstrarleyfi til geróar og
starfrcekslu gagnagrunns aö fengnum umsókn-
um. Nú hefur nýstofnaó fyrirtceki lýst áhuga á
erfóarannsóknum. Breytir þaö þeim sjónarmið-
um sem uppi hafa verió af hálfu ráóuneytisins
um smíöi gagnagrunnsirts?
„Það er ekkert geflð hver fær rekstrarleyfi
fyrir grimninum enda geta margir sótt um leyf-
ið. Sjálf tel ég það vera algera forsendu fyrir veit-
ingu rekstrarleyfis að það sé í höndum íslenskra
aðila. Sú spuming sem viö höfum mest velt fyr-
ir okkur í því sambandi er hvort efna verður til
útboðs um gerð þessa grunns en slíkt útboð færi
fram á Evrópska efnahagssvæðinu en þá kunna
allt aðrar aðstæður að skapast í málinu.“
Þegar þú segir aó rekstrarleyfið eigi að vera í
höndum íslenskra aöila áttu þá við aö íslending-
ar eigi meirihluta hlutafjár ífyrirtœkinu? Telur
þú aó gera beri þaó aó skilyröi fyrir leyfisveiting-
unni aö íslendingar eigi meirihluta í því fyrir-
tœki sem sœkir um?
„Aðalatriðið fyrir mér er að fyrirtækið sé ís-
lenskt í þeim skilningi að það sé skráð á íslandi
og starfi samkvæmt íslenskum lögum og skili
hér sköttum og gjöldum. Það er hins vegar alveg
ljóst að ef gagnagrunnurinn, slíkt stórfyrirtæki
sem hann er, á að verða til þá verður að koma
til erlent fjármagn í einhverri mynd. Ég tel
tryggt í gagnagrunnsfrumvarpinu að málið sé á
forræði íslendinga"
Vikjum aöeins aó fiárhagslegum þœtti málsins.
Ýmsir hafa lýst þeirri skoöun sinni aó gagna-
grunnur á heilbrigðissviói sé hugsanlega tug-
milljaróa viröi og aó ekki sé fullreynt um fiár-
hagslegt mat á honum. Meö tilliti til þess hversu
mikil fiárþörfm er í heilbrigóiskerfmu, telur þú
þá hugsanlegt aö leyfishafa verði gert að greiöa
sanngjarnt endurgjald fyrir þetta leyfi?
„Að sjálfsögðu tel ég eðlilegt að sanngjamt
endurgjald komi fyrir. Við erum hins vegar að
tala um verðmæti sem hafa ekki verið nýtt fyrr
og nánast ómögulegt að meta til fjár. Hagfræð-
ingar Hagfræðistofnunar Háskólans telja til
dæmis ekki hægt að meta verðgildi grunnsins á
þessu stigi. Þetta hefur komið ffarn í viðræðum
við starfsmenn ráðuneytisins. í frumvarpinu er
gert ráð fyrir að sjúkrastofnanir semji um af-
hendingu upplýsinga í grunninn og þeim veitt
talsvert valfrelsi um hvort þær láti af hendi upp-
lýsingar í hann. Enn sem komið er vitum við
ekkert hvort þær em reiðubúnar til slikra samn-
inga og hvert umfang gagnagrunnsins verður.
Það er margt sem ekki er hægt að sjá fyrir í
þessu máli og eðlilega er mörgum spumingum
því ósvarað."
Margir keknar óttast aó trúnaöarsamband
lœknis og sjúklings biói hnekki ef frumvarpið
veröur samþykkt og réttur lœkna til að vernda
persónuupplýsingar um sjúklinga sína veröi tak-
markaóur. Aöstoóarmaóur þinn sagði í síöustu
viku aó samkvœmt frumvarpsdrögunum vœri þaö
ekki yfirlcekna á sjúkrahúsum aó semja um af-
hendingu sjúkraupplýsinga heldur stjómar
sjúkrahúsanna. Hver er þín skoöun á þessu máli?
„Þetta er ónákvæmt eftir aðstoðarmanninum
haft en fyrir mér er trúnaðarsamband læknis og
sjúklings algert grundvallaratriði í þessu máli
og halda verður í heiðri allar siðareglur sem um
það gilda. Hvað þetta varðar þá tel ég að sá ský-
lausi réttur þess sjúklings sem er uggandi til að
neita skráningu í gagnagrunninn sem nú hefúr
verið tekinn upp í frumvarpið, tryggi bæði rétt-
indi hans og trúnaðarsambandið við lækninn.
Annars tel ég umræðuna um gagnagrunnsmálið
hafa komið að miklu gagni um þessi mál al-
mennt og gera það að verkum að vemd persónu-
upplýsinga, m.a. í tengslum við trúnaðarsam-
bandið, muni styrkjast. Þar fyrir utan er þannig
búið um hnútana í endurskoðuðu frumvarpi að
persónuvemdin er tryggð. Það verða því ekki
margir sem hafa ástæðu til að nýta sér neitunar-
réttinn.“
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra.
Kjör heilbrigöisstétta hafa verió í brennidepli
á kjörtímabili þínu. Unglœknar sögöu upp um
síöustujól og sama geröu heilsugœslulœknar
fyrir tveimur árum. Nú í sumar munaöi
minnstu aö alvarlegur vandi hlytist af vegna
uppsagna hjúkrunarfrœöinga og Ijósmœöra.
Þá hafa fiölmargir lœknar fariö til statfa er-
lendis og ekki erfyrirséö aö þeir komi aftur í
bráö. Er þetta ástand til vitnis um þaö aó heil-
brigöisþjónustan sé í uppnámi?
„Ég myndi orða þetta öðmvlsi og segja að það
mætti halda því ffarn að
starfsemi sumra stéttarfélaga
sé að vissu leyti í uppnámi
eftir þessi átök. Stéttarfélög
þau sem fólkið var í höfðu
mörg gengið ffá samningum
fyrir sína félagsmenn en síð-
an sögðu félagsmennimir
upp í hópum. Það er ekki
hægt að búa við að sjúkling-
ar lifi í ótta um það að stór-
ar stéttir gangi út af sjúkra-
húsunum þrátt fyrir að kjarasamningar hafi ver-
ið undirritaðir."
Áttu þá viö aö tekiö veröi á fiöldauppsögnum
meö breyttum lögum?
„Ég tel að við eigum að gefa stéttarfélögunum
ráðrúm til að hugsa sinn gang hvað þetta varð-
ar. Að svo stöddu mæli ég þó ekki með að lögum
verði breytt. Ef af slíkri lagasetningu verður þá
verður hún hins vegar ekki á mínu borði heldur
fjármálaráðuneytisins. Það fer með kjarasamn-
ingagerðina."
Úr því viö erum aö tala um launamál. Sam-
kvœmt nýlegri skýrslu OECD eru íslendingar í
sjötta sœti yfir þjóðir heims varðandi útgjöld til
heilbrigöismála miöaö viö landsframleiöslu. Þrátt
fyrir þetta er launakostnaöur hér lcegri en víöa
annars staöar. Getur veriö aö rekstrareiningar
heilbrigóiskerfisins séu of margar eöa stórar?
„Hér hefúr það verið stefna að stækka rekstr-
areiningamar og fækka þeim. Ég tel okkur tU
dæmis hafa náð árangri í samhæfmgu deUda
hvaö varðar Landakotspítala, sem er nú bæði
öldrunarsjúkrahús fyrir Ríkisspítalana sem og
Sjúkrahús Reykjavíkur. Þetta er dæmi um tUvik
þar sem við höfum náð betri þjónustu með lægri
tilkostnaði með því að búa tU eina stóra einingu
úr nokkrum litlum. Ég vU þó
hafa þann fyrirvara að ekki er
hægt að alhæfa út frá þessu
eina tUviki um að fækka beri
emingum. Við búum í stóm
landi og stundum getum við
ekki notað mælistiku iðnaðar-
þjóðfélags sem telur mUljónir
manna tU að mæla með, og aUs
ekki í viðkvæmum málaflokki
eins og heUbrigðismálum."
En teluröu almennt að rekstrareiningamar í
heilbrigöiskerfinu séu of margar?
„Ég tel það alveg ljóst að það þarf að samhæfa
margar af þeim heUbrigðisstofnunum sem fyrir
era og í því er verið að vinna. TU dæmis höfum
við verið að sameina stjómir heUbrigðisþjónust-
unnar á Vestfjörðum og í heilsugæslunni í
Reykjavík í þeim tilgangi að gera stjómina skU-
virkari. Sama er ráðgert á Austurlandi og nú á
að setja heUsugæslunni á HeUu og HvolsveUi
undir eina stjóm.“
Sú spurning sem heitast brennur á mönnum í
sambandi viö hagrœöingu er hugsanlegur samruni
Sjúkrahúss Reykjavíkur og Landspítalans. Er stefnt
aó slíkum samruna í ráöuneytinu?
„í augnablikinu er stefnt að meiri samhæf-
ingu mUli spítalanna. Á þessu stigi málsins er
ekki hægt að tala um samruna."
Ýmsir telja aö efla beri þjónustu hátœknispít-
alanna og verja minni fiármunum til þjónustu
sjúkrahúsa á landsbyggóinni þar sem ekki sé
sama þörf fyrir hana meö batnandi samgöng-
um. Tekur þú undir þetta?
„Varðandi sjúkrahúsin á landsbyggðmni þá
eru eUefu af sautján nú rekin án haUa í fyrsta
skipti í mörg ár. Um sjúkrahúsin á Reykjavíkur-
svæðinu er hins vegar það að segja að endanleg-
ar tiUögur um rekstur þeirra em í vinnslu hjá
fagnefnd sem skUa mun tiUögum sínum um þau
í byijim október sem þá verða kynntar í ríkis-
stjóm.“
En hvaö meö launamálin?
Nú berast stööugar fregnir af atgervisflótta
úr heilbrigóisþjónustunni, starfsfólk heilbrigöis-
stétta telur aó hérlendis fái þaó hvergi nœrri
þau laun sem aörar stéttir fá
fyrir sambœrilega menntun.
Hvaó eiga heilbrigöisyfivöld aö gera í málinu?
„Úr því að við erum að tala um launamál þá
vU ég benda á að laun á íslandi em í mörgum tU-
vikum lægri en í þeim löndum sem við berum
okkur helst saman við. Svo lengi sem ég man
hafa þeir sem starfa í heUbrigðisþjónustu og
uppeldismálum ekki setið við sama borð og fólk
með sambærUega menntun í viðskiptaheimin-
um. Ég hef aldrei litið svo á að sumar heUbrigð-
isstéttir séu ofsaddar af sínum kjörum en þó vU
ég benda á að þau kjör hafa batnað töluvert á
undanfómum missemm. Um þá fuUyrðingu að
læknar hafi flúið í stórum stU er það að segja að
það er sem betur fer ekki rétt. Læknar og annað
íslenskt heUbrigðisstarfsfólk á auðvelt með að fá
vinnu nánast hvar sem er í heiminum enda em
þessar stéttir faglega mjög eftirsóttar."
Þaó hefur veriö gagnrýnt aö alvarlegur
skortur sé á geöheilbrigóisþjónustu í fangelsinu
á Litla-Hrauni og í marsmánuói sagöi annar
tveggja sálfrœöinga fangelsisins aö geölœknis-
þjónusta vœri í molum þar.
Til vitnis um þaö hversu alvariegt ástandió hef-
ur verió eru sjálfsvig fanga. Hafa einhverjar úr-
bœtur veriö geróar í málinu síöan þá?
„Um síðustu áramót tók heUbrigðisráðuneyt-
ið við heUbrigðisþjónustunni í fangelsum lands-
ins. Á þessum tíma hefúr þjónustan verið að
batna og það er enn unnið að því að bæta hana.
Nýlega kaUaði ég eftir upplýsingum um þennan
viðkvæma málaflokk. Og í svöranum sem ég
fékk er ftUlyrt að allir sem þurfa á geðlæknis-
þjónustu að halda innan fangelsisins fái hana.
Það sem hefur einnig breyst á undanfómum
misserum er það að þeir sjúklingar sem ekki
geta fengið þjónustu í fangelsinu fá hana á
sjúkrahúsum. Það hefur því verið tekið verulega
á í þessu máli.“
Heilbrigöisráóherra hefur jafnan þurft aö
sceta haröri gagnrýni vegna starfa sinna og á
þaójafnt viö um fyrirrennara þína sem þig.
Finnst þér sú gagnrýni hafa veriö
ósanngjörn á köfium?
„Ég vfssi það þegar ég tók við heUbrigðisráðu-
neytinu að ég yrði gagnrýnd. Stjómmálamenn
sem taka ákvarðanir em aUtaf gagnrýndir. Ann-
ars hef ég ekki haft tima tU að hugsa um þessa
gagnrýni. Nú hafa heUbrigðisráðherrar yfirleitt
ekki verið lengi i embætti og mér telst svo tU að
meðalaldur þeirra í starfinu sé um tvö og hálft ár.
Það er hins vegar ekkert séríslenskt fyrirbrigði
og svipað virðist vera uppi á teningnum annars
staðar á Norðurlöndum ef miðað er við það sem
kom fram á fundi mínum með heUbrigðisráðherr-
um Noröurlandanna fyrir skömmu. Ég ætla hins
vegar ekki að leggja árar í bát - því máttu skila
með kærri kveðju tU ritstjórans."
VHRHEYRSlft
Kjartan B. Björgvinsson
Stefán Ásgrímsson