Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1999, Blaðsíða 16

16
wnmng
MANUDAGUR 1. FEBRUAR 1999
y t*5 . t*5 ><
Litio um
Það var við hæfi að opna „Bláma“, sýn-
ingu Einars Garibaldi Eiríkssonar á Kjar-
valsstöðum um leið og Kjarvalssýninguna
„Af trönum meistarans", því „Blámi“ fjall-
ar einmitt um Kjarval og Kjarvalsímyndina
í hugum okkar. Málverk Einars eru þó af-
skaplega frábrugðin málverkum meistar-
ans. Þau eru öll í sama bláa litnum (cyan),
máluð á spónaplötur og myndefnið er tákn
af ýmsu tagi sem eiga það sameiginlegt að
tengjast Kjarval á einhvern hátt.
Sýningin er í raun heilmikil hugvekja.
Hún vekur áhorfandann til umhugsunar
um þá merkingu sem listamaðurinn hefur í
hugum fólksins og hversu auðvelt er að
breyta minningunni í stimpil eða stofnun.
Myndirnar fjalla hver um sig um eitt-
hvað eitt tiltekið sem fágaðir titlamir segja
til um hvað er (á latínu, íslensku og ensku),
en að sjálfsögðu eru verkin mun margræð-
ari. Á einni er signatúr Kjarvals uppblás-
inn, gæðastimpill sem flestir þekkja og taka
mark á, líka þeir sem þekkja alls ekkert til
verka listamannsins. Ábendingin um teng-
inguna á milli fangamarks Kjarvals og
merkis BSR er skondin en í báðum tilvik-
um fléttast þrír stafir fagurlega saman.
Merkið sem við sjáum úti á þjóðvegum og
þýðir „áhugaverður staður“ vísar til allra
þeirra staða á landinu sem Kjarval kom á
kortið með því að mála af þeim myndir.
Þama eru margar sniðugar athugasemd-
ir, sumar gáskafullar, aðrar dýpri og alvar-
legri, en allar vekja spurningar. Er lista-
manninum til dæmis sýndur sómi með því
að prenta hann framan á peningaseðil?
Reyndar eiga spumingamar ekki bara við
Kjarval, eða listamanninn sem fyrirbæri,
heldm geta þær átt við minningu hvers
sem er. Einar Garibaldi tekur ekki beina
afstöðu til spurninganna sem hann vekur,
hann lætur áhorfandanum eftir að hugsa,
en tvíræðnin speglar þó efasemdir hans.
Hvert smáatriði skiptir máli, til dæmis er
signatúr hans sjálfs eins
og prentaður í skiltagerð
og ekki settm framan á
myndflötinn heldm á kant-
inn.
Ein myndin íjallar um
bláma eða „cyanosis" á
ensku. Samkvæmt orða-
bókinni er það læknisfræðilegt hugtak yfir
bláleita húð vegna súrefnisskorts. Mér
skilst að svoleiðis blámi geti komið fram
þótt nóg súrefni sé í blóðinu, ef vefina
skortir hæfnina til að taka það upp. Getur
Einar Garibaldi Eiríksson: De idolatria / Af hjáguðum. 1998.
Myndlist
Áslaug Thorlacius
verið að það séum við sem erum „blá“, þ.e.
að Kjarval sé í blóði okkar en við getum
____________ ekki nýtt okkur hann? Höf-
um við kannski ekki áttað
okkur til fulls á stærð
Kjarvals? Höldum við að
Kjarval sé bara góður á ís-
landi af því við séum svo
fá og eigum svo stutta
myndlistarhefð? Eða er því
öfugt farið? Reynum við að horfa fram hjá
honum vegna þess hve stór hann er?
Já, Kjarval er áreiðanlega súrefniskútm
sem við hvorki kunnum né þorum að nota
til fulls og ég er sannfærð um að mörgum
listamanninum hefur þótt hann skyggja á
sig. En bláminn er ekki bara sjúkdómur,
það er hann sem breiðist yfir fjarskann og
það er gott að hafa öðlast nægilega fjarlægð
á Kjarval til að geta tekist á við hann án
þess að minnimáttarkenndin drepi mann.
Þetta er sýning sem lætm litið yfir sér ei
vinnm á fyrir það hvað hún er markviss o,
skemmtileg. Grunnhugmyndin er einföld'
og allt gengur fyllilega upp þó að vísanim-
ar geti í fyrstu virst í allar áttir og ósam-
stíga.
Blámi stendur til 14. mars. Opið er á
Kjarvalsstöðum kl. 10-18 alla daga.
Freisting fiðlugeggjara
Alitlegt úrval er nú til af ís-
lenskri nútímatónlist á geisladisk-
um. íslensk tónskáld og flytjendur
hafa verið duglegri en nokkru
sinni að festa afurðir sínar við
skífurnar sifurgráu sem auk þess
að geyma ógrynni tónlistar stefna
í að verða aðal myndhirslur fram-
tíðarinnar.
Rut Ingólfsdóttir er ein þessara
vösku flytjenda og nýlega kom út
geisladiskur þar sem hún flytur
tónlist fyrir einleiksfiðlu eftir
nokkra af þeim löndum okkar
sem staðið hafa tónsmíðavaktir á
þessari öld. Verkin á disknum eru
Studie op. 3 eftir Jón Leifs, Sónata
fyrir einleiksfiðlu eftir Hallgrím
Helgason, Dimension eftir Magn-
ús Blöndal Jóhannson, Lag og til-
brigði með eftirmála eftir Atla
Heimi Sveinsson og Adagio eftir Tryggva
M. Baldvinsson. Þau voru samin í sömu
röð og þau heyrast á disknum og er verk
Jóns meira en 70 árum __________________
eldra en það síðasta sem
er frá 1996. Þannig fæst
ákveðin söguleg viðmiðun
sem gefur disknum líka
vissan heildarsvip.
Jón Leifs er sennilega ----------------
frægasta tónkáld okkar ís-
lendinga og sá þeirra sem öðrum fremur
skóp þjóðlegan íslenskan skóla. Studie op.
3 sver sig ákveðið í ætt við skólann með
síendurtekinni 5und á neðsta tónsviði fiðl-
unnar, eyðilegu upphafsstefi og yfirbragði
sem oft er kaldhamrað. Sónata Hallgríms
Hljómplötur
ívar Aðalsteinsson
er í þrem köflum. Þetta er íslensk ný-
klassík þar sem ákveðin atriði í byggingu
verksins (m.a. rytmi) minna á aðferðir
____________ gömlu meistaranna. Hér
er ýmsar smekklegar tón-
fléttur að finna en í heild
virkaði tónsmíðin fremur
bragðdauf. Magnús B. Jó-
hannsson var frumkvöð-
------------- ull avant-garde stefnunn-
ar á íslandi og samdi bæði
fyrsta íslenska 12-tónaverkið og fyrsta ís-
lenska raftónverkið. Tólftónasmíðin
Dimension er að verða 40 ára gömul en
hljómar enn fersk og lifandi. Þetta er snot-
urlega unnið verk með effektum eins og
banki í fiðlubúkinn, glissi og plokki.
Lag og (3) tilbrigði með eftirmála eft-
ir Atla Heimi er áheyrilegasta verkið á
disknum. Lagið er innhverft og íhug-
ult en viðburðaröð tónanna svo rök-
rétt að ekkert vantar upp á. Þriðja til-
brigðið sem allt er leikið með boga-
trénu er mjög eftirminnilegt. Ekki
slæm músík fyrir stressaða. Adagio
Tryggva hljómaði heilsteypt og vel
unnið með átakamiklum miðhluta
andstætt rólegu upphafi og endi.
Fiðluleikur Rutar er að flestu, ef
ekki öllu leyti, óaðftnnanlegur. Sterkt,
veikt, hratt, hægt, öllu þessu skilar
hún með skýrum og greinilegum hætti
á réttum stöðum. Auðvitað er ýmislegt
hægt að laga með nútímaupptöku-
tækni og kanski hefði verið skemmti-
legt ef eitthvað af verkunum hefði ver-
ið tekið upp á tónleikum, það hefði ef
til vill gert diskinn enn meira spenn-
andi. Annars er allt varðandi þennan disk
til fyrirmyndar - hulstrið geymir stóra og
fallega íslenska mynd sem vísar sterkt til
tónlistarinnar - að maður tali nú ekki um
upplýsandi og vandaðan texta Bergþóru
Jónsdóttur í bæklingi sem fylgir diskinum.
Það er dálítið djarft að teíla fram á diski
aðeins einu hljóðfæri sem við erum yfir-
leitt vön að heyra bara með öðrum í kamm-
erhóp eða hljómsveit, öfugt við hljóma-
hljóðfæri eins og píanó eða gítar. Fiðlusóló
eru kannski ekki allra, en útgáfa þessa
disks er metnaðarfull viðleitni til þess að
auka veg og vanda islenskrar fiðlutónlistar
í diskasafninu. Þetta er mjög eigulegur
gripur og freistandi fyrir alla fiðlugeggjara.
Einar Garibaldi fyrirles
Einar Garibaldi Eiríksson myndlistarmaður - sá
sem Áslaug Thorlacius fjallar um hér á siðunni -
heldur fyrirlestur í Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands í Laugamesi í dag kl. 12.30. Fyrirlesturinn
nefnist „Flogið yfir Heklu“ og mun Einar ganga út
frá fullyrðingunni „Listin hermir eftir náttúrunni".
Tónleikaröðin Tíbrá
5. janúar hófst í Salnum í Tónlistarhúsi Kópavogs
tónleikaröð sem hlotið hefur nafnið Tíbrá. Salurinn
er aðeins mánaðargamall en
hefur þegar sannað gildi sitt;
þar hafa á þessum eina mánuði
verið haldnir 20 tónleikar fyrir
hátt á fimmta þúsund manns.
Nýja röðin er framhald á tón-
leikum á vegum Kópavogsbæj-
ar sem á undanfornum árum
hafa verið í Listasafni Kópa-
vogs, Gerðarsafni. Nafnið er
tekið úr ljóðasafni Þorsteins
Valdimarssonar; þar er ljóðið
Tíbrá sem er á þessa leið:
Ljósmóðan streymir tœr
frá ósi sólar og lykur
hólana og vötnin í fangi sér,
og langan, vegbláan sumardaginn
ber hún í titrandi geislafaömi
veröld stjarna og fiörilda
og barna, sem í lynginu krjúpa,
aö djúpi nœtur og drauma.
Næstu Tíbrártónleikamir verða annað kvöld kl.
20.30; þá heldur Þorsteinn Gauti Sigurðsson fyrstu
píanótónleikana í Salnum. Þeir hefjast á þremur
skemmtilegum prelúdíum eftir G. Gershwin, þá
kemur Gnossía eftir Eric Satie og hin víðfræga
Tunglskinssónata Beethovens. Eftir hlé verða flutt-
ar Etýður eftir Chopin op. 10 nr. 4,6 og 8 og tónleik-
unum lýkur með sónötu op. 26 eftir S. Barber, einu
glæsilegasta píanóverki sem samið hefur verið á
þessari öld.
Miðasalan verður opin tónleikadaginn frá kl. 14 í
anddyri Tónlistarhúss Kópavogs, simi 570 0404.
Viskubækur
Forlagið hefur gefið út fjórar klassískar visku-
bækur: Veraldarvisku, I Ching, List friðarins og
Leið pilagrímsins.
Veraldarviska er tekin saman á 17. öld og er hag-
nýt handbók um hvernig ná eigi árangri
í lífi og starfi. I Ching er elsta og djúp-
hugsaðasta rit Kínverja, mikilsvirt sem
véfrétt gæfunnar, leiðarvísir til farsæld-
ar og mikill viskubrunnur. List friðar-
ins geymir lifsspeki Morihei Ueshiba
sem var ósigrandi bardagamaður þótt
hann hefði óbeit á átökum, stríði og
hvers konar ofbeldi. Aðferð hans var
Aikido er þýða má sem list friðarins.
Leið pílagrímsins er sjálfævisöguleg frásaga
stranniks nokkurs, en svo nefndust pílagrímar sem
settu svip á rússneskt sveitalíf frá mið- jgg
öldum og allt fram á okkar öld. Hann
tekst á við flökkulif pílagrimsins með
bænina að vopni og förunauti og i
gegnum frásögn hans kynnumst við
nokkru af andstreyminu og gleðinni
sem lífsmáti þessi hefur upp á að
bjóða.
ísak Harðarson, rithöfundm' og
skáld, þýddi allar bækurnar. 1
íslensk myndlistarsaga og sam-
tímamyndlist
í næstu viku hefjast tvær fyrirlestraraðir við
Myndlista- og handíðaskóla íslands í Skipholti 1.
Mánudagskvöldið 8. febrúar hefst námskeið um ís-
lenska myndlistarsögu frá 1900, þar sem fjallað
verður um frumherjana og landslagshefðina, ný-
sköpun á árunum 1915-’30, nýtt landslag og þorps-
málverk 1930-’45, foi'mbyltingu 1940-’55, Súm og eft-
irmála 1965-’80 og loks íslenska myndlist eftir 1980.
Kennari er Aðalsteinn Ingólfsson listfræðingur.
Þriðjudagskvöldið 9. febrúar hefst fyrirlestraröð
um samtímamyndlist, tímabilið frá 1960—’95 innan-
lands og utan. Fjallað veröur um hugtök eins og
naumlist, Flúxus og popplist, þær róttæku breyting-
ar sem orðið hafa í myndlist á tímabilinu, rætt um
síðmódemisma og helstu vaxtarbrodda innlendrar
og erlcndrar listar á síðustu 12 árum. Fyrirlesari er
Halldór Björn Runólfsson listfræðingur.
Nánari upplýsingar fást i skólanum í síma 551
9811.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir