Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1999, Síða 10

í þjónustu texta
og tónlistar
Graham Johnson.
í kvöld heldur
Finnur Bjamason
barítonsöngvari
tónleika í Salnum í
Kópavogi, sem er
út af fyrir sig ærið
tilhlökkunarefni.
En ekki er siður
aufusugestur und-
irleikari hans,
breski píanóleikar-
inn Graham John-
son, virtasti lista-
maður á sínu sviði
í heiminum í dag.
Johnson er ekki
einasta kunnur
fyrir tónleikahald
með helstu söngv-
urum vorra tíma
heldur er hann
maðurinn á bak
við heildarútgáfur
á sönglögum helstu
tónskálda. I áratug
hefur hann unnið
að því á vegum
hyperion-útgáfunn-
ar að gefa út öll
sönglög Schuberts
á 36 geislaplötum
með liðsinni frá-
bærra söngvara.
Sjálfúr velur hann
söngvarana og
annast undirleik-
inn, auk þess sem
hann ritar lærðar
ritgerðir um sér-
hvert lag. Hefur
þessi Schubert-út-
gáfa unnið til verð-
launa viða um lönd.
Viðmælandi byrjaði á að spyrja Johnson
um tildrög þessara tónleika þeirra Finns.
“Þaö var alfarió hugmynd Finns aöfá mig
til landsins og hann setti mig inn í íslensku
tónlistina sem hann hafói áhuga á aó flytja.
Ég var ekki alveg óupplýstur um íslenska
söngtónlist því fyrir œvalöngu lék ég undir
hjá Sigríöi Ellu Magnúsdóttur á plötu sem
gefin var út og er sjálfsagt gleymd og týnd."
Hvemig metur hann þá íslensku söngtón-
list sem hann hefur heyrt?
“Mér hugnast margt af því sem ég hef heyrt
og gœti vel trúaó því aó þaö mundi gera sig
úti í heimi, svofremi sem fólk vœri tilbúiö til
þess aö syngja lög á íslensku og hlusta á is-
lensku sungna. Þaó er af sem áöur var þegar
menn sungu þýdda söngtexta; nú er almennt
viöurkennt aö frumtextinn sé forsenda söng-
túlkunar. Jú, mörg íslensku laganna eru
mjög falleg áheyrnar og haganlega geró.
Sjálfur nýt ég þess mest aö hlusta á texta
Jónasar Hallgrímssonar, þaö gerir skyldleiki
hans viö Heine. En ef ég œtti aó finna íslensk-
um sönglögum staö innan söngbókmennt-
anna mundi ég segja aö í þeim mœttust Grieg
og íslensk þjóölagahefö."
Norrænar raddir og lunderni
Talið barst að kynnum Johnsons af nor-
rænum söngvurum. Telur hann að „norræn-
ar“ raddir séu frábragðnar „suðrænum"?
“Ég held aö munurinn liggi ekki í röddun-
um heldur lunderni. Taktu Birgit Nilsson,
sem í augum margra er eins konar merkisberi
hinnar „norrœnu raddar", og svo Anne Sophe
von Otter, sem er aö vísu messósópran, en
raddirnar eru gjörólíkar. Þœr eiga hins veg-
ar sameiginlega vandvirknina, djúphyglina
og auömýktina gagnvart bœöi texta og tónlist,
þá sannfæringu aö þœr séu í þjónustu texta
og tónlistar en ekki öfugt, sem mér finnst vera
einkenni á norrœnum söngvurum og aó vissu
marki á breskum söngvurum líka. “
Finnur Bjamason sótti fyrst námskeið hjá
Johnson árið 1996 og kom eftir það fram á
tónleikum með honum í Englandi og Þýska-
landi.
“Mér fannst strax mikiö til um viöhorf
Finns til tónlistar. Hann nálgaöist hana af
einlœgni og djúpstœöum skilningi. Hann var
snemma nœmur fyrir Schubert, náöi góöu
valdi bœði á þýsku og ensku og er nú aö ná
góöum tökum á frönsku. Hann er meö Ijóm-
andi bjarta - og raunar stighœkkandi - bar-
ítonrödd, miklar eölisgáfur og ekki síst ákaf-
lega fallega framkomu sem ekki sakar í þess-
um bransa. Eins og stendur ber hann sig ná-
kvœmlega rétt aö; sekkur sér niður í þýska og
franska söngtónlist, sem er undirstaóa Ijóöa-
söngsins, en gleymir ekki aó rœkta sína eigin
arfleifö, íslensku sönglögin."
Syngja sér til óbóta
Fáir tónlistarmenn búa yfir eins víðtækri
þekkingu á söngbókmenntunum og túlkend-
um þeirra og Johnson. Eigum við fleiri úr-
valssöngvara í dag en fyrir 20-30 áram?
"Söngvarar standa frammi fyrir annars
konar aöstœöum í dag en áöur fyrr. Menn
eiga í fleiri hús aö venda hvaö söngtexta varö-
ar; hafa til dœmis aögang að slavneskri söng-
tónlist sem þeir höföu ekki fyrrum. Þaö eru
fleiri tœkifœri fyrir söngvara, þaó held ég að
sé óumdeilt. Hins vegar er meira álag á þeim.
Umboösmenn og útgáfufyrirtœki ná tangar-
haldi á þeim ungum og láta þá syngja sér til
óbóta. Á sama tíma eru sumir „seinþroska"
söngvarar afskrifaöir áöur en þeir ná fullum
þroska. Annars er ég sjálfur laus vió alla
hetjudýrkun þegar söngvarar eru annars veg-
ar. Ég lít á okkur undirleikarana og söngvar-
ana sem auömjúka þjóna tónskáldanna. Þau
eru mínar hetjur. “
Tónleikar þeirra Finns Bjamasonar og
Grahams Johnsons í Salnum hefjast kl. 20.30
í kvöld en „masterclass" Johnsons kl. 10 í
fyrramálið á sama stað. Hingaðkoma John-
sons og tónleikar þeirra félaga eru liður í
„Tíbrá“, tónleikaröð Kópavogsbæjar, sem
styrkt er af Sjóvá-Almennum. -AI
í tilefni af Degi bókarinnar
Agnarlítil yngismær kemur kjagandi til
ömmu sinnar með bók í eftirdragi, einbeitt á
svip og í augljósum erindagjörðum: að láta
lesa fyrir sig.
Amman kemur þessum nýbakaða bóka-
ormi fyrir í kjöltu sinni og hefur lesturinn.
Lesefnið sem sú stutta hefur valið er af ein-
faldari gerðinni, þetta er þykkblaðabók með
fallegum myndum og innihaldið við hæfi
byrjenda.
Það era kýr sem baula og kettir sem
mjálma, rýtandi svin og geltandi hundar og
svo framvegis. Hlustandinn hefur heyrt
þetta allt áður og tekur hraustlega undir
með lesaranum - nema hvað mjálmið er svo-
lítið væmið, en það er af væntumþykju, kett-
ir era í uppáhaldi. Þessar lestrarstundir
halda áfram og smám saman þyngist lesefn-
ið. Söguhetjumar yfirleitt af ætt Adams og
Evu og eiga við ýmis mannleg vandamál að
stríða: ein er að venja sig af snuðinu, en
„fellur" þegar hún sér litla
bróður sinn með snuð og
stelur því út úr honum
sofandi. Önnur týnir
mömmu sinni í stórri
verslun og fer að gráta.
Þetta era hádramatískar
bókmenntir, enda tekur
hlustandinn þátt í angist söguhetjanna af
djúpum skilningi og samlíðan sem hún tjáir
að mestu án orða, með látbragði og ýmsum
tilfinningaþrangnum hljóð-
um. Eftir nokkra lestra
dofnar áhuginn á sögunni
sem slíkri, en hápunktarnir
hafa enn áhrif, og eru jafn-
vel túlkaðir áður en að
þeim kemur í bókinni. Þol-
inmæðin ekki sterkasta
hlið þessa hlustanda.
Bók er best vina
Með hverjum degi sem
líður fjölgar orðunmn í
forðabúri þessa sístritandi
mannsheila. Hver dagur
kveikir nýtt ljós. Allt er nýtt og allt heitir
eitthvað. Bók er til dæmis bók og skipar fast-
an sess í tilveranni. Amman lætur sig
dreyma um að ekkert geti nokkru sinni
hnikað henni úr þeim sessi. Að margra áliti
er það þó engan veginn
sjáifgefið - var ekki ein-
hvemtíma sagt að næst á
eftir orðunum pabbi og
mamma lærðu nútímaböm
að segja „bólabaka" (spóla
til baka) - væra semsagt
orðin vídeósjúklingar
ómálga, og áður en þau lærðu á viökomandi
takka á tækinu?
Og síðan þetta var sagt hafa margir vá-
gestir bæst við, alltaf fjölgar
tækjunum og leikjunum.
En bókin blífur.
Hún blífúr einfaldlega vegna
þess að ekkert getur komið í
staðinn fyrir þetta sem gerist
þegar maður opnar góða bók og
gefst henni á vald.
Þetta sem gerir okkur öll að
skapandi einstaklingum. Til
lengdar er nefnilega ekki gaman
að láta mata sig á formúlum og
klisjum. Maðurinn lifir ekki á
frauði einu saman.
Tíminn hendist áfram og
börn stækka ótrúlega hratt og
einn góðan veðurdag era þau orðin að ung-
lingum og hætt að lesa. Opna kannski ekki
bók í nokkur ár. Þessi amma sem ég minnt-
ist á hér að framan er náttúrlega lífsreynd
kona og hefur sjálf verið bæði bam og ung-
lingur, auk þess sem hún hefur komið af-
kvæmum sínum á legg. Hún veit að bókleysi
unglingsáranna þarf ekki að þýða aö stríðið
sé tapað og bömin glötuð. Mörg þeima byrja
aftur að lesa. Þvi oftau- og meira sem lesið
hefur verið fyrir þau í frambemsku, því lík-
legra er að bókin verði þeim nauðsyn og
gleðigjafi á fúllorðinsáranum.
Bók er best vina, segir amman, og þau orð
held ég að öOum sé hoUt að íhuga á Degi bók-
arinnar.
Bókmenntir
Ingibjörg Haraldsdóttir
Inglbjörg Haraldsdóttir,
rithöfundur.
FÖSTUDAGUR 23. APRÍL 1999 UV
Bók, doðrantur,
handrit, kver
í dag er að sjáifsögðu hápunkt-
ur bókavikunnar, sjálfur al-
þjóðadagur bókarinnar, og um
leið 97 ára afmæli HaUdórs Lax-
ness. í Bókasafni Kópavogs
verða hljóðbækur kynntai- tU kl.
21 í kvöld og leikiö af þeim valið
efni. Kl. 14 endurtekur Þjóð-
minjasafn íslands dagskrá sem nefnist Sum-
arkveöja i Ráðhúsi Reykjavíkur, en þar
flytja leikarar og tónlistarmenn efni sem
tengist sumarkomunni.
Kl. 14 verður bók aldarinnar
kynnt í Ráðstefnusal Þjóðar-
bókhlöðunnar, en sjálfsagt eru
margir orðnir langeygir eftir
þeim úrslitum. í kjölfarið mun
Guðmundur Andri Thorsson
rithöfundur leggja út af bók-
menntasmekk þjóðarinnar.
Veggspjaldi með nöfnum „bestu bóka“ verð-
ur síðan komið fyrir í bókasöfnum og bóka-
verslunum.
Að því loknu, eða kl. 15, hefst
önnur samkoma í Ráðstefnusal
Þjóðarbókhlöðu, en þar fundar
Hagþenkir -félag höfunda frœöi-
rita og kennslugagna um það
hvort við höfum fengið þær
oröabækuV sem þörf er á. Átta
framsögumenn leita svara og
veita upplýsingar um hvað er á döfinni i út-
gáfu orðabóka og netbirtingu orðasafna.
Ingibjörg Haraldsdóttir, ljóðskáld og þýð-
andi, Ágúst H. Bjamason, fræðibókahöfund-
ur og handbókaritstjóri, og Bernard Scudd-
er þýðandi ræða um það gagn sem þýðend-
ur hafa af orðabókum. Jón Hilmar Jónsson,
forstöðumaður Orðabókar Háskólans, ræöir
um orðabókarlýsingu þar sem hugtök og
merkingarvensl ráða framsetningu og efnis-
skipan.
Guðrún Halldórsdóttir, skólastjóri Náms-
flokka Reykjavíkur, ræðir orðasöfn og að-
stoð við þá sem eru á leið iim I íslenskt mál-
samfélag. Ásta Svavarsdóttir orðabókarrit-
stjóri greinir frá netbirtingu á efni frá Orða-
bók Háskólans, Dóra Hafsteinsdóttir, rit-
stjóri orðabanka íslenskrar málstöðvar,
greinir frá orðabankanum og fleiri orða-
söfnum á Netinu. Loks ræðir Mörður Áma-
son, orðabókarritstjóri hjá Máli og menn-
ingu, um markmið með endurskoðun ís-
lenskrar orðabókar og stöðu verksins.
Stutt umræða verður á eftir hverri fram-
sögu. Ráðstefnustjóri verður Árni Hjartar-
son jarðfræðingur.
Kl. 16 hefst síðan dagskrá sem
nefnist Ljóöinu hampaö á Borg-
arbókasafni, aðalsafni, en þar
munu lesa upp ljóðskáldin Einar
Ólafsson, Bragi Ólafsson, Kristín
Björk Kristjánsdóttir, Vilborg
Dagbjartsdóttir og Andri Snær
Magnason.
Á sama tíma, eða frá kl. 16, eru félagar i
Kvæöamannafélaginu að kveða vísur fyrir
gesti og gangandi í Sólheimasafninu að Sól-
heimum 27 og þátttakendur í ljóöasam-
keppni almenningsbókasafna og Máls og
menningar lesa ljóð.
í kvöld kl. 20.30 eiga sér síðan
stað tveir markverðir bókavið-
burðir. Rithöfundasamband ÍS-
lands stendur fyrir dagskrá í
Gunnarshúsi, Dyngjuvegi 8, þar
sem ungir höfundar munu lesa
úr nýjum og væntanlegum verkum,'
auk þess sem þeir lesa einnig kafla úr verk-
um eftir uppáhaldshöfunda sína. Fram
koma Andri Snær Magnason, Auður Jóns-
dóttir, Davíð Stefánsson og Sigurborg Þrast-
ardóttir.
Klukkan 20.30 fer einnig fram á Súfistan-
um, Laugavegi 18, kynning á Dagbók tslend-
inga, úrvali dagbóka sem um sex þúsund ís-
lendingar héldu 15. október í fyrra, svoköll-
uðum degi dagbókarinnar, að áskoran þjóð-
háttadeildar Þjóðminjasafnsins. Dagbókar-
ritarar era á aldrinum 6 til 94 ára, búsettir
um allt land og nokkrir erlendis. Efni úr
hátt á annað hundrað dagbókum var valið
til birtingar í sérstakri bók. Síðar verður
opnuð sýning í Þjóðarbókhlöðunni á broti af
þeim eldri dagbókum sem bárast Þjóðminja-
safninu á þessum degi.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson