Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.1999, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 29. APRIL 1999
13
„Seldu allar eigur
þínar,“ sagði Kristur
við auðmannssoninn
sem vildi fylgja honum.
En hinn gekk hryggur
burt.
Nú erum við að
verða ein ríkasta þjóð
veraldar og ekki fleiri
en svo að við ættum að
geta skipt jafnt með
okkur eins og ein fiöl-
skylda? Hver er þá okk-
ar sjálfsímynd? Að við
séum heiðarleg, göfug
og góð - og þjóðartekj-
um réttlátlega skipt?
Ekki segja öryrkjar og
aldraðir sem fylltu
Austurvöll um daginn
til að heimta sinn skerf
af góðærinu. Þeim er -
að þjóðlegum sið - áfram vísað á
guð og gaddinn.
Samnefnari fyrir marga
Eins og sjá má af myndinni sem
fylgir er þessi óþekkti samborgari
fótnettur maður með skjalatösku i
hendi. Á honum hvílir hins vegar
ægiþungt bjarg, sem umlykur höf-
uð hans og herðar allt niður í
mitti. Með það má hann burðast á
lífsgöngu sinni. Hann skimar ekki
haukfránum augum til nýrra
landa eins og þeir Leifur Eiríks-
son og Ingólfur Amarson. Höfund-
ur höggmyndarinnar (Magnús
Tómasson) mun einmitt hafa
hugsað sér að hún stæði á Amar-
hóli, í grennd við Stjómarráðið og
landnámsmanninn. Af því varð
ekki. Hún var falin við öskutunn-
ur á gamla BSR-
stæðinu. Kunnugir
komast þangað eftir
krákustígum og
gegnum veitingasal
Jómfrúarinnar.
Listaverk má æv-
inlega túlka á
marga vegu. Ein-
hverjum finnst
kannske að þama
sé sálardauður
kerfiskarl. Mér
finnst hann sam-
nefnari fyrir marg-
ar fjölmennar
starfsstéttir. Fólk
sem er ómissandi
fyrir þjóðarbúið en
enginn veit hver er.
Staðsetningin und-
irstrikar nafnleysið
hans og á vissulega vel við í því
samhengi. Umkomulausa íslenska
hversdagshetjan. Samviskusami
vinnujálkurinn. í tösku sinni hef-
ur hann líklega skjöl og fémæt
bréf sem hann ávaxtar fyrir aðra.
Svona menn vinna nefnilega alltaf
fyrir einhverja aðra. Svo fara þeir
heim og skipta
kaupinu jafnt
milli konu og
barna.
Flytjum hann
á Austurvöll
Á kyrri nóttu
vaknaði ég við
hávaða frá göt-
unni. Drukkinn
maður hrópaði
hástöfum hvað
eftir annað: „Guð
er góður. Hallelú-
ja! Guð er góður,
líka við þá sem ekkert eiga á
bankabókinni." Hrópið bergmál-
aði frá húsveggjunum, færðist nær
og fjær eins og hrópandinn slcmgr-
aði gangstéttanna á milli og ætlaði
aldrei að deyja út.
En seinna fór ég að iðrast þess
aö hafa ekki litið út um gluggann.
Gæti óþekkri embættismaðurinn
minn hafa stolist niður af stallin-
um, minnugur orlofsréttinda
launafólks? Velt af sér bjarginu
eina óttustund og tjáð sína raun-
Kjallarinn
Inga Huld
Hákonardóttir
sagnfræðingur
„Væri ekki rétt að flytja hann
þessa fáu metra frá felustað
hans út á Austurvöll svo þing-
menn hafí hann fyrir augunum
hversdagslega? Minna þá á hverj-
ir eru þeirra raunverulegu um-
bjóðendur í dag hvað sem glæst-
um forfeðrum tíður.“
Gefið á guð og gaddinn
- þrátt fyrir góðærið
Oþekktur samborgari, fótnettur maður með skjalatösku í hendi. Sam-
viskusami vinnujálkurinn. - Höfundur höggmyndar Magnús Tómasson.
verulegu líðan á götum og torgum
í sofandi borg.
Væri ekki rétt að flytja hann
þessa fáu metra frá felustað hans
út á Austurvöll svo þingmenn hafi
hann fyrir augunum hversdags-
lega? Minna þá á hverjir eru
þeirra raunverulegu umbjóðendur
í dag hvað sem glæstum forfeðrum
líður. Nú, séu svona menn af
þessu tagi útdauðir þá má hafa
hann sem fornleif með hinum
styttunum.
Inga Huld Hákonardóttir
Er samfélagssáttmáli til?
Gunnlaugur Jónsson, stjórnar-
maður í Heimdalli, sendir mér í
grein í DV 13. mars fyrirspum um
samfélagssáttmála, orð sem ég
hafði notað í ádrepu, og spyr hvar
megi finna eintak af slíku plaggi.
Það er að sjálfsögðu hvergi að
finna. Ég kallaði það að „segja upp
samfélagssáttmála" ef menn
reyndu að hnika verulega til því
.jafnvægi milli einstaklingshyggju
og félagshyggju sem íslenskt sam-
félag svamlar í“. Það jafnvægi er
reyndar aldrei tryggt, það næst
aldrei um það samstaða. Meðan
einhver pólitík fer fram í landinu
felst hún í átökum um það hvert
inntak samfélagssáttmálans er,
hvaða þáttur hans er að styrkjast
og hver að rýrna.
Hver á frelsið?
Gunnlaugur telur sáttmála
þennan orð sem vinstri menn noti
gjarnan til að réttlæta mannrétt-
indabrot og frelsiskerðingu. Þetta
er rangt. Ég leyfi mér að nota
þetta gamalkunna hugtak um þá
ótraustu en nauðsynlegu sátt sem
þarf til að flestir þegnar telji að
þeim sé í reynd sýnd lágmarkss-
anngimi. Löggjöf kemur hér að
sjálfsögðu við sögu, m.a. löggjöf
um skatta og eignarétt og tak-
markanir á honum. Hér kemur
einmitt að tannpinu ákaflyndra
frjálshyggjumanna.
Fyrir þeim er allt frelsisskerð-
ing sem setur skorður fjár-
málaumsvifum
einstaklinga:
frelsi á þeim
vettvangi hefur
algjöran forgang.
Félagshyggjan
snýst hinsvegar
að verulegu leyti
um að veita
mönnum vörn
gegn slíku pen-
ingafrelsi.
Dostojevskíj,
sem er þekktur
fyrir annað meir en vinstri-
mennsku, skildi þetta. Hann sagði:
Frelsið segist gefa öllum sama
leyfi til að gera hvað sem þeim
sýnist innan ramma laganna.
Hvenær geta menn gert það sem
þeim sýnist? Þegar þeir eiga mUj-
ón. Gefur frelsið öllum miljón?
Nei. Hvað er maðurinn án mUjón-
ar? Hann er ekki sá
sem gerir það sem
honum sýnist heldur
sá sem aðrir gera við
það sem þeim sýnist.
Sanngirni lömuð.
Nú um stundir er
lágmarkssanngirnin
á undanhaldi. Á flest-
um hagsvæðum er sú
gamla formúla i fuUu
gUdi að þeir ríku
verða ríkari og þeyt-
ast fram úr öðrum
hópum: hefur banda-
rísk forstjórastétt
ekki 150-200-faldar
tekjur á við meðal-
jóninn nú, og er þessi
sjálftaka ekki orðin keppikefli kol-
legum í Evrópu og Japan?
Velferðarkerfi eru viðast hvar
skorin niður - en á fuUu er vel-
ferðarkerfi stórfyrirtækja, sem
heimta skattfríðindi og fyrir-
greiðslur af kjörnum fulltrúum
samfélaga, stjórnmálamönnum.
Og fá sitt fram með frekum hótun-
um um að ef ekki verði látið und-
an þeirra kröfum fari þau með
sinn rekstur til heimshluta þar
sem réttlaust vinnuafl kostar lítiö.
Hér heima snýr mest að okkur sú
herskáa einstaklingshyggja sem
viU koma öllu undir eignarrétt: í
dag þeim fiskimiðum sem eiga að
heita sameiginleg auðlind okkar, á
morgun því hálendi
sem menn áður höfðu
frelsi til að fara um
sér tU yndisauka.
í öllum þessum dæm-
um er slitið samfé-
lagssáttmálanum
auka frelsi þeirra fáu
á kostnað frelsis
þeirra sem minna
eiga undir sér. Þetta
hefur vakið upp andóf
fólks, sem hefur nægt
tU þess að hægriflokk-
ar hafa farið haUoka í
kosningum í okkar
heimshluta að undan-
fornu. Þeir sem við
stjórnartaumum taka
og eiga ættir til
vinstrihreyfinga hafa að sönnu
ekki sýnt mikla burði til að gera
eitthvaö annað en hægristjórnir
hafa stundað. Meðal annars vegna
þess að hin pólitíska stétt saman-
lögð hefur á liðnum árum verið
furðu samstiUt i því sjálfsmorði
sem gefur frá sér mestaUt vald til
að hafa áhrif á þá hluti sem máli
skipta og afhendir það markaðin-
um og höfðingjum hans.
Við stöndum nær aldamótum
andspænis því að lítt heftur mark-
aður eyðileggi allt sem samfélags-
sáttmála má kaUa og spyrjum:
hver hefur einurð til að reisa rönd
við þeirri óhæfu?
Árni Bergmann
„Við stöndum nær aldamótum
andspænis því að títt heftur mark-
aður eyðileggi allt sem samfé-
lagssáttmála má kalla og spyrj-
um: hver hefur einurð til að reisa
rönd við þeirri óhæfu?“
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
Með og
á móti
Var rétt hjá KR-ingum að
kaupa og ætla að reka
þrjá bari?
Fólkið velur
sér lífsmynstur
„Það er augljóst merki um
framsýni forráðamanna KR-
Sports að festa
kaup á þessum
veitingastöð-
um. Líta verð-
ur tfi þess að
með stofnun
hlutafélags
tekur félagið á
sig þá skyldu
að reka knatt-
spyrnudefid- Þorlindur KJartans-
, < ,, son, knattspyrnu-
ma með amota áhugamaður og
arðsemi og nemi.
fiárfestar
hefðu mátt vænta af öðrum fiár-
festingum sínum.
Forvígismenn hlutafélagsins
gera sér grein fyrir því að tU
þess að tryggja afkomu þess
verða þeir að líta á rekstur
deUdarinnar sem skemmtana-
iðnað að hluta og uppeldisstöð
ungmenna að hluta. Þessi sjón-
armið geta vel fariö saman.
Umræddir veitingastaðir
hafa um langt árabU verið stór
hluti af þeim lífsstU sem fylgir
því að vera KR-ingur. KR er
ekki bara fyrir börn og ung-
linga heldur er það að vera KR-
ingur lífsmynstur sem fólk vel-
ur sér og heldur sig við aUa
ævi. Þannig er það nauðsynlegt
að félagsskapurinn höfði tU
fólks á öUum aldri.
KR-ingar hafa löngum hist á
Rauða ljóninu á sigurstundum
og í haUæri, tU að fagna eða
gleyma. Það er fásinna að halda
því fram að óeðlUegt sé að félag-
ið sjálft njóti góðs af þeim ábata
sem þessari hefð er samfara.
EignaraðUd tryggir að hluti
þess hagnaðar sem af sigur-
vímu og sárindum KR-inga
skapast renni tU félagsins og
stuðli að því Qölga sigurstund-
unum og efla það mannbætandi
íþróttastarf sem félagið hefur
staðið fyrir í heUa öld.
Nú vona ég bara að KR venji
sig á að fagna öðru sætinu, því
það fyrsta er frátekið fyrir
ÍBV.“
Jón K. Guöbergs-
son áfengisvarna-
frömuöur.
Mammon ræð-
ur ferðinni
„Það er sennUega ekkert í
lögum sem bannar íþróttafélög-
um að eiga og reka vínveitinga-
staði. En fyrir
mér hljómar
þetta í and-
stöðu við
íþróttaand-
ann og það
sem menn eru
að tala um að
íþróttir og
áfengi eigi
ekki saman
og íþróttir séu
eitt besta for-
varnameðal-
ið. Þetta er eins og annar
tvlskinnungur í þjóðfélaginu
varðandi vímuefnin, að þegar
önnur höndin segir að íþróttir
og áfengi eigi ekki saman segir
hin að það eigi að selja áfengi.
Meðan önnur setur upp áfengis-
auglýsingar á leikvöngum og í
íþróttahúsum þá segir hin að
þetta fari ekki saman við íþrótt-
ir. Þeir eru slæmir, þessir tví-
burabræður, Bakkus og Mamm-
on, og þarna er það Mammon
sem ræður ferðinni. Ég held að
það sé ekki velferð fyrir fólkið
sem þarna ræður ríkjum. Mér
finnst þetta ekki vera hinn
sanni íþróttaandi heldur hreyf-
ingunni til hneisu."