Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1999, Blaðsíða 16

16
ennmg
MÁNUDAGUR 10. MAÍ 1999 UV
Hljóðteikningar Finnboga
Finnbogi Pétursson er ásamt Rögnu
Róbertsdóttur og Kristjáni Guð-
mundssyni sá listamaður sem Galleri
Ingólfsstræti 8 veðjar hvað helst á um
þessar mundir og það er svo sem ekk-
ert út í þláinn. Verk Finnboga eru sér-
stök en segja má að hann vinni með
hljóð á sjónrænum forsendum. Að
undanfómu hefur galleríið staðið að
kynningum á ofangreindum lista-
mönnum á meginlandi Evrópu og nú
mun Skandinavía vera næst á dag-
skrá.
Á sýningu sem opnuð var síðasta
fimmtudag í Ingólfsstræti 8 sýnir
Finnbogi þrjú ný verk. Álplata hang-
ir framan við hátalara og hristist og
skekst þegar hljóðið bylur á henni
og sýnir áhorfandanum hvernig
hljóðbylgja lítur út eða getur litið út.
í löngum láréttum krossviðarkassa
gengur hljóðið milli tveggja hátalara
sem sitja til endanna og myndar
eins og áttu eða öldu sem fellur að
og frá á víxl. Og krossviðarkassi
með nokkrum hátölurum sem gefa
frá sér lítil högg teiknar í sífellu litla
boga fram og til baka um leið og at-
hygli áhorfandans stekkur á eftir
hljóðinu.
Verk Finnboga eru tæknilega flókin
og fræðileg enda er hann græjukall
sem þekkir eðlisfræði hljóðsins. Samt er hug-
myndin ávallt einfold og hrein og myndin
skýr, þ.e. hin ósýnilega mynd sem hljóðið
dregur upp og áhorfandinn sér í huga sér
með hjálp heymarinnar. Þessi einfaldleiki er
einmitt helsti styrkur verka Finnboga. Þau
búa yfir ljóðrænni og frumstæðri fegurð
þrátt fyrir að vírar, snúrur og hátalaradrasl
sé bæði afar nútímalegt og fremur lítið fyrir
augað (reyndar er það nokkuð vel falið að
þessu sinni).
Finnbogi Pétursson: „græjukall sem þekkir eðlisfræði
ins“.
Að ganga inn í líkama
Stærsti gallinn á sýningunni er hins vegar
sá að galleríið er allt of lítið fyrir þrjú sjálf-
stæð hljóðverk. Sérstaklega verður eitt verk-
ið illa úti, ölduhreyfingin, en maður fær
aldrei næði til að finna almennilega fyrir
henni fyrir álplötúnni sem bæði er hávær og
fer títt í gang. Hljóð mun vera samsett úr
þrenns konar bylgjum, sínusbylgjum sem lið-
ast eins og slanga, þríhymingabylgjum með
mun brattari sveiflur og köntuðum
ferhyrningabylgjum sem hljóma
meira eins og högg. Sínusbylgjur
bæra álplötuna, þær hefjast í miðju
plötunnar og liðast út til kantanna.
Sömuleiðis er það sínusbylgja sem
myndar áttuna ósýnilegu en aftm’
ferhymingabylgja sem bankar i há-
talarana og myndar höggin. Höggin
greinast betur úr hávaðanum,
væntanlega vegna þess að þau eru
annars eðlis.
Ekki svo að skilja að sýningin sé
kolómöguleg, verkin em góð út af
fyrir sig og óreiðan virkar á vissan
hátt sem heild. Að ganga í salinn er
dálítið eins og að ganga inn í einhvers
konar líkama. Sundurslitinn, sog-
kenndur andardráttur blandast
létttiplandi hjartslætti og svo ryðjast
stórvirk meltingarfæri inn með
skruðningum og látum þegar málm-
platan fer að skjálfa. Hins vegar þykir
mér ekki liklegt að það sé hugmyndin,
ef svo væri hugsa ég að henni hefði
verið komið betur tO skila.
Ég vona innilega að það gangi vel
að koma Finnboga á framfæri erlend-
is, hann verðskuldar svo sannarlega
hljóðs- at;hygli heimsins. Það er líka gott að
fá að sjá verkin hans hér heima. Ég
held samt, því miður, að þessar miklu
annir erlendis komi niður á þessari sýningu
hér. Maður hefur á tilfinningunni að þetta sé
sýnishom af því sem hann er að sýna erlend-
is fremur en að lögð hafi verið alúð í að búa
til sjálfstæða sýningu.
Myndlist
Áslaug Thorlacius
Jón Leifs enn og aftur
Á Jóns Leifs-tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands í Hallgrímskirkju á fóstudags-
kvöldið var ég spurður hvort ég væri þarna
af tómri sjálfspyntingarhvöt. Ég þorði ekki
að spyrja á móti hvað viðkomandi ætti við,
það gat verið tvennt; að ég þyldi ekki Jón
Leifs eða þá að Jóns Leifs-sértrúarsöfnuður-
inn hataði mig og að ég væri óvelkominn í
kirkjunni. Hið fyrra er engan veginn rétt.
Jón Leifs var að mörgu leyti merkilegt tón-
skáld, hann hafði afar sérstæðan stil og var
bæði hæfileikaríkur og frumlegur. En hann
var óneitanlega mistækur, tónlist hans er
annaðhvort stórbrotin og áhrifamikil eða
óttalegt glundur og yfimáttúrlega leiðinleg.
Hið góða við Jón er þó yfirsterkara, og því
eiga mörg verk hans fullan rétt á að heyrast
í dag, bæði hérlendis og annars staðar.
Tónlist
Jónas Sen
Jón Leifs - „óneitanlega mistækur".
Jón Leifs staðnaði um tíma eins og Hjálm-
ar H. Ragnarsson tónskáld hefur bent á,
kannski vegna þess að hann heyrði aldrei
stóran hluta verka sinna. Hann var ekki
beint vinsæll og átti oft erfitt með að fá verk
sín flutt, og því hlýtur honum að hafa liðið
eins og hann væri að semja tónlist í tóma-
rúmi. Þetta hefur sjálfsagt leitt til þunglynd-
is, sem er ekki ósennileg skýring á því
hversu mistækur hann var.
Fjölkynngi og
óhugnaður
Tónleikarnir í Hall-
grímskirkju hófust á
hljómsveitarforleiknum
Geysi op. 51. Geysir er
merkilegt tónverk, enginn
sætur goshver sem maður
tekur myndir af, og ekki
heldur neinn þjóðremb-
ingslegur óður til föður-
landsins fagra. Jón byrjar
tónlistina á dimmum
fagotttónum, og forneskju-
legir hljómarnir skapa
strax stemningu fjöl-
kynngi og óhugnaðar. Eins
og geysisgos magnast tón-
verkið upp, og hápunktur-
inn er svo yfirgengilegur
og hömlulaus að mann
langar mest til að flýja
burt æpandi. Geysir flokk-
ast með betri verkum Jóns
og hljómaði það sérstak-
lega vel í voldugri endur-
ómun Hallgrímskirkju,
þar sem segja má að tón-
list Jóns eigi heima.
Næst á efnisskránni var
Gudrúnarkviöa op. 22. Text-
inn er úr Eddukvæðum, og
var verkið flutt á Hátíðar-
tónleikum í Þjóðleikhúsinu
fyrir rúmri viku. Ég leyfi
mér að efast um ágæti Guö-
rúnarkviöu, hún hljómar
eins og hver önnur stílæfing, en
þó verður að segjast eins og er að
hún kom mun betur út nú en í
Þjóðleikhúsinu. Ingveldur Ýr
Jónsdóttir söng frábærlega vel,
og sömu sögu er að segja um þá
Gunnar Guðbjörnsson og Loft Erlings-
son.
Eftir hlé lék hljómsveitin Fine I op. 55, en
bæði Fine I og II bera undirtitilinn „kveðj-
ur til jarðlífsins" og virðist Jón hafa hugs-
yað sér annaðhvort þessara verka sem loka-
þátt Eddu-óratóríanna. Fine I er magn-
þrungið verk með eðlilegri framvindu, en
síðan er það búið fyrirvaralaust, og er
endirinn svo óvæntur að hann er enginn
endir. Hér gæti skýringin verið heimspeki-
leg, kannski var tónskáldið að minna á fall-
valtleika lifsins, að dauðinn geti komið á
hverri stundu og sé ekkert endilega rökrétt-
ur. Eða þá að Jón hafi verið kallaður í sím-
ann á meðan hann var að semja, síðan ekki
munað hvað hann ætlaði að gera næst og
bara hætt þessu.
Myndrænir hljómar
Tveir söngvar op. 14a, Máninn líöur og
Vögguvísa voru fluttir af Ingveldi Ýr Jóns-
dóttur, hvort tveggja perlur
sem hljóma þó betur með pí-
anóundirleik. Ingveldur Ýr
söng afar fallega en hljóm-
sveitarundirleikurinn var ein-
hvern veginn ekki bitastæður.
Á hinn bóginn var lokaatriðið
á tónleikunum, Hafís op. 63,
hrein og klár snilld. Það er fyr-
ir kór og hljómsveit og hefst á
ísköldum, háum tónum og
hljómum sem eru svo mynd-
rænir að það er eins og maður
sé kominn langleiðina á norð-
urpólinn. Textinn er eftir Ein-
ar Benediktsson, og hlutur kórsins hlýtur
að teljast með því erfiðasta sem um getur,
stakir tónar ýmist hátt uppi eða langt niðri
og ekki sjálfgefið að hitta á þá. Kórinn
Schola Cantorum sýndi hér enn einu sinni
hvers hann er megnugur, og á Hörður Ás-
kelsson mikinn heiður skilinn fyrir að
hafa þjálfað hann og undirbúið. Sömu sögu
má segja um Sinfóníuhljómsveit íslands
undir stjórn Anne Manson, flutningurinn
var framúrskarandi, og voru þetta í heild
bæði forvitnilegir og skemmtilegir tónleik-
ar.
Listkort til Kanada
„Mail art“ heitir listmiðill sem margir
kannast við, en hann felst í gerð og sendingu
póstkorta með myndlistartengdu efni víða um
lönd, oft og tíðum með staðbundnar samsýn-
ingar kortanna að mark-
miði. Er þetta af mörgum
talið „lýðræðislegasta" og
„alþjóðlegasta" listform
sem til er. Hér er það til
umræöu vegna þess að út-
lend listakona, Susan Gold;
að nafhi, sem starfar fyrir
samtök íslendingafélag-
anna í Kanada, hvetur ís-
lenska listamenn, mynd-
listarmenn og ljóðskáld, til
að taka þátt í „mail art“
sýningu sem nefnist
Kanata. Nafnið er komið
úr máli Iroquis-indíána og þýðir „bær“ eða
„sambýli“. Efni kortanna á helst að tengjast
hugmyndinni um Kanada, um norrænar slóð-
ir yfirleitt og „tengsl/vensl“.
Engin takmörk eru fyrh’ því hve kortin
mega vera stór, þátttakan kostar ekkert og
tryggt er að öll innsend kort verða sýnd. Þátt-
takendur fá síðan sendar upplýsingar um af-
drif sýningarinnar, aðra sýnendur og við-
brögð fjölmiðla. Póstkortin verða fyrst sýnd í
tengslum viö svokallaða „Canada Studies"
ráðstefnu sem fram fer í Reykjavík í sumar
undir yfirskriftinni „Re-Discovering Canada;
Similar Challenges; Canada and the Nordic
Countries".
Póstkortin skal senda til: Susan Gold, RR #
1, Nobel, Ontario POG ÍGO, Canada, fyrir 1.
júlí næstkomandi.
Ógnaröfl Æskunnar
Ognaröfl heitir bókaflokkur sem gamla
góða Æskan sendir nú frá sér og er dálítið
mikið frábrugðinn öðrum bókum sem þetta
gamalgróna tímarit og útgáfufyrirtæki er
þekkt fyrir. Þarna er um að ræða
lítil hefti í sama
broti og geisladiska-
umbúðir og tölvu-
leikir og er verði
þeirra mjög stillt í
hóf. Er fyrsti hluti
bókaflokksins gefrnn
út í níu heftum.
Hér vill Æskan aug-
sýnilega „ná til“ yngri
kynslóðarinnar og örva
hana til lesturs með nýj-
um aðferðum. Væntan-
lega verður hægt að grípa
til þessara bóka „hvar
sem er, í frímínútunum
eða í strætó, og þær fara
vel í vasa,“ eins og segir í fréttatilkynningu.
Aðalsöguhetjurnar eru , jákvæðar fyrirmynd-
ir ungu fólki,“ en auk þess er „umhverfi sög-
unnar ævintýralegt og sagan spennandi“.
í fyrstu bókinni segir af „tvíburasystkinun-
um Kíu og Röskva, sem hafa eytt æskuárum á
drákúnabúi foður sins varin fyrir umheimin-
um af háum fjöllum. Að boði föðm- þeirra,
Bantó, hafa þau frá blautu barnsbeini þjálfað
bardagahæfni og meðferð orkunnar úr dular-
fullum orkusteinum“ ...framhald í næsta hefti.
Höfundur bókanna er Chris Spedding, en
Guðni Kolbeinsson sér um íslenska þýðingu
þeirra af alkunnri smekkvísi.
Ævintýraópera í
tónleikaformi
Þeir sem ekki voru viðstaddir frumflutning-
inn á ævintýraóperu Henry Purcell, Arthúr
konungi, í Salnum á
sunnudagskvöldið, ættu
ekki að missa af endur-
comc b| flutningi (og síðasta flutn-
ingi) verksins nú á þriðju-
dagskvöldið. Flytjendur
eru Kammerkór Kópa-
vogs, Barokksveit Kópa-
Pep| vogs og einsögnvaramir
Marta G. Halldórsdóttir,
Rannveig Sif Sigurðar-
dóttir, Sibylle Kamphues,
Hans Jörg Mammel og
John Speight. Er í raun-
inni stórmerkilegt að í
ekki stærra bæjarfélagi skuli ráðist í flutning
á þessu verki, að mestu leyti með heimamönn-
um.
Purcell (á mynd) var eitt helsta tónskáld
Breta á 17. öld og raunar fram eftir öldum.
Arthúr konungur er ein kunnasta ópera hans
og samdi stórskáldið John Dryden texta henn-
ar. í óperanni segir af baráttu Breta og Saxa
um yfirráðin á Bretlandi á sjöttu öld, en inn í
þau átök blandast auðvitað ástarmál, galdra-
menn, draugar og skógardísir. Sýningin hefst
kl. 20.30.