Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1999, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1999
15
Hið rauða,
brúna og jarpa
Mest ber á dökkum litum hesta, sá lítförótti er afar sjaldséður enda minn-
ist höfundur þess ekki að hafa fyrir hitt fleiri en þrjú hross þess litar um
dagana, segir Kristjón m.a. í grein sinni.
Oft er vitnað til um-
hverfisráðstefnunn-
ar sem haldin var í
Kyoto um árið þar
sem helstu málin
sem fjallað var um
voru losun gróður-
húsaloftegunda, fjöl-
breytileiki tegund-
anna auk útbreiðslu
eyðimarka. í þeim
efnum telur landinn
sig yfirleitt hafa
hreinan skjöld.
Skiptar skoðanir eru
um þýðingu þessara
málaflokka hvers og
eins og áhrif. Hugs-
anleg gróðurhúsaá-
hrif vekja ugg þegar
þeim er kennt um óeðlilegar svipt-
ingar í tíðarfari, hita, þurrkum
eða vætu er valda mannskaða,
stórfelldu eignatjóni, uppskeru-
bresti, gripafelli og annarri óáran.
Hafa Bandaríkjamenn nú verið
minntir óþyrmilega á að þótt
blessuð sólin elski allt og veki með
kossum sínum eru þeir ástríðu-
kossar iðulega kæfandi.
Fjölbreytileiki tegundanna
Umræða um fiölbreytileika teg-
undanna og hvemig standa skuli
vörð um hann hefir farið hljótt
nema þegar óttast er
að eitt gróðursamfélag
ríði öðm að fullu á
ákveðnum takmörkuð-
um svæðum. Nú hefir
verið vakin athygli á
að fjölbreytileiki teg-
undanna er víðtækari
og nær tO fleiri þátta
en fjölda einstakiinga.
Litir og afbrigði þeirra
hafa einnig ákveðið
gildi. Bent hefir verið
á að vegna þeirrar
stefiiu sem rekin hefir
verið í hrossakynbót-
um undanfarin ár og
jafnvel áratugi, þar
sem ræktunarstarf
hefir byggst mikið á
hrúnum, rauðum og jörpum grað-
hestum, sé hætta á að vissir litir
sem fylgt hafa íslenska hrossa-
stofninum frá örófi alda hverfi.
Hér er einkum um hinn litförótta
að ræða.
Sé ferðast um sveitir landsins
og horft á annað
en beinan og
breiðan veginn
leynir sér ekki
hversu einslit
hross em að
verða. Ber mest á
dökkum litum. Sá
litforótti er afar
sjaldséður enda
minnist höfúndur
þess ekki að hafa
fyrir hitt fleiri en
þijú hross þess lit-
ar um dagana. Á
hann einkum ljúf-
ar minningar um
hest einn slikan, gæðing af hún-
vetnsku bergi brotnu sem hafði
ámóta yfirferð á tölti sem aðrir
klárar á harða stökki. Hefði hann
eflaust þótt góður til undaneldis
enda minna lagt upp úr byggingu,
lengd, breidd og hæð þá en þeim
mun meira metnir almennir kost-
ir fáka. Var litarfari jósins á þann
veg háttað að stundum virtist
hann ljósbleikur, þó ekki bleikur
sem bleik hross. Endmm og eins
var skepnan hins vegar með ólík-
indum blá ásýndum. Brá fyrir
silfraðri slikju á Jjeim lit.
Umdeild en heillandi
vísindagrein
Lofsverður er sá áhugi sem
vaknað hefir nú fyrir því að forða
litforótta litnum frá því að lenda í
glatkistu tímans ef marka má þau
viðbrögð sem grein rituð í Bænda-
blaðið nýverið hefir fengið að mati
höfúnda. Þótt sá litförótti verði
settur í gjörgæslu er ástæða til að
hafa auga með fleiri litum sem em
að verða sjaldséðir, svo sem leir-
ljósum, bleikum, vindóttum, móál-
óttum og steingráum. Þrátt fyrir að
sauðalitimir séu ekki til umfjöllun-
ar hér lítur út fyrir að á því sviði
eigi sér stað svipuð þróun og í lit-
rnn hrossa þar sem mest ber á
hvítu og svörtu en tíðindum þykir
sæta hregði fyrir mórauðri, gols-
óttri eða grárri á.
Erfðafræðin er heillandi vis-
indagrein en umdeild. Með flókinni
æxlun hefir tekist að ná fram marg-
víslegum tilbrigðum i útliti einstak-
linga.
Loku er því ei fyrir það skotið
að vilji svo óheppilega til að fágæt
litaabrigði glatist fyrir handvöm
okkar verði hægt að endurvekja
þau með ræktim. Þeirri spumingu
er þó ósvarað hvort réttlætanlegt
sé að taka slíka áhættu.
-Kristjón Kolbeins
Kjallarínn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
„Bent hefir veríð á að vegna þeirr-
ar stefnu sem rekin hefir veríð í
hrossakynbótum undanfarin ár og
jafnvel áratugi þar sem ræktunar-
starf hefir byggst mikið á brún-
um, rauðum og jörpum graðhest-
um sé hætta á að vissir litir sem
fylgt hafa íslenska hrossastofnin-
umfrá örófi alúa hverfi.“
Hver má eiga
hlut í banka?
að horfa á hlutabréfaeign
valdaaðgang og þess að —
hatast við samkeppni.
Eða hvað? Hvar er um-
ræðan um samkeppni og
stöðu neytenda? Og hvar
er hún alla jaftia af hálfu
þeirra sem nú hafa af
því tilefni að hlutur
sparisjóðanna í FBA
skipti um eigendur, átt-
að sig á því að „íslenska
þjóðríkið sé þannig vax-
ið að það er ekki hollt
fyrir það að vera i hönd-
unum á mjög fáum aðil-
um“.
Svona er það vaxið
Það ríkir fákeppni á
ýmsum sviðum á ís-
landi. Skemmst er að
minnast þess þegar fyr-
sem snýst um það
Kjallarinn
Svanfríður
Jónasdóttir
alþm.
hver má eiga hvað;
hveijir mega vera
„memm“. Ekki um
það hvemig
tryggja megi virka
samkeppni svo
tryggt verði að út
úr eignabreyting-
unni komi öflug
vel rekin fyrirtæki
sem i þjónustu og
verðlagningu til
neytenda standist
samanburð við er-
lenda banka.
Það er sjálfsagt að
taka það til um-
ræðu hvort rétt sé
að takamarka
eignarhald ein-
stakra aðila á
þjónustufyrirtækj-
Það hefur verið merkilegt að
fylgjast með umræðunni imdan-
fama daga um eigendaskiptin á
hlut sparisjóðanna í FBA. Ég hef
spurt sjálfa mig aftur og aftur
hvort eitthvað hafi farið fram hjá
mér í atburðarásinni; gerðist eitt-
hvað umfram það að sparisjóðim-
ir seldu öðm eignarhaldsfyrirtæki
sinn hlut í FBA? Og af hveiju er
það cdlt í einu svona hættulegt
núna að einn aðili fari með þenn-
an hlut; er þetta ekki sami hlutur-
inn og sparisjóðimir fóra með
áður?
Og ef svona stór eignaraðili er
hættulegur nú, af hveiju var hann
þá ekki hættulegur áður? Og
hveijum er hann þá svona hættu-
legur? Og ef þetta er jafhstór hlut-
ur, sami hlutur, og sparisjóðimir
áttu áður hvemig geta eigenda-
skiptin þá sett söluáform ríkis-
stjómarflokkanna í uppnám?
Vora það ekki „réttir“ aðilar sem
keyptu?
Þama virðast nýir aðilar vera
að koma með peninga í hankrekst-
ur, aðilar sem ekki hafa verið þar
áður. Er það það sem er svona
vont? Máttu bara þeir vera með
sem vora í bransanum fyrir, eins
og sparisjóðimir? Komust ein-
hveijir í uppnám þegar ljóst var
að fleiri en Kolkrabbinn og vinir
gátu keypt myndarlegan hlut í
banka?
Valdatafl hinna verðugu
Sjálfri finnst mér að fyrsta
spumingin hljóti að snúast um
stöðu neytenda og samkeppni á
markaðnum. Ef samkeppnin er
tryggð sé ég ekki að það geti skipt
öðra máli hver á banka umfram
önnur þjónustu-
fyrirtæki. Um-
ræðan hefúr hins
vegar verið ótrú-
lega afhjúpandi
þvi hún segir okk-
ur að enn líta ráð-
andi öfl svo á að
hlutafjáreign í
snú-
ist fyrst og fremst
um aðgang að
völdum, sbr. kaup Burðaráss í
sjávarútvegsfyrirtækjunum til að
bola sér þar til valda. Staða þeirra
sem ekki era venslaðir Kolkrabb-
anum er aukaatriði.
Samkeppni er vesen, einungis
til þess failin að spilla einokunar-
stöðu hinna verðugu vina. Það
virðist samasemmerki á milli þess
irtæki á matvörumarkaði höfuð-
borgarsvæðisins keypti sig úr því
að vera með yfirburðastöðu á
markaðnum í það að vera með
nánast einokunarstöðu.
Á flutningamarkaðnum komast
fáir að, þar sem Kolkrabbafyrir-
tækin, Eimskip og Flugleiðir, hafa
yfirburðastöðu, og nýlega vorum
við minnt á alvarleik þess þegar
samkeppni skortir á trygginga-
markaðnum. Olíufélögin og sú ein-
stæða samkvænmi sem þar er I
verðlagninu er svo sér kapítuli.
Umræðan um stöðu bankanna, nú
þegar verið er að einkavæða þá,
um á íslandi og
hver ætti þá að vera möguleg há-
markseign. Mikilvægara er þó að
endurskoðun samkeppnislaga
tryggi rétt neytenda þarmig að
þeim megi nokk standa á sama um
það hver á þjónustufyrirtækin;
banka, verslanir, samgöngufyrir-
tæki, myndbandaleigur o.s.frv. því
tryggt sé með lögum að samkeppni
sé virk og að einn aðili komist
ekki upp með að sitja yfir hlut
annarra eins og gerist nú í skjóli
þeirra sem virðast óttast það mest
að vitlausir aðilar eigi hlut í
banka.
Svanfríður Jónasdóttir
„Máttu bara þeir vera með sem
voru í bransanum fyrir, eins og
sparisjóðirnir? Komust einhverjir í
uppnám þegar Ijóst var að fleiri en
Kolkrabbinn og vinir gátu keypt
myndarlegan hlut í bankaV
fyrirtækjum
1 Með og á móti
Hefði átt að innkalla vörur frá Ásmundarstöðum?
Neytendasamtökin kröföust þess
fyrir skömmu aö allar kjúklingavörur
frá búinu á Ásmundarstöðum yröu
innkallaðar vegna kamfýlóbaktersýk-
ingar. Umhverfisráöhena sá ekki
ástæöu til þess, að fengnu áliti land-
læknisembættisins og Hollustuvemd-
ar rikisins.
/
Kamfýló-
baktersýking
er alvarleg
son, fórma&ur
Neytendasamtak-
„Já, það átti að innkalla
kjúklingana. Það liggja fyrir
nægilegar upplýsingar sem
sýna hvaðan
kamiylóbakt-
ersýktu
kjúklingamir
komu. Miðað
við alvarleika
þess að fá
kamfýlóbakt-
ersýkingu átti
skilyrðislaust
að innkalla
þá. Ef um er
að ræða vafa- anna-
mál ber að
túlka þau neytendum til góða.
Ég minni á þá staðreynd að Sig-
urður Guðmimdsson laiidlækn-
ir hefur líkt þessu máli viö far-
aldur. Hann hefur útskýrt
hversu alvarlega veikir neyt-
endur geta orðið við að borða
vöra sem inniheldur þennan
sýkU. Það mælir að sjálfsögðu
enn frekar með því að þessi
vara sé tekin af markaði. Það er
í raun óþolandi, út frá neyt-
endavemdarsjónarmiði, hversu
umhugað kerfinu er um ein-
staka framleiðendur en gleymir
neytendum."
Táknræn
aðgerð sem
breytti engu
„Það var mat mitt og starfs-
manna minna að slík aðgerð
væri einungis táknræn og myndi
engu breyta í
raun, hvorki
fyrir framleið-
endur né neyt-
endur. í fyrsta
lagi er alls
ekki hægt að
fúllyrða
vandamálið
tengist bara
einu ákveðnu
búi eða fram-
leiðanda. í
öðra lagi er
vandamálið þess eðlis að á því
verður ekki sigrast nema með
langtímaáætlunum og aðgerðum
allra, alla leiö frá „haga tU
maga". Og í þriðja lagi tökum við
óhjákvæmilega talsvert mið af
verklagi á Noröurlöndum þar
sem reglur era strangastar í
þessum efnum en þar hefúr inn-
köUun eða sölustöðvun aldrei
verið beitt vegna meintrar kam-
fýlóbaktermengunar. Neytend-
um er alls ekki þjónað með því
að skapa falskt öryggi með tákn-
rænum stundaraðgerðum."
Kjallarahöfundar
Athygli kjaUarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær her-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskUur
sér rétt tU að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is