Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.1999, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1999
íBenning
'***■-
Barist um bókarskræður
Fátt varpar skýrara Ijósi á sam-
skipti íslendinga og Dana eftir
sjálfstæði en handritamálið svo-
kallaða sem var í senn milliríkja-
mál og danskt innanríkismál. Stór-
vaxin bók Sigrúnar Davíðsdóttur
er því framlag bæði til íslenskrar
og danskrar sagnfræði. Er engin
furða að hún hefúr vakið nokkra
og verðskuldaða athygli í Dan-
mörku.
Sigrún rekur málið tfá upphafi
til enda af nákvæmni og skyggnist
bak við tjöldin. Hefur hún notið
góðs af einkaskjölum ýmissa sem
málinu tengdust og rætt við aðra
sem enn voru á lífi þegar rannsókn
hennar hófst. Hefur hún þar unnið
mikla frumvinnu sem gerir bókina
mikilvæga. Hér er á ferð stjórn-
sýslusaga, aðalpersónurnar eru
ráðherrar og sendiherrar en al-
menn umræða um málið í samfé-
laginu fær minna vægi. Handrita-
málinu er lýst sem diplómatísku
máli sem leystist á diplómatískan
hátt.
Aðal þessarar bókar er frásagn-
argáfa höfundar. Sigrún segir
skemmtilega ffá og tekst að gera
málið áhugavert fyrir almenna les-
endur. Bókin er skýr og leitast er
við að greina ástæður þess hvemig
fór og afstöðu manna á hverjum
tíma. Þar er vitaskuld galli að Sig-
rún heldur sig á hinu pólitíska
sviði en dregur félagslega og menn-
ingarlega þætti síður inn. Um
djúpa sagnfræðilega greiningu er
ekki að ræða og bókin er fremur
eins og vönduð blaðamannabók af
því tagi sem sjaldan eru gefnar út á
íslandi.
Sagan hlýtur að teljast áhuga-
verð fyrir íslenska lesendur. Sjálfum þótti
mér 6. kaflinn forvitnilegastin1 en þar segir
frá atburðum ársins 1954 þegar Sigurður
Nordal gerði tilraun til að leysa málið. Það
tókst ekki, og fremur hljótt hefur verið um
þennan þátt málsins hingað til. Næsti kafli,
um þóf áranna 1954-1960, er einnig afar fróð-
legur og finnst mér bókin þar rísa einna
hæst. Sigrún hefur hæfileika til að gæða þá
sem við málið komu lífi, bæði danska og ís-
lenska stjómmálamenn og menningarvita.

Sigrún Davíðsdóttir: Segir skemmtilega frá og gerir handritamálið
aðgengilegt fyrir almenna lesendur. DV-mynd SG
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
Afleiðingin er að þessi saga nær að vera per-
sónusaga líka og áhugaverðari fyrir vikið.
Viðleitni Jorgens Jorgensen til að leysa
málið árið 1961 er kunnari þeim sem málið
þekkja. í þeim kafla saknaði ég
rækilegri umljöllunar um hin
hörðu almennu viðbrögð í Dan-
mörku. Sigrún kýs að einblína á
hið opinbera samningaferli og seg-
ir skemmtilega frá þvi. Á hinn
bóginn er auðvitað athyglisvert að
velta því fyrir sér hvers vegna
þessu gömlu og snjáðu handrit
urðu þvílíkt hitamál meðal alþýðu
manna sem þekkti næsta lítið til
efnis þeirra.
Því miður virðist sem höndum
hafi verið kastað til ritsins á köfl-
um sem sést best á því að nafn
höfundarins er stafsett rangt á
þrjá mismunandi vegu á kápu. í
textanum eru líka margar villur
og engin leið að telja allar upp
hér. Strax í upphafi 1. kafla, á bls.
15, er sagt að Friðrik 3. hafi verið
lífs 1681 en hann lést 1670. Þá er
tvisvar (bls. 349 og 394) sagt að
Christrup, lögfræðingur Áma-
nefhdar, hafi látist 1964 þó að
einnig komi fram að hann hafl
rekið mál fyrir rétti 1965-66 og
annars staðar kemur fram að
hann dó 1969. Sagt er á bls. 210
að Alþýðubandalagið
hafi verið „et venstre
parti dannet af socialde-
mokratiske udbrydere" og
hvergi er minnst á Sósí-
alistaflokkinn. Á bls. 385 er
sagt að vinstristjórnin hafi
tekið við 1957 en það gerðist
1956 eins og fram kemur ann-
ars staðar í ritinu. Þá er sagt á
bls. 334 að K.B. Andersen hafl
verið utanríkisráðherra árið 1964
en ekki kennslumálaráðherra eins
og réttilega segir á öðrrnn stað.
Þessar villur og fleiri eru til vitn-
is um hroðvirkni og skort á ritstjómarvinnu
og er skaði að frágangur á metnaðarfullu
verki skuli ekki vera betri en þetta.
Hvað um það; betur er af stað farið en
heima setið. Sigrún Davíðsdóttir hefur skrif-
að skemmtilega bók sem verðskuldar
athygli íslendinga.
Ljóðvissa
Berglind Gunnarsdóttir hefur sent frá sér
sína íjóröu Ijóðabók, Ljóðvissu, eftir níu ára
hlé.
Ljóðvissa skiptist í þrjá kafla. í þeim fyrsta
eru ljóð almenns eðlis, meðal annars ferða-
ljóð og þrjú ljóð um dauðann. Annar kaflinn
ber heitið „12 ljóð um svartbjarta ást“ og
geymir ástarljóð, meðal þeirra eftirfarandi
ljóð sem heitir „Draumur":
Ég vaknaói ífaömlagi og sá fagurt andlit
þitt hjá mér, svofagurt áóur en þú fjar-
lœgöist. Þaö var eins og guóaandlit eða
andlit karlmanns, engu líkt, og þaó seiddi
mig aö sér. Ég lá kyrr og horföi á þig,
kyssti þig ogfann þig búa í öllum líkama
mínum. Þannig leió stund og ég sagói
ekkert en hamingjan teiknaöi orö á varir
mér. Síóan leystist upp mynd þín og
vakanflœddi óstöövandi um rifurnar
inn í draum minn
Þriðji kaflinn heitir „Ljóð
um langan dag“ og er elegía
eftir foður höfundarins.
Berglind sagði i stuttu
spjalli að ljóðin væru ekki
frá allra síðustu ámm, flest
væru frá því fyrir 1995.
Bæði yrði of mikil breidd i
ljóðabók þegar hún væri
safn Ijóða frá löngum
tíma, þá yrði erfiðara að
fá æskilegan heildarsvip á hana,
og svo væri gott að fá fjarlægð á ljóðin.
Kápumynd Ljóðvissu er eftir Sigurveigu
Knútsdóttur en Margrét Lóa gerði myndir
með ljóðunum. Bókin er unnin í bókiðna-
deild Iðnskólans í Reykjavík.
Englunum vel tekið
í Danmörku
„Málfarsleg sprengja, sjónræn gáfa, stór-
kostlegur leikur," segir í umsögn Jyllands
Posten um uppfærslu CaféTeatrets í Kaup-
mannahöfn á Englum alheimsins eftir sögu
Einars Más Guðmundssonar sem DV birti
umsögn um í fyrradag. „Henrik Prip kemst
eins nálægt því og hægt er að verða íslensk-
ur engill," segir Information, „túlkun hans
hefur að minnsta kosti fágætt vænghaf og
einræðan, fögur og þjáningafull, svífur niður
til okkar eins og gjöf og skilur
okkur eftir hljóð og hugfang-
Sigrún Davíösdóttir:
Hándskriftsagens saga i politisk
belysning.
Odense Universitetsforlag 1999.
Tíunda leikár Möguleikhússins:
Völuspá og Langafi prakkari
Möguleikhúsió, barnaleikhúsiö vió Hlemm,
er aö hefja tíunda leikár sitt. Fyrsta sýningin
í nafni þess var 17. júní 1990 og sagöi Pétur
Eggerz leikhússtjóri aö frá þvífyrsta heföi aö-
standendur þess dreymt um að halda gang-
andi hugmyndinni um leikhóp sem legöi
áherslu á barnaefni. Metaösókn var að leik-
húsinu síóasta leikár; þá voru áhorfendur um
18.000 talsins og munaöi mest um leikritiö um
Snuóru og Tuöru, systurnar uppátektarsömu
úr sögum Ióunnar Steinsdóttur, sem sýnt var
120 sinnum.
Aðaltíðindi leikársins fram undan hjá
Möguleikhúsinu eru að það verður með sýn-
ingu á Listahátíð næsta vor sem einnig er
unnin í samvinnu við Reykjavík menningar-
borg. Þetta er eddukvæðið Völuspá í nýstár-
legri leikgerð Þórarins Eldjárn.
Völuspá er dramatískt kvæði,
segir frá því þegar Óðinn kemur
til völvunnar og vill að hún segi
honum frá fortíð og framtíð ver-
aldarinnar. Hún fer að vilja
hans, en eins og títt er um spá-
konur segir hún fleira en hann
langar til að heyra.
Völuspá er makalaus gersemi
sem birtir sýn inn í magn-
þrungna heimsmynd norrænnar
goðafræði. Kvæðið hefur til
þessa ekki verið flokkað sem
barnaefni en í sýningunni verð-
ur frásögn þess gerð aðgengileg
og lifandi um leið og ungum
áhorfendum verður veitt sýn inn
í fornan goðsagnaheim. Er ein-
staklega vel til fundið að kynna
hann íslenskum börnrnn á þenn-
an hátt. Sýningin er flutt af ein-
um leikara, Pétri Eggerz, og tón-
listarmanni. Leikstjóri er Peter
Holst, sem kemur sérstaklega frá
Danmörku til að stýra sýning-
unni. Reykjavík menningarborg
tók sýninguna á Völuspá undir sinn vernd-
arvæng en síðar leitaði Listahátíð eftir því
að fá hana inn á sína dagskrá og leikhúsið
fær styrk frá þessum aðilum - sem aö vísu
fjármagnar ekki sýninguna að fullu. „Það er
alveg nýtt fyrir okkur að fá að vita með
svona löngum fyrirvara að við fáum peninga
í verkefni," segir Pétur, „yfirleitt er fyrirvar-
inn ansi stuttur.“
Ekki gleyma jólunum
Fyrsta frumsýning leikársins er Langafi
prakkari, leikgerð Péturs Eggerz af sögum
Sigrúnar Eldjárn. Langafi hennar Önnu er
alveg ofsalega skemmtilegur. Hann passar
hana alltaf á daginn þegar pabbi hennar og
mamma eru í vinnunni. Þá gera þau ýmis-
Systkinin Sigrún og Þórarinn Eldjárn koma mjög við sögu Möguleikhúss-
ins í vetur. Hér eru þau að taka við verðlaunum Fræðsluráðs Reykjavíkur
fyrir barnabækur sínar vorið 1998. Þess má geta að sonur Þórarins, Krist-
ján Eldjárn, samdi og leikur tónlistina í Hafrúnu sem var frumsýnd á síð-
asta leikári. DV-mynd Hilmar Þór
legt skemmtilegt saman. Þau skoða mannlíf-
ið, baka drullukökur, veiða langömmur og
fleira skemmtilegt. Leikarar eru Bjami Ingv-
arsson og Hrefna Hallgrímsdóttir, ung leik-
kona sem er nýlega komin heim eftir leik-
nám í Bandaríkjunum. Leikstjóri er Pétur
Eggerz.
I lok nóvember verður frumsýnt nýtt verk
sem heitir Jónas týnir jólunum. Þetta er
fjörug jólasýning, ætluð 2ja til 9 ára bömum,
og segir frá Jónasi sem situr við tölvuna sína
á aðfangadag, eins og hann gerir raunar alla
daga ársins. Hann er svo upptekinn af því
sem hann er að fást við að hann má ekki
vera að því að halda jól. Himinþöll jólaengill
er send af stað frá jólastjörnunni til að
kanna hvort nokkur sé að gleyma að halda
jólin. Þegar hún kemur til Jónasar þarf hún
að ná athygli hans og
hjálpa honum að finna jól-
in í hjarta sér. Það reynist
erfiðara en virðist í fyrstu.
Höfundur er Pétur Eggerz
og leikstjóri Bjarni Ingv-
arsson.
Leikárið hjá Möguleik-
húsinu hefst á leikferð um
Austurland með barna-
leikritið Snuðm og Tuðm.
Þrjár aðrar sýningar
verða teknar upp frá fyrra
leikári; Einar Áskell hinn
ofurvinsæli lætur sjá sig í
takmarkaðan tíma í októ-
ber. Boðið verður upp á
sýningar á einleiknum
Hafrúnu með Völu Þórs-
dóttur fyrir skóla, og jóla-
leikritið Hvar er Stekkja-
staur? verður á ferðinni i
desember. Einnig verður
boðið upp á tónleika fyrir
börn sem verða kynntir
nánar síðar.
Allir gagnrýnendur hæla
leikmyndinni, hinum þrönga
og vota hreinsunar“eldi“, þar
sem persónan ýmist gengur á
vatni eða hverfúr ofan í það,
og allir eiga góð orð handa bókinni sjálfri og
höfundi hennar. „Það sem gerði söguna öðm-
vísi var að hún hvorki aumkaði Pál né upp-
hóf hann heldur stillti sér upp við hlið hans
og horfði frá hans ljóðræna, hreina og víða
sjónarhorni," segir Politiken. Og Berlingske
Tidende talar um hvemig örlög söguhetjunn-
ar, Páls, endurspegli örlög íslands, það sé
engin tilviljun að hann fæðist árið sem ís-
land gengur í Nato, inn i nýja, ameríska
heimsmynd; hina vitskertu menningu.
Við endurtökum að sýningar á Englum al-
heimsins halda áfram til 16. október. Sími
leikhússins er 33125814.
Norskir dagar á Seyðisfirði
Dagana 19 - 24. september verða Norskir
dagar á Seyðisfirði og hefst dagskráin á
sunnudaginn í Skaftfelli, menningarmiðstöð.
Þá verður meðal annars ferðakynning, tengsl
íslenska og norska þjóðdansins rifjuð upp og
kenndur norskur þjóðdans af félögum úr
þjóðdansaflokknum Fiðrildunum á Egilsstöð-
um. Sýning á fágætum norrænum bókum frá
því fyrir og eftir síðustu aldamót verður opn-
uð í Bókasafni Seyöisfjarðar.
Vísnasöngvarinn Geirr Lystrup og fiðlu-
leikarinn Hege
Rimestad koma
alla leið frá Noregi
til að skemmta
bæði bömum og
fullorðnum
fimmtudaginn 23.
sept. Verslanir
munu hampa
norskum vörúm og Hótel Seyðisfjörður verð-
ur með norskar veitingar á matseðlinum.
Norskum dögum og þá um leið listahátíðinni
Á seyði lýkur síðan formlega með dagskrá í
Skaftfefli fóstudaginn 24. sept., kl. 16.30.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir