Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1999, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og piötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fýrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Hvorki hefnd né lækning
Fólk er ekki á einu máli um, hversu þungir dómar eigi
aö vera. Algengast er, að kvartaö sé um, að of vægt sé
tekið á afbrotum. Refsingar séu of lágar, enda liggi nið-
urstöður dómstóla oft í lægri jaðri svigrúmsins, sem lög-
gjafarvaldið hefur markað í lögum frá Alþingi.
Hafa verður í huga, að það er ekki hlutverk refsinga
að lækna afbrotamenn. Dómstólar og fangelsi eiga ekki
að leika hlutverk sálfræðinga, geðlækna eða meðferðar-
fulltrúa. Slíkt leiðir þessar stofnanir í gíslingu afbrota-
manna, sem verðu fljótt meðferðarsérfræðingar.
Algengasta orsök afbrota hér á landi er neyzla vímu-
efna, einkum áfengis, en einnig læknalyfja og ólöglegra
fíkniefna. Sumir hallast að því að segja: „Jón greyið,
hann var fullur“, rétt eins og stjómleysi áfengisneyzl-
unnar losi mann undan ábyrgð á gerðum sínum.
Menn bera áfram ábyrgð á sjálfum sér, þótt þeir hafi
misst stjórn á sér, til dæmis vegna ættgengrar fíknar,
sem þeir ráða ekki við og mundu ekki ráða við, hversu
viljasterkir, sem þeir væru. Reynt er að bjóða þeim með-
ferð, en það breytir ekki hlutverki refsinga.
Ekki er heldur hlutverk refsinga að hefnast á þeim,
sem trufla gangverkið í þjóðfélaginu, þótt slíkt sé heit
ósk margra þeirra, sem verða fyrir barðinu á afbrota-
mönnum. Við erum komin fram úr Gamla testamentinu
og heimtum ekki einu sinni tönn fyrir tönn.
Þegar fyrst var farið að skrá lagabálka, þótti eðlilegt að
vana kynferðisglæpamenn, handhöggva þjófa og háls-
höggva ofbeldismenn. Þetta tíðkast ekki lengur. Enn eim-
ir þó eftir af þeirri hugsun, að markmið refsinga sé að
fæla aðra frá því að feta í fótspor afbrotamanna.
Fátt bendir til, að lengd eða harka refsinga fæli fólk frá
afbrotum, allra sízt í þjóðfélagi, þar sem meirihluti af-
brota er framinn af ungum körlum, sem hafa misst
stjóm á sér af völdum löglegrar áfengisneyzlu. Við fækk-
um ekki glæpamönnum með því að herða dóma.
Raunverulegt hlutverk refsinga er fyrst og fremst að
losa þjóðfélagið undan þjáningunni af umgengni við sí-
brotamenn. Með refsingum er verið að taka þá úr umferð
í samræmi við það grundvallarhlutverk ríkisins að gæta
lífs og lima borgaranna, öryggis og eigna þeirra.
í mörgum tilvikum eldast afbrotin af mönnum, en í
öðrum tilvikum ekki. Afbrot fylgja gjama ungum karl-
mönnum, sem ekki em búnir að festa ráð sitt. Sumir
þeirra vaxa aldrei upp úr mgli sínu. í báðum tilvikum
ber ríkinu að sjá um, að þeir skaði ekki aðra.
Þess vegna ber að taka vægt á fyrsta afbroti og hækka
gjaldskrána síðan, þegar afbrotunum fjölgar og fara að
lokum upp í efri jaðar heimilda um refsingar. Mikilvægt
er, að refsing komi fljótt eftir fyrsta brot, en menn safni
ekki upp hundrað afbrotum fyrir fyrstu afplánun.
Jafn mikilvægt er, að dómstólar veiti ekki neins kon-
ar magnafslætti af afbrotum, til dæmis með því að
slengja mörgum afbrotamálum í einn pakka og líta á þau
sameiginlega sem eitt brot. Slíkt hvetur afbrotamenn til
að vera sem afkastamestir á sem stytztum tíma.
Ekki þýðir að fóma höndum og haga sér eins og refs-
ingar séu tilgangslausar, þegar menn gerast síbrota-
menn. Ríkinu ber skylda til að taka slíka menn úr um-
ferð og því ber ekki síður skylda til að taka þá úr umferð
ævilangt, ef þeir hætta ekki afbrotaferli sínum.
Tilgangur ríkisins er að gæta öryggis borgaranna og
gangverksins í þjóðfélaginu. Refsingar eiga að miðast við
það og fela því hvorki í sér hefnd né lækningu.
Jónas Kristjánsson
Vegna loftslagsbreytingarinnar, sem við öll stuðlum meira og minna að, stækka eyðimerkur, flóðum fjölgar og
hvirfilbyljir sem jafna allt við jörðu fara ört vaxandi." - Reykjavík f hálfu kafi.
• •
Old umhverfisins
Ef litið er til baka í
mannkynssögunni kem-
ur í ljós að síðustu ald-
irnar bera einkenni
sem aflnarka þau á
vissan hátt og gera þau
sérstök og frábrugðin
öðrum sem á undan eru
gengin. Þessi einkenni
eru svo sterk og ailsráð-
andi að þau hafa veru-
leg áhrif á menningu
hvers og eins tíma.
Öld hagfræðinnar
Tuttugasta öldin er
öld hagfræðinnar. Sá
sem er raunsær, eða að
minnsta kosti telur sig
vera það, rökstyður við-
skipti sín á hagfræðileg-
an hátt, og ef þau upp-
fylla hagfræðilegar
kröfur þá borga þau sig
og eru í flestum tilfell-
um einnig lögmæt. Við
skiptum heiminum nið-
ur eftir hagfræðilegum
einkennum þegar við
tölum um „háþróuð“ og
„vanþróuð" lönd. Hér
skipta þá hlutir eins og
veöurfar, stjórnarform
eða trúarbrögð ekki
máli. Evrópubandaiagið er líka eft-
ir Maastricht (desember 1991) við-
skiptabandalag. Þegar breytingam-
ar urðu í Austur-Evrópu báru
menn fyrst og fremst þá von í
brjósti að efhahagsástandið yrði
betra.
Aðalþrætueplið á umhverfísráð-
stefnunni i Ríó de Janeiro árið 1992
sneri að ólíkum hagfræðilegum sjón-
armiðum flestra landa sem þar voru.
Ef við lítum um öxl, flettum sögu-
bókum sem fjalla irni liðin árhund-
ruð, kemur í Ijós, mörgum eflaust til
mikiilar undrunar, að hagfræðileg
sjónarmið, rök og reglur eins og við
þekkjum þau í dag, skiptu sáralitlu
eða engu máli fyrir 1900.
Raunsær er sá aðeins ....
Verk okkar og gjörðir lúta fyrst
og fremst hagfræðOegum sjónar-
miðum og gildismati. Gæti ekki
Kjallarinn
Hafdís Björg
Hjálmarsdóttir
umhverfishagfræðingur
farið svo að mörg
hin hagfræðOegu
gOdi sem í dag eru í
hávegum höfð og
stjórna lífi okkar
verði harðar dæmd
og talin meiri
heimska af komandi
kynslóðum heldur
en t.d. gUdi trúar-
stríðsins, lénsskipu-
lagsins eða þjóðrík-
isins? Ef ég á að
segja eins og er, þá
held ég að svo geti
fariö, ef við gætum
ekki að okkur. Ef
við höldum áfram á
sömu braut undir
merki hagfræðinnar
kippum við grund-
„Til þess ab halda uppi okkar
vestræna standard, hinna tíu rík-
ustu prósenta ájörðinni, er fram-
in grimmdarleg rányrkja. Núna á
meðan þú ert að lesa þessa
grein skolast burt um 1000 tonn
afjarðvegi á einni sekúndu.u
vellinum undan velferð okkar og
jafnvel tilveru.
í dag höfum við þegar spfllt gæð-
um jarðar svo mikið að það verður
mjög erfitt að bæta skaðann - burt-
séð frá öllu óréttlætinu og eymd-
inni sem hagkerfi okkar færir
mörgum þjóðum. Hvað varðar nátt-
úru, umhverfí og komandi kynslóð-
ir eru lágmarkskröfur uppfylltar
sem settar eru með lögum. Raun-
sær er aðeins sá sem fer eftir póli-
tískum og hagfræðUegum reglum
samtímans, hugsar alls ekki of
langt fram í tímarrn né lætur eigin-
girni, græðgi og skammvinnan
gróða ráða ferðinni.
Nokkrar staðreyndir
Gegndarlausri neyslu okkar eru
takmörk sett. Það sem tíu prósent
af mannkyninu nota af orku, landi,
vatni, lofti og öðrum náttúruauðæf-
um er ekki hægt að færa yfir á hin
níutíu prósentin.Vistkerfi jarðar-
innar myndi hrynja saman og það
væri ekki lengur hægt að lifa hér á
jörðinni. Samt sem áður er það
markmið margra annarra þjóða að
ná'okkar lífsstandard. Við erum
fyrirmynd þeirra. En hvað kostar
það eiginlega að halda uppi slíkum
lífsstO? TO þess að halda uppi okk-
ar vestræna standard, hinna tíu
ríkustu prósenta á jörðinni, er
framin grimmdarleg rányrkja.
Núna á meðan þú ert að lesa þessa
grein
- skolast burt um 1000 tonn af
jarðvegi á einni sekúndu;
- minnka skógar jarðar eitthvað
um 3000 m2 á sekúndu. Á ári jafh-
gUdir þetta stærð Austurríkis og
Sviss til samans;
- útrýmum við daglega 10 eða
jafiivel allt upp í 50 dýra- og
plöntutegundum
- setjum við i kringum 1000 tonn
á sekúndu af hinum svokölluðu
gróðurhúsalofttegundum út i
andrúmsloftið.
Markmiðin skipta máli
Vegna loftslagsbreytingarinn-
ar, sem við öll stuðlum meira og
minna að, stækka eyðimerkur,
flóðum fjölgar og hverfilbyljir
sem jafna aUt við jörðu fara ört
vaxandi. Þetta hljómar kannski
eins og hver önnur hrakspá,
kannski furða sumir sig á þessari
bölsýnissýn sem ég hef dregið hér
upp og hugsa með sér að ég hljóti
að vera mjög svartsýn kona. Svo er
alls ekki, þvert á móti er ég svo
bjartsýn að ég trúi því að við get-
um glímt við vandann ef við gerum
okkur grein fyrir stöðunni í dag.
Auðvitað verða áfram sett efha-
hagsleg og hagfræðUeg markmið
sem ekki endUega ná langt fram í
tímann. Og auðvitað skipta slík
markmið áfram miklu máli og eru
nauðsynleg. En tU þess að slík
markmið verði i framtíðinni trú-
verðug og ef við eigum að halda
áfram að lifa hér á jörðinni þá þarf
að taka náttúruna með í reikning-
inn.
Hafdís Björg Hjálmarsdóttir
Skoðanir annarra
Landbúnaður og kaupmáttaraukning
„Ef fslendingar færu að reka landbúnað eins og
hverja aðra atvinnustarfsemi væri hægt að stórauka
kaupmátt hér á landi samkvæmt útreikningum
margra hagfræðinga. Mismunur á meðalbúvöruverði
hér á landi og i OECD-ríkjunum er aum 40%. Miklar
líkur eru á að hægt væri að ná verði á landbúnaðar-
afurðum niður sem þessu næmi ef markaðslögmálin
fengju að ráða ferðinni. Reynsla annarra þjóða, t.d.
Færeyinga, gefur það augljóslega tO kynna. Við þessa
breytingu má gera ráð fýrir að kaupmáttur hækki hjá
láglauna- og bamafólki um 10% á ári.Að meðaltali
mætti gera ráð fyrir 3% kaupmáttaraukningu."
Bjarni Már Gylfason i Viðskiptablaðinu 24. nóv.
Þátttaka og varðstaða HÍ
„Aukin alþjóðavæðing, hnattvæðing og sífellt meiri
útbreiðsla og áhrif bandarísks menningariðnaðar gef-
ur til kynna að það muni verða æ erfiðara að halda í
sérkenni eins og íslenska tungu og menningu. Há-
skóli íslands þarf vitanlega að vera þátttakandi í því
alþjóðlega samfélagi sem hann og þjóðin eru hluti af
en hann verður einnig að standa vörð um sérkenni
sín og þjóðarinnar sem felast fyrst og fremst í ís-
lenslm timgu og menningu, rækt þeirra og eflingu."
Úr forystugreinum Mbl. 24. nóv.
Verslun og miðbær Akureyrar
„Miðbær Akureyrar markar bænum sérstöðu með-
al bæja og þorpa utan höfuðborgarsvæðisins....Fram-
kvæmdir undanfarinna ára hafa miðað að því að gera
við götótta bæjarmynd miðbæjarins og styrkja mikil-
væga drætti hennar með það að markmiði að gera
umhverfið áhugaverðara, fallegra og þægilegra. Enn
er þó margt ógert í þessu tilliti.Dreifð verslunar-
hverfl í iðnaðarumhverfi eins og Ármúli og Skeifan í
Reykjavík, hverfið austan Reykjavíkurvegar í Hafnar-
friði og Hvannavellir/Furuvellir og Gleráreyrar á Ak-
ureyri kalla á „einhæfar" verslunarferðir þar sem
einu erindi er sinnt í hverri bílferð og jafnvel ekið til-
tölulega stuttar vegalengdir milli verslana....Sam-
þjöppun verslana og þjónustu í miðbæ styður almenn
markmið í umhverfismálum, sem bæjarbúar settu sér
í nýju aðalskipulagi Akureyrar 1988, m.a. markmið
um að stemma stigu við aukinni bílaumfer."
Árni Ólafsson í Degi 24. nóv.