Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.1999, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1999 JJV
viðtal
Sæunn Axelsdóttir: „Þessir menn hafa tekið mig algjörlega í nefið.“ DV-mynd E.ÓI.
Gjaldþrot Fiskvinnslu Sæunnar Axels á Ólafsfirði:
Geng frá þessu með reisn
- segir Sæunn Axelsdóttir
DV, Akureyri:____________________
„Mér líður eins og ég hafi misst
eitt af bömunum mínum. Þetta
fyrirtæki var ekki búið til á hluta-
bréfamarkaði eða í gegnum tölvur,
heldur unniö upp á annan hátt.
Uppbygging þessa fyrirtækis kost-
aði rosalega vinnu frá upphafi eða
í 20 ár. Ég sé ekki að það eigi eftir
að endurtaka sig hér á landi að
fyrirtæki sé byggt upp á þennan
hátt. Enda er það reyndar ekki
hægt í dag aö byrja fyrirtækis-
rekstur eins og við gerðum, að
vinna nætur og daga við allskyns
vosbúð úti á sjó eða í eyjum ein-
hvers staðar," segir Sæunn Axels-
dóttir en fyrirtæki hennar og fjöl-
skyldu hennar, Fiskverkun Sæ-
unnar Axels ehf., var tekið til
gjaldþrotaskipta nú í vikunni. Fyr-
irtæki Sæunnar, Ásgeirs manns
hennar og fjögurra sona þeirra var
siðustu árin stærsti atvinnurek-
andinn í Ólafsfirði og gjaldþrot
þess er mikið áfall fyrir atvinnulíf-
ið á staðnum.
„Þetta byrjaði þannig að við
keyptum okkur litla trillu, ég og
strákamir, og fómm að róa og
verka fisk og þaö má segja að við
höfum, öll fjölskyldan, haft þetta að
aðalatvinnu eftir það. Við fórum í
útilegu á Grímsey og lágum við Kol-
beinsey, Flatey og víðar og unnum
baki brotnu. Án þess að ég ætli að
fara að tíunda það, þá er þetta búið
að vera ótrúlegt ferli þegar til baka
er litið og það er því ekki þrauta-
laust að sjá misvitra menn og mis-
hliöholla slá þetta af eins og gert
hefur verið."
Brasilíumarkaður hrundi
- Hvenær varð þessi vinna ykkar
orðin að alvörufyrirtæki?
„Þetta óx smátt og smátt án þess
að maður gerði sér grein fyrir því
sjálfur, þaö kom hvað af öðru. Áriö
1980 byrjuðum við og átta árum síð-
ar fór ég fyrst að ráða eina og eina
manneskju til vinnu og var þá um
lausráðningar að ræða. Við fórum
að kaupa fisk og 1985 byggðum viö
okkur litið vinnsluhús. Þetta hefur
alltaf gengið mjög vel og byggt sig
upp sjálft. Þessu fór að vaxa fiskur
um hrygg, útflutningurinn kom til
og hvað kallaði á annað og við fór-
um að fara út í fullvinnslu. í dag
erum við búin að byggja upp í Ólafs-
firði þurrkstöð á heimsmælikvarða
þar sem við höfum allt af öllu, heita
vatnið og veðurfarið og allt sem
hjálpar, þvi það má ekki vera mikið
rakt loft þar sem verið er að þurrka
fisk. Þeim mun sárara er að horfa á
eftir þessu.
Það sem gerðist hins vegar er að
sl. tvö ár höfum við oröið fyrir
hverju áfallinu á fætur öðru. Það
hefur svo sem gerst áður að mark-
aðir fyrir sjávarafurðir hafi hrunið
og þá hafa þeir sem lent hafa í erfið-
leikum mætt skilningi og fengið að-
stoð. Við urðum fyrir því í Brasilíu
að verðið á afurðunum féll um tíma
um 50% og þá vorum við með fullar
geymslur sem við ætluðum að fara
að setja á markað. Við töldum okk-
ur vera aö komast í gegnum það en
þá vorum við með afurðalánin í
japönskum jenum vegna lágra
vaxta. Það gerðist svo á einni nóttu
að yenið fór upp þannig að við töp-
uðum 65 milljónum króna. Þetta
gerðist á einni nóttu.“
Gengin upp að hnjám
„Það sem mér finnst erfiðast að
sætta mig við er að það skuli allir
þvo hendur sinar af þessu og enginn
vilja koma nærri og að við skulum
ekki hafa fengiö að sitja við sama
borð og aðrir. Fyrir þremur árum
byrjaði ég að ganga á milli manna
þegar við sáum hvert stefndi í Ólafs-
firði og við þurftum fyrirgreiðslu til
að koma upp stórri kæligeymslu.
Sameining Sæbergs og Þormóðs
Ramma var aö eiga sér stað og ver-
ið að sigla ísfiskskipunum í burtu.
Ég er alveg gengin upp að hnjám
og er búin að tala viö aíla, háa sem
lága, og ég er búin aö úttala mig um
þessi mál síöustu mánuðina. Ég
ætla að segja þaö alveg eins og þaö
er,að ég tel mig aðallega hafa fengið
i staðinn háð og óþverra. Við hefð-
um án efa geta druslast áfram eitt
til tvö ár og étið okkur inn í merg
en það hvarflar ekki að mér. Mér
datt ekki í hug að fara í greiöslu-
stöövun eða þess háttar. Það eina
sem ég gat gert í stöðunni var að
leysa þessi aktygi af mér.“
Hafa tekið mig í nefið
Sæunn vandar Byggðastofnun
ekki kveðjurnar né heldur þing-
mönnum kjördæmisins eða forsæt-
isráðherra.
„í siðustu skýrslu Byggðastofnun-
ar er Sigluíjörður eldrauöur, þar er
hættuástand og hjálpar þörf en
Ólafsfjörður er hvergi nefndur.
Byggðastofhun lánaði okkur á sín-
um tíma eftir mikinn slag 50 millj-
ónir í byggingu á þurrkstöðinni og
kæligeymslu sem var lítill hluti af
því sem það kostaöi. Ég hef ekki séð
annað en að þeir eigi nóga peninga
í annað. Það sem við höfum verið að
berjast við að fá er lán til að kaupa
kvóta. Við erum með allt af öllu,
fullbúið skip og fullbúna vinnslu-
stöð, fagfólk með mikla þekkingu og
við erum með markaði. En ég hef
linnulaust talað fyrir daufum eyr-
um“.
Kvótaleysið er vandamálið sem
hefur orðiö ykkur að falli?
„Já, vandamálið er fiskleysið, en
við höfum undanfarin ár leigt til
okkar kvóta fyrir mörg hundruð
milljónir króna. Við gátum bjargað
okkur á meðan Brasilíumarkaður-
inn var hvað sterkastur og við flutt-
um inn hráefni frá Alaska og víöar.
En síðan hefur það gerst á sl. tveim-
ur árum að við fáum ekki einu
sinni fyrir hráefnisverðinu og ég
trúi þvi að það sjái allir óréttlætið í
þessu. Þeir hjá Byggðastofnun þykj-
ast vera að berja á okkur eins og
bömum sem ekki eigi að liða að
komast upp með eitt eða neitt. Það
er til manneskja sem heitir Sæunn
Axelsdóttir sem virðist hafa verið
að æra algjörlega bæði Guðmund
Malmquist, forstjóra Byggðastofn-
unar, Égil Jónsson stjómarformann
og yfirmann Byggðastofnunar sem
heitir Davíð Oddsson og er atvinnu-
málaráðherra. Þessir menn hafa
tekið mig algjörlega í nefið."
Þyrftum 400-500 tonn
Sæunn segist ekki hafa gert mik-
ið að því upp á síðkastið að ganga á
fund þessara manna, hún hafi verið
búin að fá sig fullsadda af þeim og
það hafi því komið í hlut Ásgeirs
manns hennar og sona þeirra að
gera það. „Ég réð mér hins vegar
lögfræðing, Sigurð H. Guðjónsson,
til að fara ofan í það eftir hvaða
reglum Byggðastofnun hefði úthlut-
að byggðakvótanum og lánum yfir-
leitt. Nokkrum dögum eftir það fóru
sonur minn og eiginmaður á fund
forsætisráöherra sem var þá eins og
snúið roð í hund og sagði við son
okkar að þar sem ég væri búin að
ráða mér þennan lögfræðing skyldi
ég ekki ímynda mér aö nokkur heið-
virður maður kæmi nálægt mér.“
Sæunn segir að Fiskverkun Sæ-
imnar Axels hafi sem vinnslufyrir-
tæki ekki mátt samkvæmt lögum
kaupa kvóta - þess vegna hafi Sæ-
unn Axels keypt fiskiskipið Kristján
um síðustu áramót og sótt um
byggðakvóta á það skip. En þótt
kvótinn væri lífsnauðsynlegur fyrir
vinnsluna og atvinnulifið í Ólafs-
firöi hafi öllum beiönum um slíkt
verið synjað.
Hvað hefðir þú þurft mikinn
kvóta á þitt skip til að dæmið hefði
gengið upp?
„Við hefðum þurft 400-500 tonn,
og þá hefðum við bjargað okkur í
Ólafsfirði. Nei, það var ekki hægt.
Ég vil líka að það komi fram að ekki
einn einasti þingmaður kjördæmis-
ins hefur haft tíma til að tala við
okkur eða skipta sér af þessu. Svona
hefur þetta verið og mér sýnist allir
þvo hendur sínar af þessu“.
Frá þessu með reisn
Ég geng frá þessu með reisn að
mínu mati, hef lagt í þetta aleigu
mina og miklu meira en það og fjöl-
skyldan hefur starfað að þessu í
tuttugu ár. Þetta hefur verið blóð,
sviti og tár en það virðist hafa ver-
ið algjör fróun þessara manna að
taka mig og lemja mig niður. Það er
með ólíkindum hvað mín persóna
virðist hrella þessa menn. En við öll
erum búin að gera allt sem við get-
um. Ég veit að þetta er sárt fyrir
fólkið sem missir vinnuna sína í
Ólafsfirði en ég verð bara að ganga
frá þessu - ég get ekki meir“.
Gjaldþrotið kom mörgum á óvart,
og hefur í fjölmiðlum verið skýrt frá
því að skuldir fyrirtækisins nemi
yfir 800 milljónum króna. Sæunn
segist ekki skilja þann fréttaflutn-
ing. „Það kann að vera að 830 millj-
ónir króna sé heildartalan með af-
urðalánum og öllu saman. Þegar
einnig er búið að taka inn í þetta
fasteignir og vélar þá er gatið senni-
lega rúmar 100 milljónir króna og
þá eru hús og vélar bara metin á
hálfvirði. í raun og veru er þama
eignaupptaka hjá okkur sem nemur
hundruðum milljónum króna. „Við
höfum grátbeðið um lán til að
kaupa kvóta - aldrei beðið um gjaf-
ir. En ástandið er oröið þannig að
mér finnst það fyrir neðan mína
virðingu að tala við þessa menn
sem sýna mér ekkert annað en lítils-
virðingu. Ég hef sagt það áður og
segi það enn, aö menn sem þurfa að
fá útrás á kvenfólki, en sumir menn
eru þannig, þeir eiga bara að gera
það heima hjá sér.“
-gk