Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2000, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 14. JANÚAR 2000
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaftur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aftstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaftaafgreiftsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aftrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasífta: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaftam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerft: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverft á mánufti 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaft 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aft birta aftsent efni blaftsins f stafrænu formi og f gagnabönkum án endurgialds.
DV greiftir ekki viftmælendum fyrir vifttöl vift þá efta fyrir myndbirtingar af þeim.
Ódýr útgönguleið
Allt bendir til þess að bresk yfirvöld nýti sér slæmt
heilsufar og álit læknahóps til þess að losna við erfiða
ákvörðun í máli Augustos Pinochets, fyrrum einræðis-
herra í Chile. Breska lögreglan handtók Pinochet í októ-
ber 1998 er hann dvaldi á sjúkrahúsi í London. Hann var
handtekinn að kröfu Spánverja þar sem saksóknari vildi
láta hann svara til saka fyrir morð og pyntingar á Spán-
verjum á tímum herforingjastjómarinnar í Chile. Pin-
ochet rændi völdum í Chile 1973 og herforingjastjóm
hans sat til ársins 1990. í valdaráninu féll lýðræðislega
kjörinn forseti, Salvador Allende. Einræðisherrann fyrr-
verandi er sakaður um að bera ábyrgð á dauða, hvarfi og
pyntingum þúsunda manna í valdatíð sinni.
Pinochet komst til valda með ofbeldi og tróð fótum
mannréttindi í landi sínu. Þess vegna fögnuðu mannrétt-
indasamtök og einstaklingar víða um heim þegar hann
var handtekinn og ekki síður þegar áfrýjunardómstóll lá-
varðadeildar breska þingsins felldi úr gildi úrskurð und-
irréttar í London um að Pinochet nyti friðhelgi. í október
síðastliðnum úrskurðaði dómstóll í Bretlandi að hægt
væri að framselja hann til Spánar. Þeim úrskiu-ði áfrýj-
uðu lögmenn Pinochets og málinu var því haldið áfram.
Þess vegna em það mikil vonbrigði nú að Jack Straw,
innanríkisráðherra Bretlands, tilkynni að hann hafi í
hyggju að hafna kröfu Spánverja um framsalið. Innan-
ríkisráðherrann gefur þá skýringu að Pinochet sé ófær
um að vera við réttarhöldin.
Straw hyggst að vísu veita mannréttindahópum og
stjómvöldum í Chile og á Spáni nokkurra daga frest til
að láta í ljós skoðanir sínar áður en endanleg ákvörðun
verður tekin. Yfirlýsingar hans benda þó til þess að þar
sé um formsatriði að ræða. Ákvörðunin hafi verið tekin.
Fari svo að bresk stjómvöld hafni kröfu Spánverja um
framsal Pinochets og komi þannig í veg fyrir réttarhöld
yfir honum hafa þau brugðist þeim vonum sem við þau
vom bundin.
í leiðara þessa blaðs haustið 1998, skömmu eftir hand-
töku Pinochets, var sú von látin í ljós að bresk stjómvöld
og breskt réttarkerfi stæðust þrýsting um eftirgjöf í máli
einræðisherrans fyrrverandi. Þrýstingurinn hefur verið
mikill að utan og ekki síður innanlands í Bretlandi þar
sem áhrifamiklir menn hafa beitt sér í þágu Pinochets.
Þar fer fýrir Margaret Thatcher, fyrrum forsætisráðherra
landsins. Þá var um leið á það bent að svaraði hann til
saka þrengdist að öðrum harðstjórum í heiminum.
Þeir fantar og þjóðníðingar kætast án efa sleppi Pin-
ochet við réttarhöld. Það hefur legið fyrir allt frá því að
hann var handtekinn að heilsa hans er bág. Sú ástæða
ætti ekki að duga gegn sanngjarnri kröfu um að hann
standi fýrir máli sínu. Hafni innanríkisráðherra Bret-
lands framsalskörfu Spánverja nú vegna heilsufars Pin-
ochets verður að líta á það sem tylliástæðu eða ódýra út-
gönguleið í máli sem sem valdið hefur breskum stjórn-
völdum óþægindum.
Áfangi náðist í mannréttindamálum með handtöku
Pinochets og stofufangelsisvist. Þeim árangri verður
ekki fylgt eftir sleppi hann án réttarhalda. Það væri mið-
ur. Það þarf að koma lögum yfir fauta líkt og einræðis-
herrann fyrrverandi. Meðan hann er tagltækur ætti ekk-
ert að koma í veg fýrir að hann svaraði til saka fyrir
fjöldamorð, pyntingar og fúllkomna fyrirlitningu á
mannréttindum. Augusto Pinochet ber ábyrgð á fólsku-
verkunum sem unnin voru í Chile.
Jónas Haraldsson
Allt fram um miöja fyrri heimsstyrjöld uröu litlar breytingar á íslensku þjóölífi frá því sem veriö haföi í tvær ald-
ir á undan, breytingarnar skullu hins vegar á í hinni síöari og síöan hefur hert á þeim.
Við aldahvörf
öfganna og það hefur
hún vissulega verið fyr-
ir okkur íslendinga þó
að öfgabylgjumar hafi
skollið seinna á okkur
en öðrum þjóðum. Er
þetta að breytast? Erum
við viö aldamót að
verða samstíga öðrum?
Bæði og. í ýmiss konar
tækni stöndum við jafh-
fætis þjóðunum sem við
berum okkur saman
við, t.a.m. fiskveiði-
tækni, tölvutækni,
margvíslegri verktækni
og lækningatækni. Þró-
un í listum hefur líka
verið mjög hröð á síðari
hluta aldarinnar, sér-
„Þegar við horfum fram á nýju
öldina ættum við að minnast
hinnar liðnu með þakklæti og
auðmýkt en ekki hrósa okkur af
þeim gæðum sem hún hefur veitt
okkur. Komandi öld gæti orðið
okkur þyngri í skauti..
Kjallarinn
Árni Björnsson
læknir
Þegar þessi pist-
ill kemur fyrir al-
mannasjónir höf-
um við byrjað að
dagsetja bréf og
önnur plögg með
ártali sem byijar á
tölunni tveir.
Menn eru ekki á
eitt sáttir um hvort
þetta tákni upphaf
nýrrar aldar eða
hvort enn sé eitt ár
til stefnu. Kjallara-
höfundur gerir þó
ráð fyrir því að ný
öld hafi hafist 1.
janúar og því sé
tímabært að skoða
öldina sem kvaddi
með deginum 31.
desember 1999.
Sá sem lifað hef-
ur 3/4 hluta liðinn-
ar aldar og þar af
rúman helming
sem virkur þátttak-
andi í þjóðlífinu
hlýtur að spyrja sig
margra spuminga
þegar hann reynir
að meta menn og
málefni en í stutt-
um kjallarapistli verður slíkt mat
harla gróft.
Áratug á eftir
Sé litið til aldarinnar allrar og
staða íslands skoðuð með hliðsjón
af þróun með þjóðum sem við ber-
um okkur saman viö er ljóst að
lengst af erum við a.m.k. áratug á
eftir. Allt fram um miðja fyrri
heimsstyrjöld urðu litlar breyting-
ar á íslensku þjóðlífi frá því sem
veriö hafði í tvær aldir á undan og
þótt við auðguðumst á styrjöldinni
breytti það litlu fyrir alþýöu
manna. Breytingamar skullu hins
vegar á í hinni síðari og síðan hef-
ur hert á þeim.
Öldin sem nú er liðin (eða ekki
alveg) hefur verið nefnd öld
lega í tónlist, en þar höfum við
notiö fjölda erlendra listamanna
sem af ýmsum ástæðum hafa leit-
að hingað. íslenskir vísinda- og
listamenn hafa líka reynst liðtæk-
ir með erlendum þjóðum.
Endaskipti á frelsishugtakinu
En hvar er íslenska þjóðarsálin
stödd í framfarafljótinu? Getur
verið að eitthvað af henni hafi
strandað á andlegum grynningum
inn milli fjalla? Dæmi: meðan aðr-
ar þjóðir herða reglur um per-
sónuvemd samþykkja stjómmála-
menn á íslandi lög sem svipta ein-
staklinga eignarrétti á eigin per-
sónuupplýsingum, undir yfirskini
læknavísinda. Á meðan aðrar sið-
menntaðar þjóðir telja vemdun
jarðarinnar brýnasta verkefni
nýrrar aldar ákveða sömu stjóm-
málamenn að eyðileggja nátt-
úruperlur á hálendi landsins
handa stóriðju sem mengar loft,
láð og lög. Enn hefur hluti þessara
stjómmálamanna haft endaskipti
á frelsishugtakinu og uppnefnt
það frjálshyggju en það er andlits-
lyft frumskógarlögmál.
Um síöustu aldamót vom ís-
lendingar fáir, fátækir og smáir en
það blésu ferskir vindar um hugi
þjóðarinnar og menn trúöu að
gæði landsins mundu skila öllum
hagsæld á komandi öld. Við þessi
aldamót eru íslendingar enn fáir
og smáir en ríkir, þó að tiltölrdega
lítill hópur eigi bróðurpartinn af
auðnum. En höfum við öðlast auð
og lífsgæði fyrir eigin verðleika,
dugnað, hagsýni og stjórnvisku?
Með auömýkt og þakklæti
Öldin sem er nýliðin hefur ver-
ið öld mestu tækniundra í sögu
mannkynsins, þó of mörg þeirra
hafi verið notuð í þágu eyðing-
arafla. Enn er tæknin notuð til að
heyja grimmilegar staðbundnar
styrjaldir. Það svelta fleiri í heim-
inum en nokkru sinni í sögu
mannkyns og sjúkdómar sem
mætti útrýma drepa árlega tug-
milljónir manna.
Við íslendingar höfum sloppið
við hörmungar meðbræðra okkar
en það er hollt að muna að velsæld
okkar er, að nokkru, hluti af vesöld
þeirra. öldin hefur verið okkur
léttbær um drepsóttir og náttúru-
hamfarir sem á fyrri öldum voru
okkur þungbærar. Þegar við horf-
um fram á nýju öldina ættum við
að minnast hinnar liðnu með þakk-
læti og auðmýkt en ekki hrósa okk-
ur af þeim gæðum sem hún hefúr
veitt okkur. Komandi öld gæti orð-
ið okkur þyngri í skauti, sérlega ef
við í hofmóði neitum að fara eftir
þeim umferðarreglum sem gOda
með siðuðum þjóðum.
Ámi Bjömsson
Skoðanir annarra
Nú reynir á Hæstarétt...
„í allri umræðunni um kvótann á undanfórnum
árrnn hefur komið í ljós, að andstæðingar kvótakerf-
isins hafa ekki getað bent á raunhæfan valkost.
Þetta hefur almenningur auðvitað fundið... Umdeild-
ur dómur héraðsdóms Vestfjarða hefur vakið upp
gamlan draugagang. Nú reynir á Hæstarétt að taka
af skarið með fullskipuðum dómi og kveða, með af-
dráttarlausum hætti, uppúr um stjómarskrárlegt
gildi þeirra lagagreina sem um er deilt. Hlutverk
Hæstaréttar er að eyða réttaróvissu en ekki að skapa
hana eins og reyndin hefur orðið með dómi réttarins
og málsmeðferö í svokölluðu Valdimars-máli.“
Jakob F. Ásgeirsson í Mbl. 13. janúar.
Þjóðarsátt framsóknarmanna
„Enn einu sinni em dómstólar landsins að draga
í efa stjómarskrárlegar forsendur þeirrar stórfelldu
eignatilfærslu sem þrifist hefur í skjóli kvótakerfis-
ins í sjávarútvegi... Það hefur vakið sérstaka athygli
að forystumenn stjómarflokkanna hafa bmgðist
mjög ólíkt við dóminum. Þeir talsmenn framsóknar-
manna sem tjáð hafa sig opinberlega tala með aUt
öðrum hætti en forsætisráðherra... Ekki er annað að
sjá en að forysta framsóknarmanna átti sig á að nú
sé tækifæri tU að reyna tU þrautar að ná þjóðarsátt
um málið. Jón Kristjánsson, einn áhrifamesti þing-
maður flokksins, boðaði þá stefnu í grein í Degi á
þriðjudaginn, og túlkar þar ljóslega ríkjandi viðhorf
flokksfory stunnar. “
Elías Snæland Jónsson í Degi 13. janúar.
Samkeppni I sjóflutningum?
„Það er út af fyrir sig athyglivert, að athafna-
mönnum nýrra tíma skuli hafa tekizt að ná þessum
flutningum af Eimskipafélaginu. Það hefur engum
tekizt hingað tU nema í stuttan tíma i senn. Áleitn-
ari spuming er hins vegar - og sú sem hefur meiri
þýðingu fyrir viðskiptalífið almennt - er hvort hið
nýja skipafélag Guðmundar Kjærnesteds verður
upphafið að því, að samkeppni í skipaflutningum tU
og frá íslandi aukist á næstu árum. Viðskiptalífinu
á íslandi er auðvitað ljóst, að Eimskip og Samskip
hafa skipt með sér markaðnum á seinni árum og
verðsamkeppni þeirra í mUli heyrir sögunni tU.“
Skoðun Innherja í Viðskiptabl. Mbl. 13. janúar.