Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.2000, Blaðsíða 15

15
MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 2000
DV__________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Myndlist
Verk Dales Chihulys á Kjarvalsstöðum
„List Chihulys, þaö sem ég kalla skrautleikhús hans, er hvorki séramerísk né sérstaklega á skjön viö góöan smekk. Hún er í rauninni rökrétt framlenging af
evrópsku barokki og rókókó, þar sem reynt er til hins ýtrasta á þanþol forma og lita. “
I skrautleikhusi Chihulys
Þaö er kannski til marks um hversu mjög viö
hræðumst eigin tilfínningar, hræðumst að láta ber-
ast á vængjum þeirra út á ystu nöf upplifana og
skynjana, að við skulum finna hjá okkur hvöt til að
réttlæta hrifningu okkar á skrautleikhúsi eins og
því sem bandaríski glerlistarmaðurinn Dale Chi-
huly færir okkur á sýningu sinni á Kjarvalsstöðum.
Að minnsta kosti er hrifning margra þeirra sem
skoða sýningar Chihulys tempruð ákveðnum efa-
semdum um takmarkalausa skrautiíkn hans og
virðingarleysi fyrir viðteknum aðferðum og reglum
glerlistarinnar. t Evrópu hafa áhorfendur hans
stundum tilhneigingu til að ílokka hvort tveggja
undir ameríska óskammfeilni og vúlgarítet.
En list Chihulys, það sem ég kalla skrautleikhús
hans, er hvorki séramerísk né sérstaklega á skjön
viö góðan smekk. Hún er í rauninni rökrétt fram-
lenging af evrópsku barokki og rókókó, þar sem
reynt er til hins ýtrasta á þanþol forma og lita. Hver
sá sem gengið hefur um austurrískar kirkjur frá 17.
öld eöa feneyskar hallir frá svipuðum tíma, þar sem
öll mörk milli veggja, loftrýmis og yfirborðsskreyt-
inga eru horfin og allt naglfast virðist leyst upp í
englabassa, ávexti og allrahanda lífrænt skreyti, sá
hinn sami lætur sér ekki bregða við þann gler-
formasinfón sem Chihuly stráir upp um alla veggi á
Kjarvalsstöðum. Sé sá sinfón á skjön við kaldan og
vélrænan samtíma vorn, er það Chihuly að kenna
eða samtímanum?
Á kafi í barokki
Annars er gaman að speglera enn frekar í list-
rænu upplagi þessa töframanns frá vesturströnd
Bandaríkjanna. Það er engin furða þótt hann sé all-
ur á kafi í evrópsku barokki því það er einmitt í
Feneyjum, nánar tiltekið hjá glerblásurunum í
Murano, sem Chihuly hlaut eldskím sína sem gler-
blásari. Og þar kynnist hann fyrst ákveðinni hóp-
vinnu og framleiðsluferli sem harrn tileinkaði sér
þegar eftirspurnin eftir verkum hans ætlaði hann
lifandi að drepa. Hér er um að ræða meistara- og
lærlingakerfið sem eftirsóttir evrópskir listamenn,
allt frá Rubens til Ansebns Kiefer, hafa notað. Þar
leggur „meistarinn" línuna, ýmist með teikningum
eða sýnikennslu, og „lærlingarnir" vinna úr hug-
myndum hans og bera árangurinn undir „meistar-
ann“ sem setur upphafsstafi sína á þau verk sem
hann hefúr velþóknun á.
Líka er athyglisvert hvernig þessi ærslafengna og
oft yfirgengilega skrautlega glerlist brúar bilið milli
menningar og náttúru. Chihuly vinnur gjarnan í
seríum og er nokkrar þeirra að finna á sýningunni
á Kjarvalsstöðum. Köríúr heitir ein serían, en þar
tekur listamaðurinn mið af körfugerð norður-amer-
ískra indíána, ekki einasta lögun þessara íláta held-
ur sjálfri veftinni, en þegar á hólminn er komið
renna ýmis form úr lífríkinu saman við körfuform-
in: sæanemónur, marglyttur, furðufiskar... Og þegar
útgangspunkturinn er lífrikið, sjá seríuna Sæform,
þá líður ekki á löngu uns glerið fer líka að minna á
dýrindis klæði, kniplinga og silkislör. Kannski er
Ikebana-sería Chihulys eitt besta dæmið um þennan
samruna menningar og lifríkis, en þar vinnur hann
út frá hefðbundnum blómaskreytingum Japana, sem
eru sjálfar margslunginn blendingur þessara tveggja
þátta og eykur nýrri náttúruskírskotun við þær svo
að úr verður eins konar póstmódernískur viðauki
við hefðina.
Hreyfing og svif
Fáir listamenn spila betur á alla eiginleika lit-
glers en einmitt Chihuly: hörku þess og viðkvæmt
eðli, gegnsæi þess og matt yfirbragð, skreyti þess og
notagildi, þá eiginleika þess að geta í senn verið
gegnheilt og gegnsætt. Sjálfum þykir mér mest um
vert hvemig Chihuly tekst að gefa til kynna hreyf-
ingu eða svif með glerverkum sínum, jafnvel þeim
sem sitja kirfilega á gólfinu. Inni í þeim svífa síðan
önnur og smærri glerform eins og í eigin heimi.
Það er ljóst að flutningur þessarar sýningar Chi-
hulys til íslands er meiri háttar afrek. Og uppsetn-
ing hennar er í hæsta máta leikræn og áhrifamikil.
Áhorfanda er fyrst beint inn í sal þar sem sitja
„fjörusteinar" listamannsins, öðru nafni Nijima
Floats, dökkir og ábúðarfullir. En um leið og komið
er fyrir næsta horn opnast okkur undraland og æv-
intýri sem teygt er til endimarka sýningarinnar,
með hverri gleruppákomunni á fætur annarri, uns
skilningarvit okkar segja stopp.
Aðalsteinn Ingólfsson
Gunnar og Grýla
verölaunuð
Gunnar
Karlsson, hinn
þekkti myndlist-
armaður og
myndskreytir (á
mynd), fékk
Bamabókaverð-
laun Reykjavík-
ur í vikunni
sem leið fyrir
fyrstu barnabók-
ina sem hann á
sjálfur bæði
texta og myndir
í. Þetta er að
sjálfsögðu
Grýlusaga, saga
í bundnu máli
um afa þegar hann var lítill og svo
óþekkiu: að Grýla kom og náði í hann.
Hér í DV sagði Margrét Tryggvadóttir
að myndir hans í bókinni væru furðu-
lega heillandi miðað við að þær væru
gerðar í tölvu: „Yfirleitt eru tölvu-
teiknaðar myndir í barnabókum frem-
ur einfaldar og flatar, en hér er áferð-
in margbreytileg og myndirnar lif-
andi. Gunnar leikur sér með and-
stæða liti og magnar með því upp and-
stæður sögunnar. Hann notar appel-
sínugula tóna til að tákna hita og á
móti notar hann bláa og kalda liti og
því verða skilin milli hlýju og kulda
skarpari en ella. Úr verður heilsteypt
bók sem dregur upp aðra og uppruna-
legri mynd af þessum mikla skelfi ís-
lenskra barna en þá ljúfu skrípamynd
sem er algengari nú í aldarlok."
Guðni Kolbeinsson fékk þýðingar-
verðlaunin fyrir bókaflokkinn
Ógnaröfl (Æskan) en auk þess vom
verðlaun veitt fyrir aðdáunarvert
framlag til íslenskra barnabókmennta
og hlutu þau Ragnheiður Gestsdóttir
og Áslaug Jónsdóttir sem báðar hafa
samið og myndskreytt bamabækur.
Norræna kvenna-
kóramótiö
í kvöld kl. 20.30 hefjast tónleikar
Kvennakórs Glier tónlistarskólans í
Háteigskirkju. Þetta er heimsfrægur
kór frá Úkraínu sem er heiðursgestur
á hinu mikla norræna kvennakóra-
móti sem nú er hafið í boði Kvenna-
kórs Reykjavíkur. Gert er ráð fyrir að
þátttakendur á mótinu verði um 900
og þar af koma um 400 að utan.
Kl. 12.30 í hádeginu á fóstudaginn
verða haldnir tvennir tónleikar í
tengslum við mótið, aðrir í Ými og
hinir í Norræna húsinu, en um kvöld-
ið verða alls sex tónleikar, kl. 20 og kl.
22 í Háteigskirkju, Ými og Tjarnarbíói.
DV-MYND HARI
Gunnar Karlsson
Veröiaunaöur fyrir
hugmyndaríka
Ijóösögu.
Sálmar lífsins
Fjölmargir minnast með gleði tón-
leika Sigurðar saxófónleikara og
Gunnars Gunnarssonar organista í
Hallgrímskirkju í fyrra sem þeir köll-
uðu Sálma lífsins. Umsögn sinni um
þá í DV lauk Ingvi Þór Kormáksson
afdráttarlaust: „Með eindæmum hríf-
andi. Bravó!“ Og nú má enn gleðjast
því geisladiskur með þessum tónleik-
um er kominn út.
Tónlist
Hinir hólpnu
Nokkrir rassþreyttir áheyrendur heyrðust kvarta
sáran eftir tónleikana i Hallgrímskirkju á miðviku-
dagskvöldið. Þá var flutt Jóhannesarpassían eftir
Bach, langt verk sem á hörðum kirkjubekkjum tek-
ur heila eilífð. Nú var Bach enginn sadisti og því
finnst sumum einkennilegt að hann skuli hafa
samið svona langa tónsmíð til flutnings í kirkju. En
auðvitað var þetta úthugsað hjá honum, annaðhvort
drepst áheyrandinn eða kemst í eitthvert upphafið
leiðsluástand sem er handan við líkamann og þar
sem andleg sannindi opinberast og skýra sig sjálf.
Þetta er sambærilegt við pílagrimana sem baða sig í
kaldri ánni Ganges á Indlandi svo líkaminn dofni og
hugurinn opnist fyrir hinu yfirskilvitlega. Kjarni
tónlistarinnar er á andlega sviðinu, og þá þýðir ekk-
ert að vera að pirra sig yfir bekkjunum og vera all-
ur á iði, heldur bara gleyma afturendanum á sér.
Svo verður maður að loka augunum og reyna að
týna sér í tónlistinni.
Jóhannesarpassían segir söguna af því þegar Jesú
er svikinn og handsamaður, yfirheyrður og kross-
festur. Tónlistin er hádramatísk og eru mörg atrið-
anna áhrifamikil. Sérstaklega eru sálmamir hríf-
andi fallegir, og einnig eru aríurnar stórkostlegar. í
tónleikaskránni segir að þar hugleiði einsöngvar-
arnir hryggilega atburðina og velti fyrir sér hvem-
ig þeir eigi að taka á þeim. „Á meðan viö stöldrum
við á þessum biðstöðvum frásagnarinnar er eins og
tíminn standi í stað og eilíf fegurð ríki i allri neyð-
inni.“
Aðalhlutverkið var í höndum Gunnars Guð-
bjömssonar tenórsöngvara, sem var guðspjallamað-
ur og sögumaður. Var hann í einu orði sagt frábær.
Hann þurfti greinilega ekki á neinum íhlaupatenór
að halda heldur sýndi tæknilegt öryggi í hvívetna og
náði að túlka hvert atriði sögunnar með ólíkum blæ-
brigðum eftir því sem við átti.
Davíð Ólafsson bassi var í hlutverki Jesú, en Dav-
íð er að útskrifast frá Tónlistarskólanum í Vínar-
borg núna í vor og er greinilega bráðefnilegur.
Röddin hljómaði þétt og vel mótuð, og var túlkunin
oft mjög sannfærandi. Þetta er óneitanlega krefjandi
hlutverk og lofar frammistaða Daviðs
góðu um framtíðina. Sama má segja um
annan nemanda frá Tónlistarskólanum
í Vín, Sigríði Aðalsteinsdóttur, hún
söng altaríumar afar fallega, þó rödd
hennar hafi reyndar ekki borist eins vel
um kirkjuna og raddir hinna. Gamla kempan af óp-
erusviðinu, Loftur Erlingsson, sem var Pontíus
Pilatus, var hins vegar ekki í neinum vandræðum
með að hrista gólf og veggi með sinni þrumuraust.
Frammistaða hans var hin glæsilegasta, túlkunin
tilfinningaþrungin og óhamin þegar við átti. Einnig
sýndi Marta G. Halldórsdóttir ágæta tilburði í
sópranaríunum.
Mótettukór og Kammersveit Hallgrímskirkju
vom í góðu formi, og styrkleikajafnvægið prýðilegt.
Hörður Áskelsson stjórnaði öllu saman af ná-
kvæmni og smekkvísi, túlkunin var hjartnæm og
kraftmikil án þess að vera nokkru sinni yfirdrifin.
Var þetta glæsileg uppfærsla á einu magnaðasta
verki tónbókmenntanna. Jónas Sen
Á diskinum leika Sigurður og
Gunnar fjórtán sálmalög frá ýmsum
tímum og flytja þau öll í eigin útsetn-
ingum þar sem áhersla er lögð á
spuna. Margir sálmanna tengjast stór-
hátíðum kirkjuársins og ýmsum
kirkjulegum athöfnum, svo sem skírn,
fermingu, brúðkaupi og útför. Elstu
sálmalögin eru frá 15. öld en þau
yngstu frá síðustu áratugum, og eru
mörg þeirra í hópi hinna þekktustu
meðal þjóðarinnar - til dæmis „Heyr
himnasmiður" og „Ég kveiki á kert-
um mínum".
Mál og menning gefur diskinn út.