Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.2001, Blaðsíða 13

Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.2001, Blaðsíða 13
FÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 2001 13 Menning Umsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir Galdrasproti DV-MYND ÞÖK Ashkenazy stjórnar Sinfóníuhljómsveitinni „Stjómandinn kallaöi á meitlaöa en ótrúlega IJölbreytilega túlkun og haföi í raun allan salinn á valdi sínu. Ekki er ólíklegt aö einhverjir hafi hreinlega gleymt aö anda ..." Það virðist óhætt að fullyrða að aldrei hafi gestir Sinfóníu- hljómsveitar íslands verið teknir með eins áhrifamiklu trompi strax í upphafi tónleika og gerðist í gærkvöldi. Það var ijóst strax og gengið var inn í salinn að andrúmsloft- ið var sérstakt. Hvert sæti virt- ist skipað og einhver gleðileg spenna i loftinu. Þegar hljóm- sveitarstjórinn, Vladimir Ash- kenazy, gekk inn á sviðið braust út óvenjumikið og þétt lófatak. Móttökur sem lista- maðurinn svaraði með því að snúa sér eftir viðeigandi hneig- ingar á hæl og hefja leikinn af einstæðum krafti. Fyrst á metnaðarfullri efnis- skránni var Sinfónía nr.9 eftir Shostakovich frá árinu 1945. Ashkenazy virtist halda á töfra- sprota því efni fyrsta kaflans, Allegro, varð svo lifandi, ákaft og eldfimt í þessum flutningi að erfltt er að ímynda sér þetta betur flutt. Einbeiting flytjenda var algjör. Stjómandinn kallaði á meitlaða en ótrúlega fjölbreytilega túlkun og hafði i raun allan salinn á valdi sínu. Ekki er ólíklegt að einhverjir hafi hreinlega gleymt að anda, svo sláandi var þessi byrjun. Hraði og tær- leiki i túlkuninni veitti krafti og stundum groddahætti verksins viðnám sem skapaði nánast gneistaflug. Umræddur fyrsti kafli verksins reyndist vera sá besti frá hendi höfundar, en margt var samt hrífandi og allt vandað og vel út- fært. Eftir hlé hljómaði verk í síðrómantískri stærð, Ljóð af jörðu, eftir Gustav Mahler. Verkið er samið á fyrsta áratug þessarar aldar, höfundur þá Tónlist á flmmtugsaldri. Hann lést nokkrum árum síðar og þessi mikli hljómsveitarstjóri fékk þannig aldrei tækifæri til að stjórna verkinu. Það var frumflutt nokkrum mánuðum eftir andlát hans. Þetta er sérkennilegt samsafn ljóða sem eru kín- versk að uppruna. Mikil gleðilæti má flnna í þeim hluta sem skrifaður er fyrir tenór. Altrödd- in fær meira íhugandi og dýpra efni til að moða úr. I hóp flytjenda bættust nú tveir söngvarar, þau Iris VermiUion mezzosópran og Robert GambUl tenór. Það var hann sem reið á vaðið og söng fyrsta ljóðið, Harmljóð við skál, með miklum tilþrifum. Kraftmikil röddin og hrein var aldrei spöruð og túlkunin dramatísk og ágeng. Það skal játast að heit ósk um að fá að heyra þennan mann flytja tónlist Wagners bjó um sig í hugskotinu. Og ekki var túlkun hans á þriðja Ijóðinu, Æska, verri. Þátt- ur Mahlers er auðvitað óumdeildur. Tónlistin er með hugstreymislegu yf- irbragði, fjölbreytt og frjáls. Ógleymanleg eru tU dæmis þau andartök þeg- ar sungið hefur verið um „vatnsins kyrru kristals- fleti“. Hugmyndin er Sett snilldarlega fram í tónum og var flutningurinn þarna hreint frábær. Tónsvið ljóðanna virt- ist ekki vefjast sérstak- lega fyrir mezzósópran- söngkonunni. Hún bar fyrst í stað túlkunina eins og utan á sér, líkt og þeir gera sem vanir eru að leika fyrir stóru húsi. En hún vann sig inn í efn- ið og flutti viðamikið lokaljóðið mjög vel. Eilífð- aráköllin í lokin orðin sem bergmál úr brjóstum þeirra sem í salnum voru. Tónleikagestir þökkuðu fyrir sig með uppi- standi og löngu lófataki. Þessara tónleika Sinfón- íuhljómsveitar íslands undir stjórn Ashkenazy verður minnst sem eins af hápunktunum í tón- leikahaldi hennar. Sigfriður Bjömsdóttir Hitavættir og tröll DV-MYND PJETUR Páll frá Húsafelli viö eitt verka sinna / Ásmundarsafni veröa sýnd verk úr grjóti, eftir Pál Guðmundsson og Ásmund Sveinsson. Á morgun veröa opnaöar í Listasafni Reykjavíkur tvœr áhugaveróar sýningar. í Hafnarhúsinu verða sýndar höggmyndir eftir Robert Dell undir titlinum Hitavœttir, en í Ásmundarsafni veröur opnuð sýn- ingin Fjöll rímar viö tröll, sem eru verk eftir Pál Guömundsson frá Húsafelli og Ásmund Sveinsson. Það býr margt tröllslegt í björgunum sem PáU frá HúsafeUi hefur skapað listaverk sín úr. PáU hefur lengi unnið beint í náttúruna í sínu næsta nágrenni, þar sem hann sækir efni sitt, íslenskt grjót í öllum regnbogans litum. En hann er ekki sá eini íslenskra listamanna sem sækir hug- myndir sínar í hina hrikalegu og stórbrotnu feg- urð sem fjöhin búa yfir. Ásmundur Sveinsson nefndi oftar en einu sinni að tröUin hans ættu upphaf sitt að rekja tU íslensku fjallanna. Dæmi um þetta er að finna í verkum hans eins og Tón- um hafsins, TröUið á fjöUunum, Sonartorreki og Helreiðinni. I sýningunni í Ásmundarsafni er þessum tveimur listamönnum stUlt upp saman. Útkoman er rammíslensk sýn tveggja ólíkra listamanna, sem sækja hugmyndir sínar í harð- gerða náttúruna og meitla hana af fingrum fram. Á sýningunni gefur einnig að líta forláta stein- hörpu sem PáU lagði nýverið lokahönd á. Harp- an spannar tæpar fjórar áttundir en Áskell Más- son tónskáld hefur samið tónverk við hana og víólu sem frumflutt verður i tilefni af opnuninni. Hitavættir Roberts DeU samanstanda af svokölluðum jarðhitahöggmyndum. Að sögn listamannsins eiga verk hans að „vera brú til að hjálpa okkur að skUja og lifa í sátt og samlyndi við stoðkerfl tilveru okkar - jörðina sjálfa. Þetta er ný goðafræði, með notkun nútímatækni. Þetta eru sjáanleg sagnakvæði, sem syngja ofurmjúkt ljóð jarðarinnar til þeirra sem vilja hlusta." Myrk stemning Á geisladiski með Tríói Reykjavíkur, sem kom út fyrir skemmstu, eru þrjú tónverk; Tríó opus 70 nr. 1 eftir Beethoven; „Ándað á sofinn streng" eft- ir Jón Nordal og hið svokaUaða Dumky tríó eftir Dvorák. Miklar andstæður einkenna verkin, tU dæmis er hægi þátturinn í Beethoventríóinu ein tregafyUsta tónsmíð meistarans en gleðin hins vegar allsráðandi í hröðum lokakaflanum. Sömu- leiðis túlka sex dansþættir í tríói Dvoráks aUs konar tilfmningar og er það helst tónlist Jóns Nordals sem er einlit, þó hún sé langt frá því að vera einhæf. „Andað á sofinn streng“ er tUvitnun i ljóð eft- ir Snorra Hjartarson og hefst á einmanalegum tónum fiðlu og síðar seUós. Stemningin er afar myrk og innkoma nöturlegra hljóma píanósins undirstrikar vonleysið. Þó úrvinnsla grunnhug- myndanna sé tilflnningaþrungin og markviss endar verkið á svipaðan hátt og það byrjaði, í þögn og einsemd. HeUdaráhrifin eru eins og ein- tal þriggja persóna sem búa saman en þó í óra- vegu hver frá annarri. Er þetta er vel samin og mögnuð tónlist, auðvitað ekki skemmtUeg, en á heldur ekki að vera það. Geislaplötur Flutningur Tríós Reykjavíkur á verki Jóns er í fremstu röð. Túlkunin er hástemmd og alvörugef- in og hver tónn er þrunginn innri merkingu. Er það ekki að undra því hér eru á ferðinni þau Guð- ný Guðmundsdóttir fiðluleikari, Gunnar Kvaran sellóleikari og Peter Maté píanóleikari, allt sam- an afburða tónlistarfólk. Skiptir ekki máli hvert viðfangsefni þeirra er, hljóðfæraleikurinn er þrunginn lífi og tilfinningu, án þess að það komi niður á nákvæmni í samspili eða bjögun ein- stakrar raddar. Flutningurinn á tríói Beethovens er afar sannfærandi, bæði formfastur og ástríðu- þrunginn, tæknilega fullkominn og hver einasti tónn fagurlega mótaður. Sama má segja um hið skemmtilega tríó eftir Dvorák, þar leiftrar túlk- unin af lífsgleði sem í óhömdu tUfinningaflæðinu jaðrar við að vera frumstæð. Upptakan, sem var í höndum Bjarna Rúnars Bjamasonar, er vönduð og fagmannleg, samræmi hljóðfæranna ágætt og endurómunin hæfilega mikil. Bæklingurinn, sem inniheldur greinar eft- ir Jón Ásgeirsson um verk Dvoráks og Beet- hovens, er einnig prýðilega unninn. I stuttu máli er þetta frábær geisladiskur og vel þess virði að eiga. Jónas Sen Tríó Reykjavíkur flytur verk eftir Beethoven, Dvorák og Jón Nordal. Japis 2000. Mikið um að vera í Listasafni íslands I Listasafni ís- lands verða á morg- un opnaðar þrjár sýningar. Yfirsýn nefnist sýning þýska mál- arans Gerhards Richters en hann er viðurkenndur sem einn fremsti málari sinnar kynslóðar. Hann hefur á ferli sínum fengist við að kanna möguleika málverksins, m.a. með notkun eftirprentana, ljós- mynda og mynda úr fjölmiðlum. Verk Richters eru ýmist fígúratíf eða abstrakt en margbreytileiki vinnuað- ferða hans gerir það að verkum að ekki er alltaf auðvelt að átta sig á hvort heldur er. Flest verkin á sýn- ingu Listasafns íslands eru frá síðustu fjórum árum en hún er skipulögð af Institut fúr Auslandsbeziehungen i Þýskalandi. Einnig verða til sýnis í Listasafni Islands verk í eigu safnsins eftir Jón Stefánsson, einn af frumherjunum 1 íslenskri myndlist. Jón Stefánsson (1881-1962) hóf listnám sitt í Kaup- mannahöfn en varð síðan fyrstur is- lenskra málara til að sækja slíkt nám utan Norðurlandanna. List Jóns ein- kennist öðru fremur af formrænu samræmi, innra jafnvægi og rök- rænni byggingu. Sýning Listasafns ís- lands á úrvali verka eftir Jón Stefáns- son í eigu safnsins gefur gott yfirlit yfir listferil hans. Þriðja sýningin, sem opnuð verður í Listasafni íslands á laugardaginn, er á innsetningunni Glerregni, frá 1984 eftir Rúri (f. 1951). Verk eftir Rúrí eru gjarnan umfangs- mikil umhverfislistaverk og viðfangs- efni þeirra andstæða sjálfhverfrar íhugunar. Þau vísa út í tilveruna og taka fyrir ýmsa þætti hennar, svo sem afstæðið, alheiminn eða tímann. Við- fangsefni Glerregns er tími og ógnir, en verkið er ein af fyrstu innsetning- rrnum sem sýnd var á íslandi. Lista- safn íslands eignaðist verkið árið 1988 en sýnir það nú í fyrsta sinn. Sýningarnar þrjár standa til 18, febrúar. Listasafn íslands er opið frá kl. 11 til 17 alla daga nema mánudaga. Kaffistofa safnsins er opin á sama tíma. Svava og verk hennar í nóvember var haldið þing í Þjóð- arbókhlöðunni um verk Svövu Jakobsdóttur í til- efni af sjötugsaf- mæli hennar 4. október. Fyrirles- arar voru bókmenntafræðingamir Ástráður Eysteinsson, Birna Bjarna- dóttir, Soffia Auður Birgisdóttir, Pét- ur Már Ólafsson og Dagný Kristjáns- dóttir. Á morgun verða á Rás 1. kl. 16.08 flutt valin atriði úr fyrirlestrin- um, sem meðal annars fjölluðu um raunveruleika innri reynslu í sögum Svövu og samhengi hugmynda og hins ritaða orðs. Umsjón hefur Sigríð- ur Albertsdóttir. m m í£.» T> Ný sögubók Nýja bókafélagið hefur sent frá sér Is- lands- og mannkyns- sögu NB II - Frá lok- um 18. aldar til alda- móta 2000. Bókin er ætluð til kennslu í gmnnáfanganum SAG-203 í framhaldsskólum og er framhald af Islands- og mannkynssögu NB I sem kom út í haust. Bókin er ríkulega skreytt myndum og kortum með litmyndum á hverri blaðsíðu. Höfundar eru sagnfræðing- amir Margrét Gunnarsdóttir og Gunn- ar Þór Bjarnason en þau hafa bæði reynslu af sögukennslu. Bókin er sam- in með hliðsjón af nýrri aðalnámskrá fyrir framhaldsskóla, en þar er mælst til þess að sögu mannkyns og íslend- inga sé fléttað saman.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.