Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.2001, Blaðsíða 32

36
ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 2001
Tilvera
I>V
lí f iö
E F T I R V I N N U
September-
tónleikar í
Selfosskirkju
Tónleikar verða í Selfosskirkju í
kvöld og hefjast klukkan 20.30.
Við orgelið er Dougias Brotchie,
organisti 1 Háteigskirkju í
Reykjavík. Hann leikur nlu
verk eftir sjö höfunda, allt frá
tíma endurreisnar til vorra
daga. Nefna má höfundana
Obrecht, Jón Nordal og Egil
Hovland. Aðgangur að
tónleikunum er ókeypis.
Klassík
■ PIANOTONLEIKAR I SALNUM
Roman Rudnytsky píanóleikari flytur
verk eftir Bach-Busoni, L.v. Beet-
hoven, A. Copland, G. Gershwin, M.
Ravel, F. Chopin, A. Rudnytsky, R.
Wagner, F. Liszt og Moszkowski í
Salnum í kvöld, kl. 20.
Fyrirlestrar
B KÝNNINGARRJNDUR UM MBA-
NAM I HASKOLA REYKJAVIKUR
Kynningarfundur verður í
Háskólanum í Reykjavík um
alþjóðlegt MBA-nám sem á að hefja
við skólann í byrjun janúar 2002. A
fundinum, sem hefst klukkan
17.15, mun deildarforseti
viðskiptadeildar ásamt kennurum og
núverandi nemendum kynna námið
og svara spurningum.
Sýningar
■ HJÖRLEIFUR SIGURÐSSON T
GERÐARSAFNI Hjörleifur
Sigurösson listmálari opnar sýningu
í Geröarsafni í dag. Kappinn sýnir
þar vatnslitamyndir sem byggjast aö
mestu leyti á sérkennum jaþónsku
pappírsarkanna, bæði hinna
örþunnu og næstum ósnertanlegu
og þar sem,vefurinn er orðinn mýkri
og þykkari. í austursal safnsins eru
ijóðræn verk frá 1992-2000 en á
neðri hæð konstrúktífar myndir frá
2000-1. Sýningin er oþin alla daga
nema mánudaga, milli 11 og 17.
■ MARKMK) V Sýningin Markmiö
V sem sett er upp af Gallerí Hlemmi
færist milli ýmissa staöa þessa
dagana og dúkkar uþþ víðs vegar í
Reykjavík, við hinar þyngri
umferðaræðar.
■ GÍSLI LESBÓK j LISTASAFNI
KOPAVOGS I Listasafni Kópavogs
er sýning á myndverkum eftir Gísla
Sigurðsson sem var umsjónarmaður
Lesbókar Morgunblaðsins í meira
en 30 ár. Myndlist hefur veriö
viðfangsefni Gísla í hálfa öld,
jafnhliöa blaðamennsku og öörum
ritstörfum, og er þetta 15.
einkasýning hans. Yfirskrift hennar
er Rætur og vísar til þess aö meö
verkunum bendir höfundurinn á
jarðveginn sem myndlist hans er
sþrottin úr.
■ LEYNDARDÓMAR SAFNAHÚSS
BORGARFJARÐAR I Safnahúsi
Borgarfjaröar stendur yfir
Ijósmyndasýning sem ber
yfirskriftina Leyndardómar
Héraðsskjalasafns Borgarfjaröar I
myndum og munu Ijósmyndir prýöa
veggi sýningarsalarins til 5. október.
Einkum er um að ræða
mannamyndir frá fyrstu áratugum
20. aldar, sem bárust safninu í
febrúar síðastliðnum. Þær eru úr
fórum Kristjáns Guðmundssonar og
Elísabetar Þorsteinsdóttur á
Indriðastööum.
■ LITRÍKAR MYNDIR í
GULLSMARA I fordyri Gullsmára 9 í
Kóþavogi getur að lita litríkar
pastelmyndir eftir keflvísku
listakonuna Steinunni
Sigurðardóttur.
Sjá nánar: Líflð eftlr vlnnu á Vísl.is
Pétur Guðvarðsson fréttaritari fór í réttirnar og rifjaði upp samskipti manns og sauðkindar gegnum íslandssöguna:
Rómantík á réttardaginn
DV, EGILSSTODUM:
Á haustin í kringum 20. septem-
ber fara fjárbændur að smala fé
sínu af íjöllum og reka til réttar.
Hefur svo verið um allar aldir á ís-
landi. Réttardagurinn var hátíðis-
dagur, fólk íjölmennti í réttirnar, oft
búið sínu besta skarti. Það var
spenna i lofti og lif í tuskunum,
kliður af jarmi kindanna rofinn af
skræku gelti hundanna og brátt
blandaðist söngur góðglaðra
gangnamanna við allt saman. Fólk-
ið hlakkaði til réttardagsins, af mis-
munandi ástæðum þó. Börnin höfðu
lengi hlakkað til að verða nógu stór
til að fá að fara á réttimar, unga
fólkið hlakkaði til að hittast, gjaf-
vaxta meyjar gátu skoðað mannval-
ið og bændaefni höfðu augun hjá sér
hvar rösk stúlka færi. Oft fór róm-
antíkin í humáttina og blik í augna-
króknum. Sums staðar var siður að
fara í leiki við þetta tækifæri, ungu
mennirnir tóku „eina bröndótta",
stundum var dansað þegar skyggja
tók „á grundinni við réttarvegg-
inn“. Hefur þetta allt orðið mörgu
skáldinu að yrkisefni.
Lífið snerist um sauðkindina
Réttirnar hafa vafalaust verið
helsta útihátíðin á landinu fyrr á
tímum, kannski að undanskildu Al-
þingi meðan það var háð á Þingvöll-
um. Bændur og húsfreyjur hlökk-
uðu til undir niðri að sjá árangur-
inn af striti ársins. Vissulega upp-
skáru þau umbun erfiðis síns á
þessum degi. Og svo er enn, þótt
ekki sé það eins almennt og áður
var. Þó er dilkakjötið enn þá algeng-
asta fæðutegundin á íslenskum
heimilum.
Landnámsmenn fluttu sauðfé
með sér til landsins. Fyrir kristni-
töku var í lög leitt að eyrnamarka
allt fé til þess að tryggja að ekki
yrðu deilur um hver átti hvað. í
Jónsbók frá því í kringum aldamót-
in 1300 eru ítarleg lagaákvæði um
fjallskil og fjárréttir og eru rnörg
þeirra í gildi enn í dag. Sauðfjár-
ræktin var um aldir eini undir-
stöðuatvinnuvegur landsins. Af
henni fékkst hráefni til heimilisiðn-
aðarins: ull, skinn og horn í spæni
og fleira auk matvæla aö sjálfsögðu.
DV-MYND PÉTUR GUÐVARÐSSON
Safniö nálgast
Féö rennur sína leiö í átt til Melaréttar. Réttardagurinn er hátíðisdagur og gleöidagur og oft fer rómantíkin í humáttina.
Jafnvel leikfong barnanna komu af
sauðfénu: hom, leggir og kjálkar.
Lífið snerist um sauðkindina, rétt
eins og síldina síðar og þorskinn
nú. Ef hart var í ári og fjárfellir var
yiðbúið að mannfellir fylgdi á eftir.
Manni bregður því undarlega
þegar rithöfundar skrifa niðrandi
um þessa þörfu skepnu og tala með
lítilsvirðingu um „dýrkun sauð-
kindarinnar".
Melarétt - í túnjaðri Gunnars
skálds
í öllum hinum víðlendari héruð-
um landsins eru stórar réttir sem
þekktar eru orðnar af fréttaflutn-
ingi fjölmiöla. Á Austurlandi er ein
slík sem þó er lítt þekkt utan Hér-
aðs. Það er Melarétt í Fljótsdal. Hún
var upphaflega á bökkum Hengi-
fossár í landi Mela en var flutt upp
úr aldamótunum 1900 þangað sem
hún er nú á bökkum Bessastaðaár i
landi Hamborgar. Réttin stendur á
malareyri sem myndast hefur af
framburði Bessastaðaár en er nú
allvel gróin.
Réttin er byggð úr hnullungs-
grjóti sem menn hafa tínt saman á
eyrinni. Margir steinar hafa farið í
mannvirki þetta og mörg handtök-
in, þó eru enn fleiri steinar eftir.
Þarna komu allt að 25 þúsund fjár
til réttar þegar best lét. Vafalaust
hefur Gunnar Gunnarsson skáld
mætt í réttirnar, virðulegur í fasi
eins og aristokrat, þegar hann bjó á
Skriðuklaustri enda réttin í túnfæt-
inum. Hann var fjármargur. Einn
„Qáðasti" bóndinn var Metusalem
Kjerúlf, sem bjó á Hrafnkelsstöðum
fram yfir miðja 20. öldina. Hann er
sagður hafa haft um 800 fjár á fóðr-
um, en börn, vinnufólk og þurra-
búðarfólk átti nokkuð af því.
Tilraunabúið, sem sett var upp á
Skriðuklaustri eftir að skáldið hvarf
á braut, var með svipaðan fjölda.
Þar náðist raunar merkur árangur í
erfðarannsóknum á sauðfé, sem
leiddi til mun betri ullareiginleika.
Nú á síðustu tímum hefur sauðfénu
fækkað mjög af eðlilegum ástæðum
og fólkinu sem lifir á sauðfjárrækt-
inni hefur fækkað enn meira.
Tæknin er komin til sögunnar.
Menn fara á bílum og fjórhjólum
upp um öll fjöll og vélsleðum og
jafnvel flugvélum í eftirleitir. Slík
er þróun tímanna og tjóar lítt að
harma það, enda er sagan betur
geymd á prenti en í daglega lífmu.
-PG
mmm
Kolbrún
Bergþórsdöttir
skrifar.
Fótbolti í rigningu
Síðasti sunnudagur var einn af
góðu dögunum af því þá hellirigndi.
Ég er einu sinni þannig gerð að ekk-
ert hefur jafn róandi áhrif á mig og
rigning, svo lengi s,em ég er innan
dyra. Ég vildi ekki ná sambandi við
grimman umheiminn með því að
kveikja á Sky eða CNN og kveikti
því á Rás 2. Þar var verið að lýsa
fjórum knattspymuleikjum samtím-
is. Ég hélt að svoleiðis væri ekki
hægt. En þetta gekk Ijómandi vel
hjá þulunum sem skiptust á að kalla
sin á milli. Leikimir gengu reyndar
ekki ýkja vel, því af lýsingum skild-
ist mér að barátta liðanna væri að-
allega við rigningu og vind sem
réðu meiru um það hvort bolti
rataði í netið en fæmi leikmanna.
Mér fannst ekki sanngjamt að veð-
urguðirnir fengju að ráða útslitum
leikjanna og það fannst heldur ekki
góða dómaranum á Akranesi sem
flautaði sinn leik af. Eftir það þurfti
ég bara að fylgjast með þremur
leikjum, og það auðveldaði mér
nokkuð að fylgjast með gangi mála
og átta mig á þvi hvaða lið væru að
keppa innbyrðis.
Ég er vesturbæingur en í hverfa-
skiptingu knattspymunnar teygir
vesturbærinn sig allt upp í Þver-
holt. Það hefur því ekki farið fram-
hjá mér að KR-ingar höfðu búið sig
vandlega undir leikinn við Fram.
KR-ingar taka sína leiki mjög alvar-
lega og þess vegna skil ég ekki af
hverju þeir eru alltaf að tapa þeim.
Framarar eru annarrar gerðar. Þeir
„Eiginlega hélt ég meö Fram í þessum leik en ég vor-
kenndi KR-ingum, svo á endanum varð ég bara fegin
að þeir skyldu vinna leikinn. Það myndi skapa alls
kyns sálfrœðiflækjur í vesturbœnum ef KR félli í
skussadeildina. Framarar mega fremur við því, þeir
hafa þá líka meiri tíma til að lesa Shakespeare. “
mæta á völlinn en eiga sér líka líf
utan hans og virðast hafa jafn gam-
an af að tala um bókmenntir og fót-
bolta. Þegar maður hittir Framara
flnnst manni alltaf að þeir hljóti að
vera í einu af efstu sætum deildar-
innar af því þeir tala aldrei öðruvísi
en allt sé í góðu gengi. KR-ingar
bera stöðu sfns liðs hins vegar utan
á sér, enda hafa þeir verið ansi
daufir f dálkinn undanfarið og
reyndar svo hvumpnir að þeir hafa
ekki mátt við saklausustu stríðni.
Eiginlega hélt ég með Fram í
þessum leik en ég vorkenndi KR-
ingum, svo á endanum varð ég bara
fegin að þeir skyldu vinna leikinn.
Það myndi skapa alls kyns sálfræði-
flækjur í vesturbænum ef KR félli í
skussadeildina. Framarar mega
fremur við þvi, þeir hafa þá líka
meiri tíma til að lesa Shakespeare.
Um kvöldið horfði ég á íþrótta-
hornið þar sem sýnt var frá öllum
leikjunum fjórum. Þetta voru svona
ljómandi fallegar myndir. Regnið
hafði sest á myndavélalinsur og
strákarnir voru því í soft-fókus.
Þeir urðu einhvem veginn fallegri
fyrir vikið og þegar þeir hlupu í
rigningunni var það eins og að sjá
dádýr í dásamlegu náttúrulífsmynd-
unum hans Davids Attenborough.
Er nú ekki ráð að setja fagurfræð-
ina i fyrsta sæti og taka síðustu um-
ferð Símadeildarinnar upp í soft
fókus?