Dagblaðið Vísir - DV - 22.09.2001, Blaðsíða 20

Dagblaðið Vísir - DV - 22.09.2001, Blaðsíða 20
20 LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 2001 Helgarblað DV öskrað á mann Ofvirk börn þurfa að líða fyrir það sem þau ráða ekki við: Þaö er verst þegar fullorðið fólk öskrar á mann. Maður veröur svo hræddur. Ég er stundum fjörugur og æstur innan í mér þar sem margir eru. Þaö endar oft- ast í leiðindum. Þá er öskrað á mann. Kunni aö sýna um- hyggju Skammir allan Þessi kennari kann ekki að vera góður viö mig. Ekki eíns og hinn sem ég haföi. Hann sagöi bara þegar ég var órólegur: Ró- aðu þig nú, vinur minn. Þetta veröur allt í lagi. Hann kunni aö sýna manni umhyggju. Maður róaöist bara. Eg var leiðinlegur Ég var leiðinlegur við mömmu af því aö enginn vildi leika viö mig. Það endar meö því aö enginn vill vera meö mér. Ég nenni ekki aö lenda alltaf í vandræöum. Þaö gerist samt. Ég baö mömmu fyrir- gefningar. Eftir frímínútur Viö vorum í leik. Ég ýtti við stelpu. Hún þoldi þaö ekki og baröi mig. Þá varð ég reið- ur. Þetta endaði með því aö hún fór aö gráta. Hún græt- ur. Ég græt ekki. Þó mig langi til þess. Verö ég reiður? Þessir krakkar hafa aldrei þurft aö kvíöa fyrir því aö fara i skólann. Þeir þurfa ekki aö hugsa: Hvernig veröur þessi dagur? Berja eldri krakkarnir mig í dag? Þarf ég aö vera hræddur? Verö ég reiður? Þeir þurfa ekki að hugsa um þetta á hverjum degi. í friði Ég vildi aö skólinn væri þannig að allir létu mig í friöi. Þá væri allt í lagi. Ég er búinn að reyna að vera góöur. Þaö þýðir ekki neitt. Nema mamma Ég hef veriö ofvirkur frá því ég fædd- ist. Næstum því allir segja aö ég sé alltaf óþekkur og ömurlegur maur. Nema mamma. Hún er alltaf góö viö mig. daginn Of lítill Ég nenni þessu ekki lengur. Ég hata þennan skóla. Ég hata þetta líf. Maöur verður alltaf svo ómögulegur. Alltaf. Maö- ur er of lítill til aö gera eitthvaö I þessu. Þetta veröur alltaf svona. Ef ég dey Hvaö myndirðu gera ef ég dræpist? - Ég myndi gráta og vera mjög sorg- mædd. Þú ert samt ekki mamma mín. - Nei, en mér þykir mjög vænt um þig. Þótt ég sé óþekkur? Úr Ofvirknibókirmi. ViOtöl Rögnu Freyju Karlsdóttur vió ofvirk börn sem hún hefur starfaö meö hin síöari ár. „Orðið ofvirkni er oftast hlaðið neikvœðri merk- ingu og ég vildi reyna að snúast gegn þeirri neikvœðni með því að hafa bókina mína fal- lega, “ segir Ragna Freyja Karlsdóttir sérkennari og strýkur himinbláa Of- virknibókina, sem hún gaf út í vor. Hún segist hafa skrifað Ofvirknibók- ina með ofvirku börnin sín í huga. Hún hafi í starfi sínu skrifað hjá sér fjölmargar athugasemdir sem bömin hafi látið falla og langi að veita foreldrum og kennurum innsýn í hugarheim þeirra. Fyrst og fremst sé bókin bömunum til styrktar. Ragna Freyja hefur verið kenn- ari í 40 ár, þar af sérkennari í 30 og nú hin síðari ár einkum starf- að með börnum sem eiga í vand- kvæðum vegna þess sem hún kall- ar AMO - athyglisbrest meö of- virkni. Ragna Freyja hefur einnig starfað með Eirð - hópi fagfólks sem hefur haldið fyrirlestra um AMO fyrir foreldra og kennara. „Þörfin fyrir lesefni er mikil og þetta varð til þess að fyrirlestur- inn minn um AMO hlöð utan á sig. Mér datt í hug að koma reynslu minni og þekkingu í litla bók til þess að fræða foreldra, kennara og börn um AMO.“ - Hefur tíðni ofvirkni verið að aukast eða eru það greiningarnar sem verða fleiri? Fyrir nokkrum árum var ofvirkni tiltölulega óþekkt fyrirbrigði en núna er í flestum bekkjum einhver nem- andi ofvirkur. „Það er ekkert einfalt svar til við þessu. Með aukinni þekkingu höfum við meiri möguleika á því að greina ofvirknina. Hér áður voru börnin bara „óþekk" og allt var það foreldrunum að kenna - sem ekki „kunnu“ að ala börnin upp. Það er ekki hægt að skella skuldinni á þá mötun sem börn í dag hljóta eða agaleysi - þó að hvort tveggja hafi aukist í seinni tíð - vegna þess að AMO er talið hafa líffræðilegar orsakir. Fjölg- un greininga sýnir aðeins að þjón- usta við börn er betri en áður,“ segir Ragna Freyja og bætir við að börnum sem greinast með AMO sé engin huggun í því að of- virknin sé talin erfðafræðileg. Hún búi samt sem áður í þeim og valdi þeim erfiðleikum. - Hana er heldur ekki hægt að lækna, en með sameiginlegum aðgerðum heimilis og skóla er unnt að bæta líðan bamanna. wmm Ragna Freyja Karlsdóttir, sérkenn- ari og höfundur Ofvlrknibókarinnar fyrir kennara og foreldra. „Heimskt, latt og óþekkt“ „Þau gætu öll hafa sagt þessar setningar," segir Ragna Freyja þegar hún er spurð um þær setn- ingar sem hafðar eru eftir þeim ofvirku bömum sem hún hefur umgengist og birtast hér til hlið- „Vanlíðanin er stundum svo mikil að maður trúirþvi ekki.Að standa frammi fyrir því að geta ekki stjómað sér, en þurfa líka að taka því að það sé verið að skamma mann allan daginn, afforeldrum og kennumm. Bœði heima og í skól- anum. Bamið sér sig með augum annarra og dœmir sig eftir því. Það fœr oft að heyra að það sé „heimskt og skilningslaust‘% „latt og óþekkt“ og á því dynur sífellt „ekki gera þetta, láttu ekki svona.“ Ofvirkni eöa óþekkt? Talið er að 3-5% grunnskótanema hafi athyglis- brest meö ofvirkni og i þeim hópi sé ein stúlka á móti hverjum 3-4 drengjum. Myndin tengist efni greinarinnar ekki á nokkurn hátt. ar. „Vanlíðanin er stundum svo mikil að maður trúir þvi ekki. Aö standa frammi fyrir því að geta ekki stjórnað sér, en þurfa líka að taka því að það sé verið að skamma mann allan daginn, bæði foreldrar og kennarar, bæði heima og í skólanum. Barniö sér sig með augum annarra og dæmir sig eftir því. Það fær oft að heyra að það sé „heimskt og skilnings- laust", „latt og óþekkt" og á því dynur sífellt „ekki gera þetta, láttu ekki svona“.“ Ragna Freyja bætir því við að þegar aukið sé við þekkingu foreldra og kennara, þá læri þau að taka ööruvísi á málunum. - Hverju eiga foreldrar einkum að horfa eftir ef þá grunar að börn þeirra séu ofvirk? „Það er oft erfitt að gera mun á ofvirkni og því sem kallað er óþekkt. Að sumu leyti má segja að ekki sé auðvelt fyrir foreldra að greina það. Við faglega greiningu er gerð úttekt á mörgum þáttum og lögð fyrir ýmis próf. En ef barnið er órólegt og á erfitt með að einbeita sér, er mjög hvatvíst, getur ekki fariö eftir reglum og kallaö „óþekkt" - þó að sjálf noti ég aldrei þaö orð - þá er ástæða til þess að athuga málið.“ - Margir segja að ofvirknin sé tískusjúkdómur. Nú megi krakk- ar ekki vera svolítið fjörugir nema það sé búið að greina þá of- virka og setja þá á rital- in. Er til í dæminu að börn séu greind ofvirk sem ekki eru það? „Orðið ofvirkni er misnotað, en ekki grein- ingin og meðferðin. Fólk notar orðið gáleys- islega um allt óæskilegt atferli sem börn sýna. Það er því eyrnamerkt fleiru en greiningunni AMO. Enginn sem hefur þekkingarbakgrunn segði að barn væri of- virkt sem ekki er það,“ segir Ragna Freyja og vill taka það fram að til eru þrjár tegundir af of- | virkni. Það er AMO (at- hyglisbrestur með of- virkni), síðan athyglis- brestur án ofvirkni og sú þriðja; en þá ber mest á hvatvísi. Léttir aö geta stjórnað gerðum sínum - Nú hefur lyfjagjöf til þessara barna mjög nei- kvæðan stimpil á sér; setningar heyrast á borö við: „Til þess að losna við að hugsa um börnin eru þau sett á ró- andi lyf og spyrst þá ekki meira til þeirra ..." „Börn eru aldrei sett á lyf nema það liggi fyr- ir örugg greining. En þetta er sorgarsaga. For- eldrar hafa verið hrelld- ir svo mjög að þeir þora ekki að þiggja lyf fyrir börnin sem þurfa á þeim að halda,“ segir Ragna Freyja. Hún segir enn fremur að henni þyki sjálfsagt að gefa of- virkum börnum tæki- færi til þess að prófa lyf, vegna þess að breyting- in á líðan þeirra sé oft- ast stórkostleg. Ekki geti börnin einungis einbeitt sér betur í námi heldur gangi þeim betur að umgangast aöra og árekstrarnir verði færri. „Þau eru svo meðvituð um hvað þau eru alltaf ómöguleg og síðan fá þau vitaskuld staðfest- ingu á því í félagahópnum og meðal hinna fullorðnu," segir Ragna Freyja. „Það er mikill létt- ir þegar þau geta stjórnað gerðum sínum aftur, með hjálp skipulegra aðgerða og lyfja.“ - Það er iðulega talað um of- virkni barna. Hvað gerist þegar þessi börn verða fullorðin? „Á unglingsárunum breytist of- virknin oft. Hjá yngri bömum ber meira á hreyfivirkni en á hvatvísi og einbeitingarskorti hjá ungling- um. Hluti þessara unglinga er í áhættuhópi fyrir vímuefni og and- félagslega hegðun, meðal annars vegna þess að þeim hefur oft ver- ið hafnað félagslega í æsku og sjálfsmynd þeirra er brotin. Þá leiðast þau út í slíkt vegna þess að þeim þykir betra að fá neikvæða athygli en að vera alveg utan- gátta. Margir fullorðnir geta aftur á móti nýtt ofvirknina sér í hag og til þess að koma sér áfram í líf- inu. Þetta fólk er oft mjög duglegt en til þess að svo vel megi til takast er mikilvægt að taka skipulega á vanda ofvirkninnar strax á fyrstu mótunarárum barnsins." -þhs
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.