Dagblaðið Vísir - DV - 11.02.2002, Blaðsíða 14

14
Menning
Ljóðstólar litblindrar fjölskyldu
Það liggur við að maður verði upp-
tendraöur á sál og geði við það eitt að
stíga inn í Listasafn ASÍ, jafnvel þótt
myndlistin á veggjunum reyni stund-
um á þolrifin. Þetta hefur eitthvað
með birtuna og lofthæðina í salnum að
gera. Gesturinn fikrar sig eftir þröng-
um göngunum á neðri hæðinni,
paufast upp annan hvorn stigann, og
þá opnast honum skyndilega rými sem
virðist langtum víðáttumeira en það
er í raun og veru. Ásmundur kallinn
vissi hvað hann var að gera þegar
hann byggði þetta hús. Og ótrúlegt, eft-
ir á að hyggja, að borgarfulltrúar skuli
eitt sinn hafa áformað að breyta því í
barnaheimili.
Þar með er ekki sagt að þessi salar-
kynni Ásmundar henti öllum mynd-
listarmönnum. Ég er til að mynda ekki
frá því að stöllurnar þrjár sem nú
sýna þar í sameiningu hefðu þurft
annars konar umgjörð utan um
obbann af verkum sínum. Bæði mál-
verk Ingu Þóreyjar Jóhannsdóttur og
textaverk Rögnu Sigurðardóttur eiga
áhrifamátt sinn að hluta undir ákveð-
inni nálægð - trúnaðarsambandi - við
áhorfandann, en í stóru og skjanna-
hvítu rými meginsalarins er þessari
nauðsynlegu nálægð drepið á dreif.
Hins vegar finnur Ragna fjölina sína,
ef svo má segja, á neðri hæðinni, með
því að gera alla gryfjuna að umgjörð
fyrir textaverk.
íslenska portrettiö
Þriðji listamaðurinn, Sigriður Ólafs-
dóttir, á ekki í vandræðum með rýmið
á staðnum. Hvort sem myndir hennar
hanga uppi í horni á neðri hæð eða á
besta stað í stóra salnum hafa þær
sterka nærveru. Sem helgast ekki ein-
vörðungu af stærð þeirra eða litríki,
heldur af jafnvæginu milli hins „inn-
hverfa" og „úthverfa" í þeim.
í portrettmyndum sínum af ungu
fjölskyldufólki virðist Sigríður ekki
vera á höttunum eftir innsýn í per-
sónuleika fyrirsætna sinna, heldur
miklu frekar vísbendingum um
„grúppudýnamík“ hverrar fjölskyldu,
Ein af portrettmyndum Sigríðar Olafsdóttur
Listrænri vitnisburöur um samsetningu íslensku kjarnafjölskyldunnar viö
upphaf 21stu aldar.
eins og hún birtist í því hvemig hún
stillir sér upp til myndatöku. Sérhver
ljósmynd er síðan stækkuð, kannski
„fótósjoppuð" að hluta, og yfirfærð á
striga. Þá er það sem listakonan reiðir
sig á innsæi sitt og pentskúfinn til að
hnykkja á svipbrigðum fólksins og skil-
greina betur innbyrðis tengsl þess. Við
þetta öðlast þessi málverk víðari
skírskotun en ella, verða listrænn vitn-
isburður um samsetningu íslensku
kjarnafjölskyldunnar við upphaf 21stu
aldar. Um leið hleypa þau nýju lífi í ís-
lenska portrettið, sem nú virðist vera í
andarslitrunum.
Myndir og texti
Fyrir nokkrum árum vakti Inga
Þórey töluverða athygli fyrir eins kon-
ar þrívíðar útleggingar á litum sem i
fljótu bragði virtust vera fullkomlega
„afstrakt". I rauninni er nærtækara að
kalla þau „konkret", þar sem þau eru
ekki óhlutbundin tilbrigði um hið
þekkta, heldur eins konar samantekt
þess. í þetta sinn eru verk hennar
áfram á þessum konkret nótum, þar
sem hún tekur fyrir mynstur sem not-
að er af augnlæknum til að gera lit-
blindupróf á fólki. Margbrotin og fin-
gerð veggmynd hennar, gerð með þessu
mynstri, snýst upp í hlutgervingu
„blindunnar" í fleiri en einum skiln-
ingi. En eins og ég minnist á hér að
ofan, er ég ekki viss um að þessi mynd
geri sig nógu vel í galopnu rýminu.
Ragna Sigurðardóttir er einn af
mörgum íslenskum myndlistarmönn-
um sem einnig fást við textagerð; er
þar í kompaníi með Hallgrími Helga-
syni, Þorvaldi Þorsteinssyni, Haraldi
Jónssyni, Ástu Ólafsdóttur o.fl. Hún
hefur einnig lagt fyrir sig fræðilega
umfjöllun á tengslum myndar og texta
á 20stu öld. í textatengdum verkum
hennar hér skarast konkretið, frjáls lý-
rík og innsetningarhefðin, ljóðstólar
hennar með krossaumuðum setningum
eru flott verk.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýningin „Aö búa og rannsaka" stendur til
17. feb. Listasafn ASÍ viö Freyjugötu er opið
kl. 14-18 nema mán.
■»bi—» —a
' "t-..
Laufvindar blésu ljúfir
Hinn góðkunni austfirski skólastjóri og
kvæðasmiður Sigurður Óskar Pálsson hefur
nú látið undan velunnurum sínum og gefið
út ljóðabókina Austan um land með „alvar-
legri“ kveðskap eftir sig en þekktastur er.
Sigurður er frá Borgarfirði eystra og það
umhverfi má sjá í mörgum ljóðanna.
Reyndar heitir fyrsti og lengsti hluti bók-
arinnar í heimahögum og geymir aðallega
náttúruljóð sem sum vísa á ákveðna staði á
bernskuslóðum Sigurðar. Til dæmis heitir
fyrsta ljóð bókarinnar „Undir Dyrfjöllum".
Þetta eru afar svipfalleg ljóð, kliðmjúk og
tregafull i tóni, fjalla mörg um hverfulleika
mannlegrar tilveru andspænis staðfestu náttúr-
unnar. Sigurður notar alltaf stuðla og oftast á
nokkuð hefðbundinn hátt en rímið fer hann spar-
lega með, notar það stundum rétt til að hóa ljóðum
saman. Hann er oft listfengur í myndhverfingum,
til dæmis bendi ég á aðra vísuna i „Fimm vísum
um nóttina".
Það sérkennilega við margar náttúrumyndir í
þessum ljóðum Sigurðar er að veturinn, frostið og
stormurinn eru þar jafnsýnileg og vor og sumar,
jafnvel langþráð. Það er hvíld frá allri biðinni eftir
vori og sumri í islenskum skáldskap. Undurfallegt
er til dæmis ljóðið „Hlíðin", nýgerving sem sýnir
„hana“ bíða, kvíðalausa, brúðgumans sem göngu
þreytir um þögla dali, brattar heiðar og fjöll. í lok-
in verður ljóst að „hún“ er landið og brúðarslæðan
hennar er fyrsta mjöll haustsins. „Pilsaþytur" hef-
ur annan tón:
Góa kerling
stendur við stórþvott í noróri,
strengir snúruna þvert
yfir fjarðarmynnið,
hengir upp línió.
Síóan dustar hún pilsin
og storminum stefnir á línið.
Hann sterklega rífur þaó niður
og feykir því yfir landið.
Þar breiðir hún úr því
brimhvítu, köldu.
ÍnftMMff&Vul.
Sijjmður óskar Pálsson
Annar bókarkaflinn heitir Á
geigsgötum. Þar eru níu ljóð með
fornum svip en fjalla þó um ógæfu
nútímamannsins, náttúruspjöll
hans, stríðsógn og myrka framtíð-
arsýn. Sérnöfn eru þar táknræn,
„lífsins Gnitaheiði" sem einnig
vísar til Snorra Hjartarsonar sem
Sigurður hefur lært margt af, og
Kvíðaskógur.
Lokakaflinn, Slóðir, er ósam-
stæður en þar verða ljóðin aftur
persónuleg. Þar finnur lesandi
tnannsgaman
/
líka að sá sem yrkir er orðinn roskinn maður, og
bókinni lýkur á klassísku dauðaljóði:
Tygjaður naslar í varpanum hrímbleikur hestur.
Húsbóndinn sjálfur nióur við steðjann er sestur;
þungbúinn, fráneygur horfir um hríó útí bláinn,
hamrinum lyftir, tekur aó dengja Ijáinn.
Austan um land sýnir vel hvað síðklassísk ljóða-
gerð er ennþá lifandi með þjóðinni. Arfur þeirra
Snorra Hjartarsonar og Jóns Helgasonar er ekki
uppurinn enn. Það er vel.
Silja Aðalsteinsdóttir
Siguröur Óskar Pálsson: Austan um land. Félag
Ijóöaunnenda á Austurlandi 2001.

Klemmdur í
Sessunautarnir í lifi manns eru margir.
Og misjafnir.
Kynntist einum þeirra um daginn sem varð til
þess að ég fór að velta þessu langa og mikilúð-
lega orði fyrir mér; sessunautur ... eins og mað-
ur njóti þess alltaf að sitja hjá fólki. Onei. Ekki
var það í þetta sinn. Maðurinn var veglega þrek-
inn og þvalur i framan. Og rauður, ekki bleikur
eins og venjulega kremlitað fólk af hvíta kyn-
stofninum, heldur hvellrauður. Á að giska mað-
ur á meyrum aldri og þarna sátum við þétt við
annars hlið, tveir í miðju leikhúsi að horfa á
rússneska klassík.
Stólarmurinn á milli okkar var hans. Það var
ekki tilraunarinnar virði að ég reyndi að
smokra mínum granna framhandlegg upp á
arminn; hrammurinn hans var þar fastur fyrir.
Sá hluti vambarinnar sem komst ekki fyrir í
sæti 332 vall yfir í sæti 333 og 331. í því síðar-
nefnda sat ég með part úr annars vömb. Og þessi
hljóð.
klassíkinni
Þau voru engu lík. Gætu minnt á hval i svefn-
rofunum. Dimm og neðan úr miklum maga. Og
ekki nóg með það. Ekki aldeilis. Það var eins og
maðurinn væri líka að stynja upp úr sér sjálfu
leikritinu; í hvert sinn sem leikari hæfi upp
raust sína væri hann að maula á orðunum inni
í lokuðum munni sinum. Hafði ekki kynnst
svona áður. Aldrei.
Missti meira og minna af leikritinu. Einhver
undarleg útgáfa þess umlaði við hliðina á mér.
Og gat ekki þagað og sagði samt ekkert nema í
hálfum hljóðum.
Ég horfði í kringum mig og sá að næsta fólk
horfði öðru hvoru undarlega á manninn. Það
virtist finna til með mér, en sá samt að ég var í
vonlausri aðstöðu, klemmdur i klassíkinni.
Annars var sýningin þung. Eins og nærri má
geta.
-SER.
MÁNUDAGUR 11. FEBRÚAR 2002
_______________________PV
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Nemendur
á Myrkurn
Næstu tónleikar á
Myrkum músíkdög-
um verða í kvöld kl.
20 í Listasafni Sigur-
jóns. Um þá sér Tón-
listardeild Listahá-
skóla íslands og
leikin verða verk
eftir Atla Heimi
Sveinsson, Áskel
Másson, Jónas Tóm-
asson, Karólínu Eiríksdóttur, Oliver
Kentish og Pál ísólfsson. Auk nemend-
anna tekur Anna Guðný Guðmunds-
dóttir pianóleikari þátt í tónleikunum.
Fyrirlestrar
I dag kl. 12.30 flytur Brian Wendlem-
an, myndlistarmaður frá Svíþjóð, op-
inn fyrirlestur í Listaháskóla íslands í
Laugarnesi, stofu 024, um myndlistar-
manninn Donald Judd og stofnun hans
í Texas.
Á miðvikudaginn á sama tíma flytur
Tracey Samuel, textílhönnuður frá
Skotlandi, fyrirlestur við LHÍ, Skip-
holti 1, stofu 113: „Tíska, prjón, hönn-
un.“ Tracey er sjálfstæður hönnuður
hjá Soniu Rykiel í París.
Davíð og Kristín
Marja gera það gott
Smásagnasafn
Davíðs Oddssonar
forsætisráðherra
kom nýlega út á
þýsku hjá Steidl-for-
íaginu og hefur
fengið prýðilegar
viðtökur. „Sannkall-
aður happafundur"
varð bókin til dæm-
is í umsögn Peters
Henning í tímaritinu Weltwoche. Hann
skrifar líka í Spiegel Kultur Extra og
segir m.a.: „í þessum sögum er ekki
sagt frá atburðum sem breyta heimin-
um en Davíð Oddsson veitir okkur
óvænta innsýn í sál þjóðar sinnar."
Dagblaðið taz (Die Tagezeitung) ger-
ir að umtalsefni að það gangi sjaldan
upp aö blanda saman stjórnmálum og
listum en á íslandi sé þessu öðruvisi
farið, þar sé nánast hefð fyrir því að
stjórnmálamenn komi úr listaheimin-
um; í bókinni séu „ákaflega gaman-
samar og kyndugar smásögur", hún sé
skemmtileg og í henni myndist „hríf-
andi andrúmsloft. Það sýnir að það get-
ur opnað jafnvel stjórnmálamanni
ótæmandi möguleika ef hann hefur
skilið gangvirki starfs síns og dregur
ekki fiöður yfir það sem hann hefur
lært.“
Mávahlátur eftir
Kristínu Marju
Baldursdóttur er
komin út hjá
Krúger-forlaginu í
Þýskalandi og var
höfundi boðið á
bókastefnuna í
Frankfurt í haust í
tilefni af því. Dómar
í þýskum ijölmiðl-
um hafa verið á eina lund. Die Welt
segir að „þessi stórkostlega saga rann-
saki mannlegt eðli í krók og kima“,
gagnrýnandi Ticket segir að barnið
Agga og heimsdaman Freyja séu
skemmtilegar andstæður sem bæti
hvor aðra upp á dásamlegan hátt og í
Oldenburger Volkszeitung segir að frá-
bær kímnigáfan brjótist alltaf í gegn og
sé aldrei ofaukið. Þetta sé sannarlega
stór skáldsaga.
Gagnrýnandi Kieler Nachrichten
segir ekki auðvelt aö flokka Mávahlát-
ur. Sagan sé í senn glæpasaga, þjóðfé-
lagslýsing og beri auk þess merki hefð-
bundinnar þroskasögu. Þetta sé
„skemmtileg þorps- og tíðarandalýsing
þar sem gesturinn frá Ameriku hleypi
fjöri í atburðarásina." Westfalische
Nachricten fjallar um Mávahlátur und-
ir fyrirsögninni „Þessi ísbláu augu“ og
segir að þetta sé skáldsaga um völd og
veröld kvenna sem karlmenn hafi eng-
an aðgang að.
Mávahlátur hafði áður verið gefin út
hjá litlu forlagi í Þýskalandi en er nú
endurútgefin undir merkjum Krúger
sem er í hópi öflugustu forlaga lands-
ins. Kvikmynd Ágústs Guðmundssonar
eftir sögunni sópaði að sér Edduverð-
launum í haust sem leið, eins og menn
minnast.