Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2002, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 2002
Menning
Gengið með í áratug
- segir Böðvar Guðmundsson um bækur sínar í ár, Ameríkubréf og Krakkakvæði
Böövar lætur vel aö fé sínu
íslendingar væru áreiöanlega ekki jafn bókelskir og þeir eru í dag ef þeir heföu
ekki alist upp viö gnægt barnabókmennta.
Böðvar Guómundsson gat þess að þaó vœri
skítkalt í Danmörku þar sem hann býr meó
konu, ketti, tölvu og fé - svo kalt aó hann vœri
kominn í prjónabrókina sína. Ekki þyrfti hann
á henni aó halda í gamla landinu þessa dag-
ana. En þó aö hann búi þar er hann tveggja
bóka maöur á íslenskum jólabókamarkaöi, gef-
ur út hjá Máli og menningu bœöi frumort
Krakkakvœöi meö bráölifandi teikningum Ás-
laugar Jónsdóttur og annaö bindi af Bréfum
Vestur-íslendinga, og hann var spuröur hvort
þessar tvœr bœkur œttu eitthvaö sameiginlegt.
„Þær eiga nú ekki annað sameiginlegt en
það að blöðunum er fest í kjölinn á báðum,“
segir Böðvar. „Ameríkubréfin eru ekki skrif-
uð af mér, þau eru afrituð af mér og skýrð.
Krakkakvæðin eru frumsamin. Jú, reyndar
eiga bækumar eitt sameiginlegt, þegar ég fer
að hugsa málið, meðgöngutími beggja er álíka
langur, rúmur áratugur."
Meiri skilningur á okkar tímum
- Þú ert svo heppinn að hafa fengið tvær
uppbyggilegar athugasemdir frá gagnrýnend-
um bréfabókarinnar sem gaman væri að fá
álit þitt á: Sigurjón Bjömsson veltir fyrir sér
í Morgunblaðinu hvernig bréf íslenskir nýbú-
ar skrifi heim til gamla landsins - sakna þeir
heimalandsins, vina og skyldmenna eins mik-
ið og íslensku landnemarnir forðum? Líður
þeim jafniila vegna málleysisins? Og svo aðal-
atriðið: Getur lestur Ameríkubréfa orðið til
þess að við eigum betra með að setja okkur í
spor nýbúanna okkar? Guðmundur J. Guð-
mundsson spyr hins vegar í DV hvað hafi orð-
ið um bréfin frá íslandi vestur? Er eitthvað af
þeim til? Og er ástæða til að safna þeim og
gefa út úrval eins og þetta?
„Ekki get ég svarað af viti öllum þeim
spurningum sem þeir spöku menn, Sigurjón
og Guðmundur, velta fyrir sér,“ svarar Böðv-
ar. „Ég get vel ímyndað mér að við lestur Am-
eríkubréfanna skapist aukinn skilningur á
vandamálum þeirra sem reyna að skjóta lífs-
rótum í nýju og ólíku samfélagi. En ég held nú
samt að það sé mun meira gert í þeim löndum
Evrópu i dag, þar sem nýbúar setjast að, til að
hjálpa þeim, bæði í félagslegu og efnahagslegu
tílliti, heldur en gert var fyrir íslenska og aðra
evrópska nýbúa í Ameríku á 19. öld. Það er til
dæmis lögð mikil áhersla á að nýbúar læri þá
tungu sem töluð er í löndunum sem um er að
ræða. Það urðu menn að gera upp á eigin spýt-
ur í Ameríku. Hún langamma mín átti heima
í Kanada í nær hálfa öld og lærði ekki eitt ein-
asta orð í ensku.
Varðandi bréfm frá íslandi til Vesturheims
get ég sagt að hafm er skráning íslenskra
bréfa á söfnum vestanhafs. Ég held ég fari rétt
með að þetta sé á vegum Þjóðskjalasafnsins.
Hversu langt sú skráning er komin þori ég
ekki að segja neitt, en ég veit að hún er hafin.
Auðvitað er full ástæða til að safna þeim bréf-
um, þau eru vafalítið full af þjóðlegum fróð-
leik, ættfræði og frásögnum af fólki og fé. En
við vitum miklu meira um samfélagið sem
skrifaði þau bréf en samfélag nýbúanna í
Vesturheimi."
Til hinna óbornu
- Krakkakvæðin eru alveg nýr stíll í ljóða-
gerð þinni - og ég leyfi mér að segja ákaflega
ferskur og skemmtilegur. Komu þau í einu
lagi eða er þetta
safn frá löngum
tíma?
„Ja, eins og
ég sagði áðan þá
urðu þessi
kvæði til á löng-
um tíma, ætli sé
ekki rúmur ára-
tugur síðan ég
sýndi útgefend-
um þau fyrst.
Fæst þeirra eru
alveg ný.“
- Fyrir hvern
ertu að yrkja i
þeirri bók?
„Það hef ég
aldrei hugleitt,"
segir Böðvar
hissa. „Af
hverju í ósköp-
unum er maður
yflrleitt að bera
blek á blað?
Sjálfur á ég eng-
in böm svo
kannski er ég
að yrkja fyrir
bömin sem ég
aldrei eignað-
ist. Kannski
fyrir böm og
bamaböm vina minna. Stefán Jónsson átti
heldur engin börn. Hann hefði kannski getað
svarað á líkan hátt? Eða H.C. Andersen. Það
væri voðalega smart að segja að við værum að
yrkja fyrir bamið í sjálfum okkur en ég veit
ekki hvort það þarf að vera ástæðan. Það gæti
líka verið sameiginleg ástæða okkar Stefáns
að við höfum báðir um lengri og skemmri
tíma verið kennarar og höfum kannski fundið
á þeirri leið hvað barnabókmenntir eru mikil-
vægar. íslendingar væra áreiðanlega ekki jafn
bókelskir og þeir eru í dag ef þeir hefðu ekki
alist upp við gnægt bamabókmennta."
- Nú segir gagnrýnandi þinn í DV að helsti
galli þessarar bókar sé að kvæðin hefðu mátt
vera fleiri og bókin lengri. Lesandinn hefur
alls ekki fengið nóg að lestri loknum! Áttu
aðra?
„Nei, það á ég ekki! En kannski dettur mér
eitthvað í hug á næsta áratug."
Hljómdiskar
Innri sannfæring
Nýr geisladiskur með
Guðnýju Guðmunds-
dóttur fiðluleikara inni-
heldur tónsmíðar eftir
þá Þórarin Jónsson
(1900-1974), Hallgrím
Helgason (1914-1994) og
Hafliða Hallgrímsson (f.
1941) og auk þess leikur hún fyrstu einleiks-
sónötu Bachs.
Geisladiskurinn er forvitnilegur, því verk
Þórarins, prelúdía og tvöfóld fúga við stefið
B-A-C-H hefur aldrei verið tekið upp fyrr en
nú. Tónlistin er „hefðbundin", öll stílbrögð
eitthvað sem maður hefur heyrt áður en það
skiptir ekki máli; grunnhugmyndirnar eru
innblásnar, enn fremur er framvinda tón-
smíðarinnar markviss og greinilega sprott-
in af innri sannfæringu. Fiðluleikur Guð-
nýjar er snilldarlegur, hver einasta hending
er fagurlega mótuð og af nákvæmni, tæknin
er fullkomin og erfiðustu hlutar verksins
fyrirhafnarlaust spilaðir.
Sömu sögu er að segja um hinar tónsmíð-
arnar á geisladiskinum, sónata Hallgríms
frá árinu 1972 er einstaklega sannfærandi og
dulúð tónlistar Hafliða, Offerto - til minn-
ingar um Karl Kvaran listmálara, kemst vel
til skila í magnaðri túlkun Guðnýjar. Verk
Hafliða var samið árið 1991, það er litríkt og
kemur stöðugt á óvart en gaman er að heyra
hve tónskáldið hefur vaxið mikið á undan-
fornum ellefu árum.
Flutningur Guðnýjar á sónötu Bachs er
stórbrotinn, átakamikill en um leið gæddur
þvílíkri heiðríkju að maður fellur í stafl. Er
langt síðan ég hef heyrt svo glæsilegan
hljóðfæraleik á íslenskum geisladiski.
Auðvitað væri ekki varið í neitt af þessu ef
upptakan væri ekki góð og er því ljúft að segja
frá því að upptaka Bjama Rúnars Bjarnason-
ar, ásamt óaðfinnanlegri klippingu Páls
Sveins Guðmundssonar, er í fremstu röð.
Hljómur fiðlunnar er bæði skýr og fallegur og
endurómunin hæfllega mikil.
Bæklingurinn sem fylgir geisladiskinum er
vandaður og frásögn Guðnýjar þar af tónlist-
inni sem hún leikur skemmtilega persónuleg.
í stuttu máli er þetta frábær geisladiskur og
með þeim allra bestu sem hér hafa komið út
frá upphafi. Jónas Sen
Guðný Guömundsdóttir: Einleiksverk fyrir fiölu. Polar-
fonia Classics 2002.
Tónlist
Ógnvekjandi nótt
Fjórir ungir einleikarar komu fram með
Kammersveit Reykjavíkur á jólatónleikum í
Áskirkju á sunnudaginn var. Þetta voru þeir
Stefán Ragnar Höskuldsson flautuleikari, Stef-
án Jón Bemharðsson homleikari og sellóleik-
ararnir Sigurður Bjarki Gunnarsson og
Hrafnkell Orri Egilsson. Efnisskráin var hefð-
bundin, barokktónlist en einnig fyrsti horn-
konsert Haydns sem Stefán Jón lék með mikl-
um glæsibrag. Fyrir utan smáhnökra var
flutningur hans öruggur, hver tónn fallega
mótaður og hröð hlaup skýr.
Ekki síðri var flautuleikur Stefáns Ragnars,
sem var tær og skemmtilega fljótandi, tækni-
lega pottþéttur og markviss, nema kannski
rétt í lokin. Viðfangsefni hans var konsert i g-
moll eftir Vivaldi sem ber yfirskriftina La
Notte, Nóttin, og er í sex þáttum. Tónlistin á
að lýsa „ógnvekjandi nótt“, svo vitnað sé í tón-
Ungir einlelkarar stóðu sig með glæsibrag
Stefán Ragnar Höskuldsson flautuleikari og
sellóleikararnir Siguröur Bjarki Gunnarsson og
Hrafnkell Orri Egilsson, baktryggöir af Kammer-
sveit Reykjavíkur.
leikaskrána, en þó túlkun Stefáns Ragnars
hafl reyndar ekki verið mjög ógnvekjandi var
hún lífleg og var útkoman talsvert sannfær-
andi.
Á svipuðu róli voru sellóleikararnir Sigurð-
ur og Hrafnkell, báðir traustir tónlistarmenn
sem skiluðu sínum rullum með miklum sóma
í „tvöfóldum konsert" Vivaldis í g-moll. Þetta
er einkar hugljúf tónlist sem rann ljúflega nið-
ur, enda fallega flutt, bæði af einleikurum og
hljómsveit.
Kammersveitin var í góðu formi á tónleik-
unum og lokaverkið á efnisskránni, Concerto
grosso op. 3 nr. 2 eftir Hándel, sem og Koma
drottningarinnar af Saba úr óratóríunni
Salómon eftir sama tónskáld, var einstaklega
áhrifamikil. Þetta voru vel heppnaðir tónleik-
ar og öllum aðstandendum þeirra til mikils
sóma. Jónas Sen
DV
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir silja@dv.is
Lúpínublámi
Vió erum eins og Ijóö
eftir algeran byrjanda
þaö er innra ósamrœmi
og hrynjandin er brokkgeng.
Þannig er ást okkar
og endar ofan í skúffu
eins og Ijóö
eftir algeran byrjanda.
Lúpinublámi
1 *Mil
Þetta er ljóðið „Óútgefið
efni“ úr ljóðabókinni
Lúpínubláma eftir Bjarna
Gunnarsson og góður full-
trúi félaga sinna í þeirri
bók. Þar eru vel orðuð ljóð,
hnitmiðuð og iðulega fyndin í myndmáli eða
orðalagi. Bjarni yrkir um nútímalíf, samskipti
elskenda, menninguna og hlutskipti mannsins
og væri gaman að birta nokkur dæmi i viðbót.
Eitt verður að nægja; það heitir „Rannsókn":
Árum saman haföi
bókmenntafrœöingurinn rannsakaö
tónverk Beethovens og niöurstaðan
kom mörgum á óvart. Þegar glœra
meö nótunum var lögó yfir landakort
af Þýskalandi féllu þœr þyngstu alveg
nákvœmlega ofan í helstu borgir.
Bjarni gefur bókina úr sjálfur.
Litróf lífsins
í nýrri bók í röðinni Lit-
róf lífsins eftir Önnu
Kristine Magnúsdóttur segja
fjórir einstaklingar ólíkar
sögur sínar og hvemig líf
þeirra tók óvænta stefnu á
miðjum aldri. Þeir em: Hild-
ur Rúna Hauksdóttir, Hlín
Baldvinsdóttir, Sigurður
Halldórsson og Ólöf de Bont.
Vaka-Helgafell gefur út.
Halló heimur,
hér er ég
Halló heimur, hér er ég
eftir Inger Önnu Aikman og
Margréti Blöndal er barna-
dagbók í nýjum stíl. Henni
er ætlað að geyma bæði
minningar okkar og það
sem barnið hefur að segja
um lífið og tilveruna fyrstu
árin. Bókin verður til á
samverustundum foreldra
og barna þegar fólk gefur sér tíma til að spyrja
og hlusta og staldra aðeins við til að upplifa
þessar dýrmætu stundir sem aldrei koma aft-
ur. Anna Cynthia Leplar hannaði bókina og
Forlagið gefur út.
Djúpar rætur
1 fyrra vom 50 ár frá því
að Kvenfélagasamband S-
Þingeyinga endurreisti
Menningarsjóð þingeyskra
kvenna. Af þvi tilefni er
komin út bókin Djúpar ræt-
ur - hugverk þingeyskra
kvenna - með sögum, Ijóð-
um og lögum eftir 180 kon-
ur. Spanna verkin tvær og
hálfa öld því elstu verkin eru frá því um miðja
18. öld.
Bókin gefur dýrmæta sýn á tungutak
kvenna, hugsanir þeirra og hugmyndir á löng-
um tíma. Hér eru bæði hugverk alþýðu-
kvenna og kvenna sem ella er fátt til eftir og
einnig þekktra rithöfunda eins og Arnheiðar
Sigurðardóttur, Látra-Bjargar, Guðfinnu Jóns-
dóttur, Guðnýjar frá Klömbrum, Herdísar Eg-
ilsdóttur, Hildar Hermóðsdóttur, Iðunnar
Steinsdóttur, Jakobínu Sigurðardóttur, Jó-
hönnu Á. Steingrímsdóttur, Kristínar Geirs-
dóttur, Líneyjar Jóhannesdóttur, Huldu, Þóru
Jónsdóttur og Þuru í Garði. Ljósmyndir eru af
langflestum höfundum.
Pjaxi gefur bókina út.
Metafórar
Dr. Stefán Snævarr, dósent í heimspeki við
háskólann í Lillehammer í Noregi, flytur fyr-
irlestur á vegum Hugvísindastofnunar kl. 17 á
morgun í stofu 101 í Odda. Fyrirlesturinn
nefnir hann „Myndhverfingar: Sjónhverfing-
ar? Metafórar, merking og þekking".
Bókahappdrættið
Dregið hefur verið í happdrætti Bókatið-
inda fyrir 17. des. nr.: 44.604.
m%