Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2002, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 17. DESEMBER 2002
Menning
x>v
Svipleiftur úr
sagnaheimi
DV-MYND GVA
Thor Vilhjálmsson
/ sögu hans birtist ofbeldi oggrimmd Sturlungaaldar
eins og þaö bitnar á smælingjunum.
Bókmenntir
Sveigur,
nýjasta skáldsaga
Thors Vilhjálms-
sonar, lýsir sama
heimi og sú síð-
asta, Morgunþula
í stráum sem
kom út fyrir fjór-
um árum. í Sveig
styðst Thor þó
mun minna við Sturlungu en í fyrri
bókinni og sjónarhornið er gerólíkt.
Morgunþula í stráum var höfðingja-
saga þar sem Sturla Sighvatsson var
í öndvegi. Aðalpersónan í Sveig,
Guðmundur skáldi, er aukapersóna
í hinum miklu átökum Sturlunga-
aldar og áhorfandi að þeim. í upp-
hafi sögu er hann umkomulaus og
fátækur drengur sem býr hjá af-
skiptalitlum foreldrum sínum i ná-
grenni Helgafellsklausturs og hann
endar ævi sína sem örvasa gamal-
menni án þess að hafa afrekað
margt á þeirra tíma mælikvarða.
Hann er hvorki hetja né stórskáld
en hefur orðið vitni að stóratburð-
um. Um sumt kallast þessi saga
Thors á við skáldsögu Gunnars
Gunnarssonar, Grámann, þar sem
aðalpersónan, munaðarleysinginn
Ólafur Hildisson, lendir á milli stór-
bokkanna Þorgils og Hafliða. Líkt og
í Grámanni birtist ofbeldi og
grimmd aldarinnar hér eins og það
bitnar á smælingjunum.
Fyrsti hluti Sveigs lýsir uppvexti
Guðmundar og kynnum hans af
munkum. Hjá þeim mætir hann
betra atlæti en í föðurhúsum og fær
tækifæri til að læra. Lærdómur
hans og ekki síst skriftarkunnátta
fleyta honum í lið Sturlu Sighvats-
sonar en hjá honum verður hann
fræðaþulur og skrifari.
í öðrum hluta bókarinnar er vist
skáldsins með Sturlu lýst í svip-
leiftrum. Hann dugir lítt til víga-
ferla sjálfur en verður vitni að
gegndarlausu ofbeldi, bæði af hönd-
um óvina Sturlu í Sauðafellsför og
fylgismanna hans í eftirmálum
hennar.
Eftir þessa tvo fyrstu hluta sem
segja þroskasögu Guðmundar dreif-
ist sagan víðar og sjónarhornið
verður flöktandi. Nær aUur þriðji
hluti bókarinnar fer í sögu af ungri
fátækri stúlku sem einn stórhöfð-
ingja aldarinnar hefur sér að leik-
fangi og nöturlegum örlögum henn-
ar. í Qórða hluta berst sagan svo til
Sturlu Þórðarsonar sagnaritara og
Þórðar Narfasonar sem Sturla fóstr-
ar, en í skjóli Þórð-
ar endar Guð-
mundur skáldi ævi
sína. Lengi vel er
aðalpersónan
þannig fjarrver-
andi en heimi
Sturlungaaldar er
lýst frá sjónar-
horni fórnarlamtís
annars vegar og
þeirra höfðingja
sem tóku bók-
menningu fram
yfir valdabrölt
hins vegar.
Sveigrn- er í rík-
ari mæli en Morg-
unþula í stráum
hugarsmíð og
spuni. Einnig í
stílnum er hér
mun lengra á milli
texta Thors og
fomsagnastílsins.
Stíllinn er bar-
okkskur og flúrað-
ur, myndrænn og
oft torræður. Þessi
þáttur sögunnar er
sterkastur og
áhrifamestur í
þeim hluta sem
fjallar um bemsku
Guðmundar. Eftir
að honum lýkur
leysist sagan að
sumu leyti upp í
staka kafla og
svipmyndir, hún
verður lýsing aldar fremur en ein-
stakra persóna. Það liggur beinast
við að lesa Guðmund sem fulltrúa
hinnar hógvæm sagnalistar og lær-
dóms sem hann kynnist fyrst hjá
bræðrunum á Helgafelli. Hann er
aðeins einn hlekkur í langri keðju
þeirra sem tryggðu að sagnaheimur-
inn lifði af þótt flest annað færist.
Jón Yngvi Jóhannsson
Thor Vilhjálmsson: Sveigur. Mál og menn-
ing 2002.
Bókmenntir
Ekki dissa ömmu sína
Krakkakvæði nefnist ný kvæða-
bók fyrir böm eftir Böðvar Guð-
mundsson. Þar er að finna fimm-
tán kvæði, stutt og löng, og em
yrkisefhin margvísleg, allt frá
heimsfræðilegum pælingum um
hvort jörðin sé flöt til hunda, katta
og óléttra mæðra.
Kvæðin era flest vel heppnuð og
sum hver mjög skemmtileg.
„Ömmusögur" eru sérstaklega
hnyttnar en þar segir frá nútímabami sem vill alls ekki
„dissa“ ömmu sína þó að því finnist tölvuleikir pínulít-
ið meira spennandi en sögurnar og kvæðin hennar:
Auövitaö þykir mér amma góö
og indœl og fögur,
hún mœtti samt fara meö fœrri Ijóö
og fœrri sögur,
og aldrei getur hún amma skiliö
ánœgjuna viö tölvuspiliö.
Hér teflir Böðvar saman gömlum og nýjum tímum á
hlýlegan og um leið meinfyndinn hátt. Myndir Áslaugar
Jónsdóttur endurspegla fullkomlega tóninn í kvæðinu
þar sem amman glottir kvikindislega (en hún er einmitt
kölluð flagð í ljóðinu) þegar hún arkar inn með þykka
sagna- og kvæðabók og kippir leikjatölvunni úr sam-
bandi.
Þá er kvæðið um afa hans Danna, sem ber þann
smellna titil „Bannorðin 15“, ansi skemmtilegt. Um-
ræddur afl bannar í austur og vestur án allra raka og
Böðvar leikur sér meðal annars að því að láta afann
banna bæði óviljaverk og viljaverk: „Bannað að læðast /
á bak við tré, / bannað að meiða / sig á hné...“ Böðvar
gerir góðlátlegt grín að öllum þeim boðum og bönnum
sem ríkja í samfélaginu, oft án mikillar ígrundunar og
titill kvæðisins vísar auðvitað til fyrstu boðanna, þ.e.
boðorðanna tíu.
Að lokum má nefna „Óla og Nonna“ sem er stór-
skemmtilegt kvæði um þá Ólaf digra og Jón Arason:
Ólafur digri
af dönsku kyni
missti í skólanum
marga vini
og reytti háriö
í heftidarskyni
af hausnum á Jóni
Arasyni.
í þessu kvæði felst tvöfalt ávarp til fullorðinna og bama.
Hinir fullorðnu sem enn muna slitrur úr íslandssögunni
sinni geta flissað yfir því að litlir strákar beri nú nöfh sögu-
frægra manna og um leið nýtt tækifærið og sagt bömum sín-
um frá þessum tveimur köppum.
Tónninn í kvæðunum er hlýr og mannlegur og má nefha
siðustu tvö kvæðin sem dæmi, „Kátur“ og „Samkomulag".
Sísta kvæðið er líklega Landafræði handa lengra komnum
enda tekur höfundur fram að það sé ekki eiginlegt kvæði
heldur rímleikur og er ætlunin líklega að hvetja unga og
aldna lesendur til að spreyta sig.
Myndir Áslaugar Jónsdóttur kallast
yfirleitt mjög vel á við vísumar. Þær eru
dimmar en litríkar og fullkomna þann af-
slappaða og hlýlega tón sem einkennir
bókina alla. Helsti galli þessarar bókar
er að kvæðin hefðu mátt vera fleiri og
bókin lengri. Lesandinn hefur alls
ekki fengið nóg að lestri loknum!
Katrín
Jakobs- gg'
dóttir
um:
Böðvar Guðmunds-
son: Krakkakvæði.
Áslaug Jónsdóttir mynd-
iýsti. Mál og menning
2002.
Amma kemur og kippir leikjatölvunni úr sambandi
Ein frábærra mynda Áslaugar Jónsdóttur við Krakkakvæði.
15
Munið
að slökkva
á kertunum
Gætiö lítilla barna
í nánd við
logandi útikerti.

Rikislögreglustjórinn
ORYGGISNET
SECNET
te
Rauði kross íslands ^
LÖGGILDINGARSIOFÁ
rffíjr SLÖKKVILIÐ
HÖFUÐBORGARSVÆÐISINS