Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2003, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2003
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða tyrir myndbirtingar af þeim.
Salómonsdómur
Jón Kristjánsson, settur umhverfisráð-
herra, hefur kveðið upp salómonsdóm í
langvinnri deilu umhverfisverndarsinna
og virkjunarsinna um Norðlingaöldu-
veitu. Athygli hefur vakið hvað Jón gaf
sér langan frest til að kveða upp úrskurð
sinn en segja má að heilbrigðisráðherrann
hafi verið að reyna að finna lækningu fyr-
ir það mein sem deilan um Þjórsárver hefur verið í samfé-
laginu um árabil. Með úrskurðinum er lækningin ekki
fundin en í hennar stað er settur plástur á sárið.
Verkefni Jóns var flókið og erfitt og óhemjuviðkvæmt.
Og úrskurður hans mun ekki kveða niður deilur um Þjórs-
árverin miklu sunnan Hofsjökuls. Úrskurður Jóns er í senn
sigur og ósigur beggja deilenda; jafnt virkjunarsinnar sem
verndarsinnar geta bæði glaðst og grátið yfir niðurstöð-
unni. Jón velur að stíga í vænginn við báðar fylkingar og
færa umræðuna inn á annað svið: hversu nærri má fara að
mörkum friðlandsins, hversu mikið má þrengja að stækk-
unarmöguleikum þess.
Jón hafði vandmeðfarið vald í hendi sér. Vissulega gafst
honum upplagt og að mörgu leyti kærkomið tækifæri til að
bjóða háværum og vaxandi hópi vemdarsinna sáttahönd
ríkisins. Hann gat sem fulltrúi virkjanasinnaðra stjórn-
valda mildað ásjónu þeirra gagnvart náttúrusinnum og sagt
sem svo að fyrst ríkisstjórnin hlustaði i engu á aðfmnslur
vemdarsinna um náttúruspjöll á Austurlandi væri rétt-
mætt og sanngjamt að hlífa Þjórsárverum og nágrenni. Jón
kaus að gera þetta ekki.
Þvi má segja að stjórnvöld haldi áfram á leið sinni í
virkjanamálum, hiki að vísu eilitið en fari samt sína bein-
ustu leið. Þau halda áfram að ögra náttúruvemdarfólki; eru
að visu orðin efins í öræfabrölti sínu en þó ekki nóg til þess
að náttúran njóti vafans. Varnarsigur, segja margir sem
töldu rétt að hlífa öllum Þjórsárverum, óbilgirni segja þeir
hinir sem vonuðu í hjarta sínu að stjórnvöld hættu við
verkið eins og það lagði sig. Og þá er Landsvirkjun eftir
sem þarf að reikna dæmið upp á nýtt.
Úrskurður Jóns er dómur efablandins manns. Hann hef-
ur valið að fara fjallabaksleið i tilraun sinni til að geðjast
öllum málsaðilum. Það er ekki verið að taka af skarið. Hér
í leiðurum blaðsins hefur oft verið minnt á þá efalausu
staðreynd að Þjórsárver eiga ekki sinn lika í náttúm jarð-
arinnar. Þau eru með öðrum orðum einstakt náttúruundur.
Eðlilegt er að hlífa slíkum undrum. í virkjanamálum þarf
að velja og hafna. Ríkisstjórnin heldur áfram að velja og
velja - og hafnar engu alveg.
Sigur Ijóðsins
Mikið óskaplega er mikilvægt að taka
undir þau orð Ingibjargar Haraldsdóttur
ljóðskálds að „svartagallsraus“ sé það eitt
að segja ljóðið vera i dauðateygjunum.
Klisjan um erfiðleika ljóðsins er orðin
óhemjuleiðinleg enda er það vel þekkt að
ljóðaupplestrar hafa líklega aldrei verið
betur sóttir en á siðustu árum og útgáfa á
ljóðum hefur sjaldan verið glæsilegri. Og ljóðið fer langtum
víðar en margur heldur; það er hvarvetna að finna i vitund
og veruleika fólks.
Hárrétt var það hjá Ingibjörgu þegar hún tók við verð-
skulduðum bókmenntaverðlaunum sinum á Bessastöðum á
fimmtudag að liknar- og lækningarmáttur ljóðsins er vel
þekktur. Ljóðið ratar nefnilega þráfaldlega til sinna. Um
leið og blaðið færir Ingibjörgu árnaðaróskir á þessum tíma-
mótum á skáldferli sínum minnir það á svar Stefáns Harð-
ar Grímssonar skálds við spurningunni hvað er ljóð? „Það
veit ekki nokkur maður, en við þekkjum það þegar við sjá-
um það.“ Sigmundur Ernir
DV
Aö borga fyrir að betla
Ritstjornarbref
Olafur Teitur
Guönason
blaöamaöur
Fjórir milljarðar á ári
Þetta er líklega talan sem situr
eftir í huga flestra eftir fréttaflutn-
ing af skýrslu Deloitte & Touche
um kostnað íslands af aðild að Evr-
ópusambandinu. Þetta er „greiðslu-
jöfnuður þjóðarinnar", eins og það
er kallað. Þetta eru greiðslur til
ESB, að frádregnum styrkjum og
öðrum framlögum ESB til íslend-
inga.
Fullyrða má að framsetning nið-
urstaðna skýrslunnar hafi ruglað
margan áhugamanninn í ríminu og
er undirritaður síst undanskilinn.
Það skal alls ekki fullyrt hér að
neitt í skýrslunni sé rangt, enda
hefur sá sem hvorki hefur próf-
gráðu í hagfræði, þjóðhagsreikn-
ingum né endurskoðun tæpast for-
sendur til að keppa við Deloitte &
Touche í reiknikúnstum.
En eitt er víst: Þessir fjórir millj-
arðar eru ekki kostnaður íslend-
inga af ESB-aðiId. Þeir eru ekki
kostnaður heldur tap.
„Bjóðum ókeypis bíla!“
Skoðum heiti skýrslunnar: „Mat
á kostnaði íslands viö hugsanlega
aðild að ESB.“ Og síðan þessi upp-
hafsorð hennar: „Að beiðni utan-
ríkisráðuneytisins hefur Deloitte &
Touche metið kostnað íslands við
hugsanlega aðild að Evrópusam-
bandinu.“
Þeir sem lesa niðurstöður skýrsl-
unnar hljóta því að hafa tilhneig-
ingu til að líta á þær sem niður-
stöðu um kostnað íslands af aðild
að Evrópusambandinu. En þær eru
sem sagt ekki um kostnað heldur
greiðslujöfnuð.
Og sá sem einblínir á greiðslu-
jöfnuð getur haldið því fram að
flest það sem fólk kaupir sé ókeyp-
is. Bílasali gæti þannig auglýst
„ókeypis bíla“. Þegar væntanlegur
kaupandi spyr hvernig þetta megi
vera svarar bílasalinn - og veifar
jafnvel þykkri skýrslu virtra spek-
inga um mat á kostnaði neytenda
við hugsanleg kaup á téðri bifreið -
og segir við kaupandann: „Þú
greiðir mér tvær milljónir króna og
ég læt þig fá bfl sem er tveggja
milljóna króna virði. Greiðslujöfn-
uður okkar er núll. Það kostar þig
þess vegna ekki neitt að eignast
þennan bfl.“
Væntanlegur kaupandi myndi
líklega klóra sér í kollinum dágóða
stund en loks vonandi svara fullum
hálsi: „Obb-o-bobb. Það kostar mig
víst. Nánar tfltekið tvær milljónir
króna! En ég samþykki að bíllinn
sé tveggja milljóna virði og þess
vegna skal ég fallast á það með þér
að ég tapa ekki á kaupunum."
Að kaupa styrki
Með sama hætti eru milljarðam-
ir íjórir ekki kostnaður þótt titill
skýrslunnar gefi til kynna að hún
sé um kostnað. Kostnaðurinn er
um það bil 8,2 milljarðar króna á
ári, samkvæmt skýrslunni, og er þá
lagður saman kostnaður ríkissjóðs
og almennings. í staðinn koma
styrkir og framlög og stuðningur
frá ESB upp á um 4,2 milljarða. Að-
allega eru þetta styrkir tfl landbún-
aðar sem er gert ráð fyrir að nemi
allt að þremur milljörðum.
Það er því verið að kaupa styrki
sem nema 4,2 milljörðum fyrir 8,2
milljarða. Það má kalla þetta
„Telji menn á annað borð
að ríkissjóður megi við
því að horfa á eftir um
það bil 8 milljörðum
króna á ári - sem má
vissulega telja líklegt sé
rétt haldið á málum og
skorið niður á réttum
stöðum - vœri þá ekki
ráðlegra að berjast fyrir
afnámi matarskatts en
að hvetja til þess að rikið
kaupi 8 milljarða starfs-
leyfi til þess að mega
betla sér allt að 4 millj-
arða í Brussel?“
greiðslujöfnuð en annað og ágætt
orð er „tap“. Það hefur þó sennflega
verið talið heppflegra að í fjölmiðl-
um yrði talað um „neikvæðan
greiðslujöfnuð" en að sagt yrði: „ís-
lendingar tapa árlega fjórum millj-
örðum af aðild að Evrópusamband-
inu ...“
Og kaupin eru ekki aðeins gerð
upp með tapi heldur hefur kaup-
andinn ekki einu sinni fullkomna
stjóm á því hvað keypt er. Evrópu-
sambandið ákveður það.
Gulls ígildi?
Það hefur ekki farið mjög mikið
fyrir umræðu um hvort þetta sem
fæst í staðinn frá Evrópusamband-
inu - þessi framlög sem reiknuð
eru á móti kostnaði af aðild eins og
þau séu gulls ígildi - hvort þau séu
eitthvað sem er þess virði að
kaupa? Það er eins og gert sé ráð
fyrir að það sé allt fyrsta flokks
vara, eitthvað óskaplega eftirsókn-
arvert, eitthvað sem ekki þurfi að
efast um að sé þess viröi að kaupa
tvöföldu verði. Framlögin eru talin
upp í milljörðum og fólk hefur til-
hneigingu til að jánka og hugsa
mér sér: Jæja, við fáum þá alltént
talsvert af peningum í staðinn.
Ætli íslenskum stjórnvöldum sé
ekki betur treystandi til þess en
Evrópusambandinu að velja hvað
skuli styrkja og hvað ekki á ís-
landi. Þau þurfa ekki einu sinni að
ná nema 50% árangri því styrkirn-
ir evrópsku eru keyptir tvöfóldu
verði eins og fyrr segir. Og hver
veit nema þeim gæti jafnvel dottið í
hug að draga aðeins úr styrkjum í
framtíðinni og nota peningana í
annað?
Igildi matarskatts
Já, hvað skyldi nú ríkissjóður
geta gert fyrir þetta fé sem kostar
að vera í Evrópusambandinu? Mið-
um við þessa 8,2 milljarða og lítum
fram hjá þvi til einfoldunar að
skýrslan gerir greinarmun á kostn-
aði ríkissjóðs annars vegar og al-
mennings hins vegar, án þess að
greina hann hvað varðar kostnað
eftir stækkun ESB. En talan er sist
of lág.
Tekjur ríkissjóðs af virðisauka-
skatti á matvæli voru um 8 millj-
arðar króna árið 2001. Ríkissjóður
gæti því afnumið virðisaukaskatt á
matvæli í staðinn fyrir að láta
sama fé renna til ESB.
Telji menn á annað borð að ríkis-
sjóður megi við því að horfa á eftir
um það bfl 8 milljörðum króna á
ári - sem má vissulega telja líklegt
sé rétt haldið á málum og skorið
niður á réttum stöðum - væri þá
ekki ráðlegra að berjast fyrir af-
námi matarskatts en að hvetja til
þess að ríkið kaupi 8 milljarða
starfsleyfi til þess að mega betla sér
allt að 4 milljarða í Brussel?
Áróður
í samantekt Deloitte & Touche á
helstu niðurstöðum er sérstaklega
tekið fram að ekki séu metin ýmis
önnur áhrif sem aðild að ESB hefði
í fór með sér, en þess hins vegar
getið að Samtök iðnaðarins áætli
annan óbeinan ávinning um 40
milljarða króna á ári. (Þar af er
fjármagnskostnaður, þ.e. vaxta-
kostnaður, tæpir 30 milljarðar
króna á ári.)
„Aðrir hafa vefengt þessar niður-
stöður," segir í skýrslunni án þess
að frekara mat sé lagt á þetta og les-
andinn því skilinn eftir í þeirri trú
að þeir sem vefengi Samtök iðnað-
arins séu einhverjir furðufuglar úti
í bæ sem ekki taki að nefna.
Það hefði nú mátt nefna eins og
einn. Tfl dæmis Má Guðmundsson,
aðalhagfræðing Seðlabankans, sem
hefur sagt: „I öðru lagi er mikill
vaxtamunur gagnvart útlöndum um
þessar mundir ekki rök fyrir aðild
að EMU [evrunni]. Stór hluti þessa
vaxtamunar tengist tímabundnum
aðstæðum í hagkerfmu, auk þess
sem hann rennur til innlendra aðila
og felur þannig ekki sem slíkur í sér
nettótap fyrir þjóðarbúið."
Og hvar skyldi Már Guðmunds-
son hafa sagt þetta? Jú, í Evrópu-
skýrslu Samfylkingarinnar! Það
vekur því óneitanlega undrun að
formaður þess flokks skuli vitna í
tölur Samtaka iðnaðarins og segja
þær til marks um þann stórgróða
sem verði af ESB-aðild.