Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.2003, Blaðsíða 41

Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.2003, Blaðsíða 41
LAUGARDAGUR 15. FEBRÚAR 2003 Helcjorblaö JOV 45 Þjófur í paradís íslenska sauðkindin er í rauninni liinn eini rétti sómi þjóðarinnar, sverð og skjöldur. Það var talið um aldir nær ófyrirgefanlegt af- brot að stela sauðfé frá náunga Það er ekki víst að svo sé enn en öldum saman var sauðaþjófnaður álitinn eitt versta afbrot sem hægt væri að fremja. Samfélagið hafði lítið sem ekkert umburð- arlgndi gagnvartþeim sem tóku sauðfésveitunga sinna ófrjálsri hendi. Samt komust menn ótrúlega oft upp með slíkt. Það var stundum sagt að í þessu landi væri lif sauðkindarinnar okkar líf í þeirri merkingu að það var sauðkindin sem óumdeilt fæddi og klæddi ís- lenska þjóð um aldir. íslendingar borðuðu allt af sauðkindinni og gemýttu þessa harðgerðu skepnu bæði til fæðis, klæðis og ljósmetis og er þá fátt eitt nefnt. Það kemur þess vegna ekki mikið á óvart að í ís- lensku samfélagi fram á okkar daga voru sauðaþjófar litnir alveg sérstaklega illu auga og fá afbrot voru álitin eins viðurstyggileg eins og að stela sauðfé ná- unga síns. Slíkt fólk fékk á sig stimpil sem loddi við alla ævi og enginn treysti slíku pakki fyrir neinu. Sérstaklega lá það orð á afskekktum bæjum eða heið- arbýlum sem voru í senn fjarri alfaraleið en nærri af- réttarlöndum að þar vildu menn umgangast eignar- réttinn frjálslega. Um slíkan bónda skrifaði Indriði G. Þorsteinsson eitt sinn umdeilda sögu sem hét Þjófur í paradís og var mikið þráttað og rifist um því afkomendum bónda nokkurs þóttu líkindi heldur mikil með sögu Indriða og dómsmáli forföður þeirra. Fjölskyldan öll sauðaþjófar Það eru ekki margir dómar sem varða sauðaþjófn- aði í dómasafni Hæstaréttar því eftir að kom fram á 20. öld voru lífshættir þjóðarinnar teknir að breytast það mikið að slík afbrot urðu fátíðari. En þar er þó að finna sérkennilega frásögn af heilli fjölskyldu í Dalasýslu sem var leidd fyrir dóm á fjórða áratugnum og foreldrar og tveir synir dæmdir fyrir stórfelldan sauðaþjófnað sem stundaður hafði verið með skipulegum hætti áratugum saman að því er virðist fyrir framan nefið á sveitungum þjófanna. Hin fingralanga fjölskylda úr Dölunum var dæmd í Hæstarétti 1936. Þá var heimilisfaðirinn sextugur en eiginkona hans 52 ára og tveir synir, 30 ára og 26 ára, voru einnig dæmdir. Forsaga málsins var sú að árið 1911 flutti fjölskylda nokkur að sveitabæ á Skarðs- strönd í Dalasýslu. Þetta fólk virðist ekki hafa farið alveg troðnar slóðir í lífinu því hjónin voru ekki gift en höfðu búið saman alllengi og eignuðust samtals 11 börn saman. í hagann eftir hentugleikum Þremur árum eftir að hjónin fluttu á Skarðsströnd hóf húsbóndinn á heimilinu að taka ófrjálsri hendi og slá eign sinni á annarra manna fé eins og það er orð- að í dómi Hæstaréttar. Þar er vinnubrögðum lýst svo: „Hagaöi hann fjártökum þessum, sem jafnan fóru fram siöara hluta sumars og á haustin, þannig að hann ýmist sótti eða lét sækja fé i hagann fyrir fram með þeim ásetningi að slá eign sinni á það eða hann fyrst tók ákvörðun um tökuna er hann eftir á varð þess var að féð hafði af tilviljun rekist heim með heimafénu." Fram kemur að þessar fjártökur fóru jafnan fram með vitund en án frumkvæðis húsfreyju sem hjálpaði til á blóðvelli við slátrun og vann við hagnýtingu þýf- isins. Bræöurnir tveir voru einnig virkir við sauða- þjófnaðinn og var reyndar talið að þeir hefðu á stund- um gripið einn og einn sauð án vitundar fóður sins. Taliö var að allt það fé sem þannig var stolið hafi jafnóðúm verið nýtt til búsílags og heimilisnota. Af þessu má ráða að hungur hafi rekið þessa barnmörgu fjölskyldu til þess að taka sér fé í matinn. Þjófnaður varaði í 15 ár Það sem er undarlegt við málarekstur þennan er að alls voru það 10 bændur sem bjuggu misjafnlega langt frá fjölskyldunni sem kærðu þjófnað á fé sínu en í sumum tilvikum hafði þjófnaðurinn varað í rúmlega 15 ár án þess að nágrannar eða sveitungar yrðu var- ir við neitt. Fjölskyldan meðgekk að hvert ár hefðu að jafnaði verið teknar um 15 kindur ófrjálsri hendi jöfnum höndum úr fjárhópum ílestra nágranna þeirra. Af þessu er freistandi að draga þá ályktun að annaðhvort hafi grannar hjónanna verið í senn hrekklausir og glámskyggnir eða þeir hafi vitað um þetta en séð í gegnum fingur sér við þetta fátæka, þurftafreka fólk. Það er þvi ekki að vita nema þetta fyrirkomulag hefði varað talsvert lengur en raun varð á en eins og margir afbrotamenn aðrir þá ofmetnuðust þeir um síðir af afrekum sínum. Næst er það Kaupfélagið Bræðumir tveir sem kærðir voru ákváðu nefnilega að færa út kvíarnar og fara að stela fleiru en kindum. Haustið 1934 fóru bræðurnir á stúfana og ákváðu að brjótast inn í hús Kaupfélags Saurbæinga í Salt- hólmavík. Það mun hafa verið sá eldri sem átti hug- myndina að þessu en hann hafði þegar hér var kom- ið sögu tekið við búsforráðum á óðali foreldra sinna. Þeir bræður fóru ríðandi að heiman seint um kvöld og höfðu með sér reiðingshest undir þýfi. Þeir brutu rúðu í kaupfélagshúsunum og stálu þaðan 50 kílóum af molasykri, 20 kílóum af strásykri, 20-30 kílóum af kaffibaunum, nokkru af exporti, 6 bitum af rjóli, nokkru af sápu og sóda, 50 kílóum af hveiti og 50 kíló- um af haframjöli. Þetta er rausnarleg vöruúttekt á hvaða mælikvarða sem er og sýnist geta verið vetrarforði handa sæmi- lega stóru heimili. Varninginn reiddu bræður heim á hestum sínum en gengu sjálfir. Fyrir réttinum báru þeir að enginn nema eldri bróðirinn hefði haft yfir- ráð yfir þýfinu og notið góðs af þvi en fljótlega eftir nýár hefði því sem þá var enn eftir verið eytt af ótta við að upp kæmist um afbrot þeirra. Það hlýtur að þykja nokkuö undarlegt að líða skyldi svo langur tími án þess að reynt væri að grafast fyrir um þá seku. Það varð niðurstaða dómsins að þessi langvarandi sauöaþjófnaður sem mældur var í áratugum teldist stórþjófnaður, hylming og brot gegn 250. grein al- mennra hegningarlaga. Faöirinn og eldri sonurinn voru dæmdir í þyngri refsingu en hinir sakborning- arnir. Faðirinn var dæmdur til að sæta betrunar- hússvinnu í fjögur ár en eldri sonurinn í 15 mánuði. Yngri sonurinn fékk 8 mánaða dóm og móðirin sömu refsingu. Hins vegar var þeirra refsing bundin skil- orði í fimm ár þannig að hafi þeim tekist að halda það hafa þau væntanlega ekki sætt fangelsisvist. Fébætur Fjölskylda sauðaþjófanna var hins vegar dæmd til þess að greiöa öllum ákærendum umtalsverðar fjár- hæðir með vöxtum sem í sumum tilvikum voru bak- reiknaðir um 15 ár eða allt aftur til 1921. Samtals voru þetta um 2.500 krónur sem var talsvert fé á þeim tíma og vandséð hvernig bændur sem fátækt hafði knúið til gripdeilda heföu átt að standa straum af því. Það verður því að teljast líklegt að fjölskyldan hafi lent í verulegum kröggum í eftirmálum þessa sauða- þjófnaðar. Hér verður einnig að hafa í huga að krepp- an er í algleymingi og mjög erfitt að fmna vinnu og eflaust fáir verið fúsir til að ráða dæmda sauðaþjófa til starfa þótt þeir hefðu viljað vinna af sér sektar- greiðslurnar. En af örlögum þessa ófróma fólks fer engum sögum í dómum Hæstaréttar og verður því að styðjast við ímyndun eina í þeim efnum. -PÁÁ
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.