Dagblaðið Vísir - DV - 29.03.2003, Side 11

LAUGARDAGUR 29. MARS 2003
11
Skoðun
Glaðvakandi gata
Jónas
Haraldsson
aðstoðarritstjóri
Laugardagspistill
Það er hollt og gott að sofa við op-
inn glugga. Það vita flestir íslend-
ingar og geta leyft sér þann munað
því tiltölulega ódýrt er að kynda hí-
býli hér á landi, þökk sé heita vatn-
inu. Nágrannar okkar, annars stað-
ar á norrænum slóðum, búa ekki
við þann munað að hieypa hita
hússins út um opna glugga. Þeir
kynda aðallega með olíu, sem er
dýr, ekki síst á viðsjárverðum tím-
um. Þeir loka því kirfiiega.
Víst sofa menn betur leiki um þá
hreint loft. Það vissi meistari Þór-
bergur enda mælti hann með því, ef
rétt er munað, að menn svæfu við
opinn glugga. Það hressti kroppinn
og sálina, ekki síður en Múllersæf-
ingamar sem hann stundaði í íjör-
unni við Ægisíðuna, ber og blygð-
unarlaus.
Ég kann því vel að sofa við opinn
glugga þótt önugt kunni að reynast
í hörðustu vetrarveðrum. Standi
hann upp á gluggann úr suðaustri
lemst gardínan þann veginn að
svefn raskast. Þá staulast ég nauð-
beygður fram úr og loka til þess að
hemja tjöldin. Slík veður eru þó
undantekning. Þegar vora tekur,
líkt og nú, er hrein unun að vakna
við fuglasöng, stanslausan ástar-
söng þrasta þar sem karlfuglar
gleðja kerlur sínar með dáfögru
blístri svo betur gangi við hreiður-
gerðina.
Gallalaus maður - ekki bíll
En það eru fleiri hljóð í umhverf-
inu en fuglasöngur og fráleitt eins
ljúf. Fátítt er þó að maður vakni við
þau, nema eitthvað sérstakt sé. Við
slíka sérstöðu bý ég nú eftir að ung-
ur atgervis- og prýðismaður flutti í
götuna. Um þann góða mann verður
ekkert slæmt sagt, nema síður sé,
en hið sama á ekki við um bílinn
hans. Sá er gamall og lúinn og löngu
afskrifaður samkvæmt öllum venju-
legum formúlum. Frómt frá sagt
ætti sá vagn að hvíla í friði í bíla-
kirkjugarði þótt í upphafi hafi hann
eflaust verið stoit eigenda sinna.
Vandinn er sá að i augum eigand-
ans er skrjóður þessi ekki afskrifað-
ur og harm snýst enn, þótt með
harmkvælum sé. Ungi maðurinn,
sem heldur þennan vagn, fer
snemma til vinnu, ekki seinna en
klukkan sex hvem morgun. Ég veit
ekki hvað hann gerir, enda er hann
nýfluttur í hverfið, en ég gef mér að
hann sé á dagróðrabáti. Þá ályktun
dreg ég af því hve snemma maður-
inn heldur til starfa og hve sterk-
lega hann er byggður. Skrifstofu-
blækur eru ekki svo vasklegar. Þess
utan er hann gæfulegur og bjart yflr
honum. í huga mínum era sjómenn
þannig, hetjur hafsins sem draga
björg í bú, leggja á sig erfiði og
hættur fyrir okkur hin sem lifum
hvert á öðru. Maðurinn er að sjá
gallalaus. Það er bíllinn hans ekki.
Andarteppa og sog
Öldruð bifreiðin fer ekki í gang á
fyrsta starti og raunar ekki öðru
heldur. Gangsetningin er langvar-
andi, bland vonar og ótta, festu og
uppgjafar. Það er eins og gamli bíll-
inn finni til þegar ungi maðurinn
reynir að koma honum í gang. Bíll-
inn veit það sem eigandinn ungi
veit ekki, að dagarnir eru taldir.
Jafnaldra bilar eru horfnir af götun-
um þótt þá megi eflaust finna i bíl-
skúrum fornbílamanna.
Startið hefst sem væl sem breytist
í andarteppu, sog og veiklulegt isk-
ur. Loks þegar bíllinn hrekkur í
gang er sá gangur ótraustur og lík-
legt að aðeins einn eða í mesta lagi
tveir strokkar af fjórum hafi tekið
við sér. Hinir sofa enn, láta sem
ekkert sé. Bílstjórinn pumpar bens-
ínið sem óður sé um leið og hann
heyrir strokkinn taka við sér. Hljóð-
ið kafnar nánast uns kraftaverkið
gerist, afgangurinn af strokkunum
lifnar við. Bílstjórinn þeytir vélina
sem mest hann má. Það ískrar,
hvæsir og hvissar í hinni öldnu bíl-
vél. Þeir fáu nágrannar unga
mannsins sem ekki voru vaknaðir
rjúka upp með andfælum.
Gangsetningin er
langvarandi, bland vonar
og ótta, festu og uppgjaf-
ar. Það er eins og gamli
bíllinn finni til þegar
ungi maðurinn reynir að
koma honum í gang. Bíll-
inn veit það sem eigand-
inn ungi veit ekki, að
dagarnir eru taldir.
Næstu sekúndur eru sem eilífð.
Bílstjórinn slakar á bensíngjöfinni
og það er ekki að sökum að spyrja.
Köfnunar- og kokhljóð taka við. Ná-
grannar allir halda niðri i sér and-
anum í þeirri von að ætlunarverk
unga dagróðramannsins heppnist,
að halda bílnum gangandi og helst
að koma honum burt. Ekki það að
menn sofni aftur, það er borin von,
heldur af hreinni umhyggju fyrir
unga manninum. Menn telja sig
vita að hann sé, sem sjómaður, einn
af burðarásum samfélagins og
sennilegt að hann striti við að koma
sér upp íbúð í úthverfi fyrir sig og
sina og leigi þess vegna litla íbúð í
þessu gróna og mannvæna hverfi.
Loks bendir hljóðið til þess að
þrautseigja hins bjartleita manns
ætli að skila árangri. Það smádreg-
ur úr freti þreyttu bílvélarinnar og
þar kemur að eigandinn áræðir að
hreyfa vagninn. Það tekur nokkra
stund en að lokum leynir sér ekki
að billinn þjónar sínu hlutverki.
BUstjórinn stýrir honum á braut.
Óhljóðin, sogið og blístrin fiarlægj-
ast uns þau hverfa alveg. Eftir situr
þögnin og glaðvakandi gata. Ungi
maðurinn kemst enn einn daginn í
róður. Því fagna grannarnir. Þeir
vUdu að sönnu sofa svolítið lengur
en fórna minni hagsmunum fyrir
meiri. Fiskurinn þarf að berast í
land. Aflinn er undirstaða þess að
grannamir eru aUir á betri og hljóð-
látari bUum en ungi sjómaðurinn.
Stolt hins þýska verkamanns
Tillitssemi við nágranna sem
gegna mikUvægum störfum er sjálf-
sögð, líka þá sem eiga háværa bUa.
Slík tillitssemi var ekki fundin upp
í götunni minni. Ég minnist þess að
sendibUstjóri nokkur í næsta húsi
við foreldrahús mín átti svo hávær-
an bU að með ólíkindum var. Sendi-
bUstjórinn fór líka snemma í vinn-
una og vakti áUa í þeirri götu. Eng-
inn gerði athugasemd við það. Mað-
urinn þurfti að sjá fyrir sér og sín-
um. Þau óhljóð voru þó tímabundin
af þeirri einfóldu ástæðu að sendi-
bUl mannsins dugði stutt. Þó var
hann nýr. Á þeim haftaárum lentu
menn stundum í því böli að verða
að kaupa drasl þótt þeir vUdu það
ekki. Annað var ekki á boðstólum.
Svo var með sendibU hins góða
granna.
SendibUlinn var austur-þýskur af
Garant-gerð. BUlinn var með dísU-
vél, sem var tUtölulega sjaldgjæft á
þeim árum. DeUa mátti um annað
austur-þýskt farartæki þessara ára,
Möve-reiðhjólið, sem Þórarinn Eld-
jám gerði ódauðlegt í kvæði sínu.
Vera kann að það hafi verið stolt
hins þýska verkamanns en vinur
minn sem reið slíku daglega sagði
það hreint og klárt drasl. Hann vUdi
Hopper eða DBS eins og við hinir.
Það þurfti hins vegar ekki að deUa
um Garantinn. Hann var skelfUeg
tík, ónýtur bíll þótt nýr væri. Vélin
var svo hávær, þann stutta tíma
sem hún entist, að með ólíkindum
var.
Skilningur góðra granna
Garantarair austur-þýsku end-
uðu því allir á sama stað og það
fljótlega, á öskuhaugunum í Gufu-
nesi. SnjaU áróðursmaður hins sós-
íalíska hagkerfis tók hins vegar
mynd af þeim þar sem þeir stóðu á
haugunum, andvana hlið við hlið,
með fagurt íslenskt landslag í bak-
sýn. Esjan trónaði hæst. Sú mynd
vakti gleði í Austur-Þýskalandi.
Hún þótti sýna að púlsklárar þessir,
stolt þýskra verkamanna, færu viöa
og gerðu gagn.
Garantinn var gagnslítiU en há-
vær. Því var hins vegar tekið með
þolinmæði og skilningi að fiöl-
skyldufaðir, í miðri haftatíð, reyndi
að brúka það arma farartæki tU
þess að eiga fyrir salti í grautinn.
Þá datt engum í hug að loka glugga
þótt fuU vissa væri fyrir því að
reynt yrði að gangsetja þann austur-
þýska árla næsta morgun.
Hið sama gUdir í dag. Hreina loft-
ið er hoUt og því er sjálfsagt að veita
sér þann munað að sofa við opinn
glugga. Hávaða er hægt að umbera.
Mestu skiptir að dagróðramaðurinn
og hagsmunir hans hafa forgang og
mæta skUningi góðra granna.
Það er líka hoUt að vakna
snemma.