Dagblaðið Vísir - DV - 29.03.2003, Blaðsíða 28

28
/ / g / () a rb /a ö JO'V"
LAUGARDAGUR 29. MARS 2003
Vísindj
ástarinnar
Við höldum sennilega flest að ástin sé aðal-
lega huglægt afl. Vísindin hafa afsannað
það þvíástin er ekkert annað en boðefni,
hormónar og adrenalín. Við höfum, þegar
öllu er á botninn huolft, engan sjálfstæðan
vilja íþessum efnum.
Við höldum sennilega flest dauðahaldi í þá gömlu
rómantísku hugmynd að ástin sé huglægt afl eða
kraftur sem lúti sínum eigin lögmálum og við séum
í rauninni fórnarlömb eða leiksoppar örlaganna.
Þegar sá eini rétti eða rétta birtist erum við eins og
stjórnlaust rekald í tímans straumi og getum ekki
annað en fylgt hjarta okkar inn á þá myrku stíga
sem ástin leiðir okkur á.
Þetta er reyndar ekki rétt nema að litlu leyti. Allt
sem sagt er um fullkomið viljaleysi okkar þegar
ástin er annars vegar er rétt en það stafar ekki af
huglægum ástæðum eða örlögum eða neinu slíku.
Allt á þetta sér upptök i boðefnum, hormónum og
lyktarefnum sem líkaminn framleiðir og notar til
þess að hafa áhrif á afstöðu okkar og líðan. Þess
vegna er það rétt að við erum leiksoppar sneyddir
sjálfstæðum vilja en viö erum fangar eigin líkama
í þessum skilningi.
Það sem gerist
Það sem gerist þegar við verðum ástfangin gerist
í þremur stigum og það eru mismunandi hormón
sem koma við sögu á stigunum þremur. Það sem
gerist í heila manneskju sem er að ganga í gegnum
eitt af þessum stigum getur verið mjög svipað geð-
veiki. Þegar við verðum ástfangin af einhverjum er
það líklega vegna þess að við erum hrifin af genum
hans eða hennar.
Lykt er afar mikilvæg og nýjustu rannsóknir
sýna að viö erum líklegust til þess að hrífast af
fólki sem lyktar eins og foreldrar okkar.
Fyrsta stig
Fyrsta stig ástarinnar er losti og þar koma eink-
um tvö hormón við sögu, nefnilega testósterón og
östrógen. Flæði þessara hormóna gerir það aö verk-
um að við erum „til i tuskið“, eins og sagt er, eða
hreinlega gröð. Hér er testósterónið eiginlega mik-
ilvægara því það varðar bæði kynin. Það er mjög
ofmælt að þetta sé fyrst og fremst karlhormón því
rannsóknir sýna að það er ekki síður mikilvægt
fyrir kynhvöt kvenna. Þetta eru hormónin sem
gera það að verkum að við erum til í að sofa hjá
fólki sem okkur líst vel á.
Annað stig
Annað stig þess sem er í raun alvarlegt ástarsam-
band er aðlöðun og þetta er sá tími í hverju sam-
bandi þegar aðilar eru helteknir hvor af öðrum og
missa matarlyst og svefn og geta eytt heilum dög-
um i dagdrauma um þann sem þeir eru ástfangnir
af. Á aðlöðunarstiginu eru það boðefni sem leika
aðalhlutverkið og sérstaklega er það dópamín sem
lætur okkur líða vel en það er reyndar sama boð-
efnið og eiturefnin nikótín og kókaín losa um í
heilanum.
Adrenalín kemur talsvert við sögu á þessu stigi
en það kallar fram svita og aukinn hjartslátt og
spennu. Serótónín er annað merkilegt boðefni sem
vekur sterka vellíðan og er mikilvægasta boðefni
ástarinnar en stórir skammtar af því geta kallað
fram hugarástand sem er líkast geðveiki.
Enn ein áhrif sem serótónín hefur er að lágt hlut-
fall þess í heilanum eykur stórlega áhuga manna á
kynlifi. Karlmenn sem hafa lágt hlutfall serótóníns
í heilanum lifa tíðara kynlífi en samanburðarhóp-
ar.
Sagt er að fólk sem upplifir liræðslutilfinningu geti tekið hana í misgripum fvrir ást. Þess vegna ætti stefnu-
mót sem endar á teygjustökki að geta verið sérlega vel heppnað.
Þriðja stig
Þetta stig tekur við af aðlööunarstigi ef ástarsam-
bandið á einhverja framtíð fyrir sér. Þau tengsl
sem myndast á þessu stigi eru þau sem halda fólki
saman gegnum barneignir, húsbyggingar og fram-
hjáhald. Á þessu stigi eru þaö einkum tvö boðefni
sem leika aðalhlutverkið.
Annað þeirra heitir oxytocin. Bæði kynin gefa
það frá sér við fullnægingu og það er talið stuðla að
nánari tengslum þegar kynni fólks verða svo náin.
Það losnar einnig úr læðingi við fæðingarhríðir og
brjóstagjöf og styrkir þannig tengslin milli móður
og barns.
Vegna þess að efnið framkallast við samfarir er
talið líklegt að því meira og öflugra kynlífi sem fólk
lifir á þessu stigi, því sterkari verða tengslin milli
þeirra.
Vasopressin er hitt efnið sem nýrun framleiða og
skiptir miklu máli. Það leiddi rannsókn á sléttu-
hundum í ljós en það eru smádýr af íkornaætt sem