Dagblaðið Vísir - DV - 22.11.2003, Blaðsíða 11

7 0 LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 2003
DV Fréttir
LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 2003 7 7
Fréttir DV
Sonur
er
Sonur Lóu rændi banka með vini sínum í vikunni. Hún hefur reynt að
gera allt til að bjarga stráknum sínum, sem greindist ofvirkur sex ára
og er nú, 15 árum síðar, orðinn bankaræningi. En ránið segir hún
framið í neyð til að eiga fyrir fíkniefnaskuldum.
Það virðist vera
bankaránafaraldur
á íslandi. Helgi
Gunnlaugsson, af-
brotafræðingur og
prófessor við Há- .
skóla íslands, telur
bankarán hérlendis
oft vera kjánaskap
hjá krökkum sem
vilja nálgast reiðufé
í snarhasti. Móðir
eins ræningjans
staðfestir það.
Hann er í neyslu og
þurfti að borga
fíkniefnaskuldir.
„Ég er alveg ráðalaus," segir Lóa sem er
þvottakona á Aðgöngum 2 við Axará uppi við
Kárahnjúka og vill ekki koma fram undir fullu
nafni. Sonur hennar, sem við köllum Jón, rændi
Búnaðarbankann við Vesturgötu á dögunum
ásamt félaga sínum sem við nefnum Gunnar.
„Ég hef reynt allt sem í mínu valdi stendur til
að bjarga honum. En strax sex ára greindist
hann ofvirkur og með athyglisbrest og síðan þá
hefur hann verið á barna- og unglingageðdeild
og farið í tvær meðferðir," segir Lóa sem er mið-
ur sín yfir atburðum síðustu daga. Hún hefur lít-
ið sem ekkert heyrt í Jóni en síðast þegar hann
hringdi í móður sína sagði hann henni að sím-
inn sinn væri hleraður og að hann vildi fara aft-
ur í meðferð.
Tvisvar hefur Lóa greitt fyrir hann skólagjöld
í Iðnskólann en hann hefur mikinn áhuga á
smíði, auk þess sem bílar og tölvur heilla. Lóa
skilur samt ekki fréttir þess efnis að hann hafi
keypt sér Playstation-tölvu fljótlega eftir verkn-
aðinn og náðst við að spila á hana ásamt
Gunnari því Jón átti Playstation-tölvu síðast
þegar hún vissi:
„Nema að hann hafi selt hana og séð eftir því.
Hann Nonni minn er í eiturlyfjum og innan
þeirrar grimmu veraldar er fólk sem hann skuld-
ar pening. Þess vegna rændi hann bankann. Var
neyddur til þess svo hann gæti greitt fíkniefna-
skuldir. Þessir menn frömdu meira að segja
skemmdarverk á bflnum mínum,“ segir Lóa en
hún hafði lagt honum fyrir utan hús systur sinn-
ar, þar sem Jón bjó síðast þegar hann hafði fast
heimilisfang, og þeir brutust þar inn og gengu
berserksgang áður en þeir sneru sér að bfl Lóu.
Viðgerðarkostnaður hljóp á hundruðum þús-
unda.
Óvissan er verst
Lóa hefur reynt margt eftir að sonur hennar fór
að fremja glæpi til að eiga fyrir neyslunni og nú er
hún komin upp að Kárahnjúkum. Fórnar sér 12
tíma á dag í mjög erfiðri vinnu fjarri öllu því fólki
„Hann Nonni minn er í eitur-
lyfjum og innan þeirrar
grimmu veraldar er fólk sem
hann skuldar pening."
Búnaðarbankinn við Vesturgötu Á dögunum var bankinn rændur aftur. Iþetta sinn voru það tveirpiltaráaldrinum 20-25ára. DV náði tali afmóður
annars þeirra, þess yngri, og segir hún strákinn sinn hafa farið og rænt banka til að borga niður fikniefnaskuldir. Hann náðist við að spila Playstation
með félaga sínum.
Víkingasveitin mætt Bankarán staðreynd á Islandi. Sjö bankarán á árinu og þóttþau séu flest upplýst
vitum við ennþá lítið um ástæður þess að ungt fólk rýkur til og rænir banka. Kannski neyslusamfélagið en
fikniefnaheimurinn spilar að auki stórt hlutverk. Ungmenni ræna banka til að eiga fyrir dópskuldum.
Bankarín í neyslnsamfélagi mis iskiplingar
Lóu fínnst réttlátt að sonur
hennar fái að fara í meðferð og
sitji svo afsér sína refsingu í
fangelsi, en hann er á sakaskrá
vegna ýmissa smábrota sem öll
tengjast heimi fíkniefnafíkilsins.
Sjálfer hún uppi við Kárahnjúka
að vinna fyrirskuldum drengs-
ins. Hún neyddist líka til að selja
leigubílinn.
sem gæti stutt við bakið á henni á erfiðum tímum.
Þetta gerir hún einfaldlega vegna þess að hún er
stórskuldug eftir að hafa í gegnum tíðina reynt að
aðstoða son sinn. Hún skrifaði upp á fyrir hann og
neyddist til að selja leigubílinn sem hún átti og gerði
út á Þórshöfn á Langanesi. Enda segir hún lítið upp
úr því að hafa að reka leigubfl á Þórshöfn.
„Ég er alveg komin í þrot. Ég er búin að berjast
við kerfið síðan hann var sex ára. Ég hef reynt allt en
ég næ engu sambandi við hann núna," segir Lóa. Á
sínum tíma rak hún sig á marga veggi innan kerf-
isins. Það var erfitt að fá hjálp og oft lítið um úr-
ræði fyrir ofvirkan dreng sem var á hraðri leið í
ræsið. Og svo fór sem fór.
Lóu finnst réttlátt að Jón fái að fara í með-
ferð og sitji svo af sér sína refsingu í fangelsi,
en hann er á sakaskrá vegna ýmissa smá-
brota sem öll tengjast heimi fíkniefnafíkils-
ins.
„Verst þykir mér óvissan," útskýrir
Lóa. „Ég veit ekkert hvar hann er eða
hvað hann er að gera. Ég hef reynt að
senda honum SMS og hringt en ég fæ
ekkert svar. Og ég er föst hérna í fjórar
vikur í senn en fæ þá viku frí. Þetta er
mjög erfið vinna og ég þori varla að
hlusta á fréttir. Það getur hvað sem
er gerst og í raun kom þetta mér
ekkert á óvart. Að þetta færi
svona.“
Ætlar ekki að gefast upp
Fjölskylda Lóu er að vonum miður sín,
rétt eins og hún. Bróðir hennar er lög-
reglumaður og því neitar Lóa því að Jón sé
með einhver glæpagen í sér og þar að auki
á hún mjög góða vinkonu sem er þjón-
ustufulltrúi í banka í Reykjavík. Svo þetta
er Lóu mikið áfall þótt hún viti að strák-
urinn sinn myndi aldrei meiða neinn:
„Ég vil einmitt að fólk viti að strákurinn
minn er góður strákur þótt hann hafi rænt
banka. Hann Nonni er barngóður og
barnabörnin hlaupa öll til hans um leið og
þau sjá hann. Þetta er yndislegur strákur
sem hefur leiðst út í fíkniefni," segir Lóa en
hún ætlar ekki að gefast upp og heldur
áfram að vinna fyrir fíkniefnaskuldum
sonar síns uppi á Kárahnjúkum og
vonast til þess að Jón komist í
meðferð sem fyrst og verði
aftur góði strákurinn
hennar.
„Bankarnir eru táknymynd pen-
inganna og menn geta staðið
frammi fyrir því að vilja Playstation-
tölvu og þykir þá nærtækt að fara
þangað sem pen-
ingarnir eru,“ segir
Helgi Gunnlaugs-
son, afbrotafræð-
ingur og prófessor
við Háskóla ís-
lands, um hrinu
bankarána sem
hefur átt sér stað
undanfarið á höf-
uðborgarsvæðinu.
, , Sem kunnugt er
Gunnlaugsson hefur göldj banka.
rána átt sér stað á árinu. Tveir rúm-
lega tvítugir piltar keyptu sér Play-
station 2 leikjatölvu eftir bankarán
sem þeir frömdu í Búnaðarbankan-
um á Vesturgötu í vikunni.
ITelgi bendir á dæmi í Bandaríkj-
unum, þar sem bankaræningi var
spurður hvers vegna hann rændi
banka. „Hann svaraði því einfald-
lega til að þar væru peningarnir.
Menn spyrja sig hvar hægt sé að ná
í reiðufé og peningarnir blasa við
okkur í bankanum. Menn velta fýrir
sér hvort ekki sé hægt að gera þetta
með einföldum hætti. En sannleik-
urinn er sá að ntennirnir hafa
sjaldnast mikið upp úr krafsinu og
nást í flestum tilvikum hér á landi.
Það sem bankarnir þurfa að koma á
framfæri er að gjaldkerar hafa ekki
mikið af peningum hjá sér og það er
ekki þess virði að sitja ár í fangelsi
fyrir nokkra þúsundkalla,“ segir
Helgi.
Aukinn fjöldi bankarána skýrist
að hluta af vaxandi notkun greiðslu-
korta. Lítið er af reiðufé í umferð,
nema í bönkum. Helgi segir mikil-
vægt að leita samfélagslegra skýr-
inga á hrinu bankarána. „Við fram-
leiðum mikið, sífellt er auglýst, það
er stöðugt efnislegt áreiti. Það er sí-
fellt verið að segja fólki að kaupa. Ef
maður horfir á einn þátt í sjónvarp-
inu getur verið búið að segja manni
að kaupa fyrir milljón áður en hon-
um lýkur. Við búum í markaðsþjóð-
félagi og bankaræningjar geta verið
að borga lífsmáta sinn, sem er auð-
vitað dýr. Sumir láta freistinguna
bera sig ofurliði og sækja í auðfeng-
ið fé. Við höfum oft verið með þá
skýringu að þetta sé til að borga
fíkniefnaskuldir og að handrukkarar
séu á eftir þeim sem ræna banka, en
þótt dæmi kunni að vera um það
eru skýringarnar oftast nærtækari."
Að sögn Helga má að hluta til
rekja íjölgun bankarána til aukinnar
neysluhyggju og auðskiptingar í
þjóðfélaginu. „Misskipting plægir
jarðveginn fyrir brot af ýmsu tagi.
Hún skýrir ekki þá hrinu sem nú
stendur yfir, en ég hef áhyggjur af
þessu til lengri tíma. Ef auðurinn
safnast saman á tiltölulega fáar
hendur og aðrir sjá ekki til sólar er
klárlega jarðvegur fyrir vandræði af
ýmsu tagi. Þetta getur birst í ofbeldi,
auðgunarbrotum og alls kyns firr-
ingu. Foreldrar sem hafa talsvert fé
„Misskiptíng plægir jarðveg-
inn fyrir brot afýmsu tagi.
Hún skýrir ekkl þá hrinu sem
nú stenduryfir, en ég hef
áhyggjur afþessu til lengri
tíma."
á milli handanna láta hluta af því
renna til barna sinna. í skóla eru
þessir krakkar fyrir framan aðra sem
lítið eiga. Milli þeirra getur smám
saman skapast spenna, þar sem
menn eru að bera sig saman hver
við annan. Menn geta viljað leið-
Athygli hefur vakið að á meðan
bankarnir skila milljarða hagnaði
aukast bankaránin. Helgi segir það
algengt meðal síbrotamanna að
réttlæta brot sín með því að bank-
arnir eigi nóg af peningum, og því
sé ein Playstation-tölva aðeins
dropi f hafið fyrir þá.
„Fréttir af milljarða hagnaði
virðast hjálpa mönnum að rétt-
læta brot sín. Oft réttlæta ræn-
ingjarnir eftir á, þegar þeir hafa
verið handteknir og þeim hent í
fangaklefa. En það skiptir máli
hvað er rétt og rangt í þessu.
Þeir verða að átta sig á afleið-
ingum gjörða sinna. Þeir eru að
ógna starfsmönnum og brjóta regl-
ur samfélagsins með því að taka fé
sem þeir eiga ekki. Það Skiptir miklu
máli að menn sjái að þeir hafi
möguleika eins og aðrir á að vinna
sig upp í þjóðfélaginu. Ég vona að
við getum haldið í friðsælt og til-
tölulega jafnt þjóðfélag," segir
Helgi.
jontrau5ti@dv.is
rétta þetta í snarhasti í næsta banka.
Bankaránin eru oft mikið til kjána-
skapur hjá krökkum, sem betur fer,“
segir Helgi.
Að sögn Helga eru líkur á því að
bankaránahrinunni ljúki senn.
„Þetta smitast út og ránin koma í
hrinu hvert af öðru. Menn eru að
líkja eftir öðrum og vilja gera þetta
betur. En yfirleitt hjaðnar þetta og
ég vona að svo verði núna. Það
skiptir höfuðmáli að lögreglan haldi
áfram að upplýsa málin og sýni
fram á að svona rán borga sig ekki.“
hafi rænt banka
nnður strákur