Dagblaðið - 08.11.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 8. NOVEMBER 1976.
binn 41 árs gamli, skeggjaði
leiðtogi andstæðinganna í
hreyfingunni UNITA, hefur
aldrei viðurkennt ósigur sinn.
,,Hann sagði mér að hann
myndi fara inn í skógana og
halda áfram að berjast," sagði
einn þeirra síðustu
blaðamanna, sem áttu viðtal við
Savimbi. „Ég trúði honum ekki,
en ég hafði rangt fyrir mér.“
Klassískur
skœruhernaður
Það hefur komið í ljós'á
undanförnum mánuðum
Jonas Savimbi, leiðtogi
UNITA: engin uppgjöf.
hversu ntjög þessi blaðamaður
hafði rangt fyrir sér. Savimbi
hefur haldið uppi klassískum
skæruhernaði í suðurhluta og
miðhluta Angola með 5-10
þúsund manna liði sínu. Síðan í
marz segjast UNITA-menn
hafa fellt fimmtán hundruð
kúbanska hermenn og
rúmlega tvö þúsund MPLA-
hermenn í fyrirsátum
og skyndiárásum. I viðtali
við Savimbi, sem birtist nýlega
í franska dagblaðinu Figaro,
segir hann: „Við höfum nú
þegar náð héruðunum Moxico,
Bié, Huambo og Cuando
Cubango undir okkar stjórn. I
borgunum vinna hópar okkar
að skemmdarverkum. Aðrir
hópar eru um það bil að hefja
starfsemi sína í hafnar-
borgunum Mocamedes og
Benguela. Allir íbúar í mið- og
austurhluta Angola styðja
UNITA."
„Tveggja mánaða upp-
lausn og ringulreið"
Framtíðin blasti ekki beinlínis
við UNITA eftir sigra Netos í
febrúar. Hre.vfingin hafði að
visu gnægð vopna og skotfæra
og naut almenns stuðnings
alþýðunnar i landinu. En mat,
lyf og stjórnskipulag skorti
verulega á. „Við áttum ekki von
á framgangi kúbönsku her-
mannanrra," segir einn
embættismanna UNITA. „í tvo
mánuði ríkti algjör upplausn og
ringulreið hjá okkur.“
Savimbi gerði sér grein fyrir
því, að baráttuvilji hermanna
hans var í lágmarki.
Hann lét því MPLA taka
þær borgir, sem enn höfðu ekki
fallið í hendur þeim, og hélt inn
í frumskógana með menn
sína til að hefjast handa við
endurskipulagninguna. í maí
hélt hann flokksþing á felustað
við Cuanza-fljót. Þar var
áður. Húsið við höfnina verður
sennilega tekið í notkun á
þessu ári. Þar eiga að verða
pláss fyrir þetta blessaða fólk,
sem hvergi fær inni — en
hvernig verður sú fram-
kvæmd? Best að bíða og sjá
hvað verður. Eftir ár verða
kosningar til borgarstjórnar,
bæjar og sveitarstjórna. Er nú
þess vegna m.a. mikill áhugi
hjá þeim, aó gera allt fyrir
alla— og nú verður blessuðu
gámla fólkinu ekki lengur
gleymt, gamla fólkið hefur
ennþá kosningarétt. Tvö elli-
heimili verða reist í Reykjavík
— margar leiguíbúðir fyrir
aldraða einnig, fyrir utan
nokkur elliheimili og fjölda
íbúða úti um allt land. Ber
vissulega að fagna þessum
sinnaskiptum, en því miður er
er aðeins nokkrir mánuðir — reynsla mín í þessum málum
langleguvandamálið óleyst sem sú, að eftir kosningar fari þetta
Kjallarinn
Gísli Sigurbjörnsson
hernum skipt niður eftir
svæðum og gerð grein fyrir
helztu skotmörkunum. Síðan
þá, segja UNITA-menn, hefur
verulega 'dregið úr vanda
þeirra. Almennur stuðningur
var nú nýttur til hins ýtrasta og
þá jukust matvæla- og lyfja-
birgðirnar. Nú er svo komið,
segja talsmenn hreyfingarinn-
ar, að sumum svæðum á lands-
byggðinni stjórna þeir svo al-
gjörlega, að þar'hafa verið sett
ugp samyrkjubú og alþýðuþing
undir þeirra stjórn Þéír segja
eninig — með tilfinningu
blandinni stolti og eftirsjá —að
þeir njóti nú ekki aðstoðar
nokkurs erlends ríkis.
Járnbrautinni
haldið ónothœfri
Til þessa hefur aðgerðum
UNITA aðallega verið beint að
því að lama efnahagslíf Angola.
Mestan árangur hefur borið
viðleitni þeirra til að koma í
veg fyrr viðgerðir á Benguela-
járnbrautarlínunni, sem er
1244 mílur þvert yfir landið frá
hafnarborginni Lobito til Zaire
og Zambiu. Talsmenn stjórnar
Netos sögðu í upphafi að járn-
brautin yrði fyrst opnuð ekki
síðar en í júní síðan var
tikynnt að opnunarathöfnin
yrði 9. ágúst. En sú athöfn
hefur enn ekki farið fram og
ekkert hefur verið tilkynnt um
nýja dagsetningu. Þetta þykir
benda rækilega til þess, að
skemmdarverkastarfsemi
UNITA hafi borið árangur.
„Járnbrautin er eitt af auðveld-
ari skotmörkunum,“ segir einn
herforingja UNITA. „Hún
liggur um það landsvæði sem
við stjórnum alveg. Margir
stuðningsmanna okkar unnu
við lagningu hennar og tóku
með sér tæki, þegar þeir flúðu,
sem hægt er að nota til að rífa
upp teinana."
Þorp lögð í eyði
í hefndarskyni hefur Neto
nýlega sent sínar eígin her-
sveitir og kúbanska hermenn í
árásarferðir um svæði, þar sem
stuðningsmenn UNITA búa. Að
því er virðist hefur þessi her-
ferð borið árangur meðfram
landamærunum að Suðvestur-
Afríku, þar sem sagt er að heilu
þorpin hafi verið lögð í eyði.
UNITA-menn halda því aftur á
móti fram, að herferó NETOS
hafi engan árangur borið í
vígjunum í miðhluta landsins. í
júlí, að sögn UNITA-manna,
sendi Neto fjögur þúsund
kúbanska hermenn og sex
þúsund MPLA-hermenn undir
stjórn portúgalskra herforingja
inn á svæði þeirra með
skriðdreka, brynvarðar bif-
reiðar og þyrlur. En UNITA-
menn höfðu frétt af
fyrirhugaðri árás og forðuðu
sér inn í skógana, þaðan
sem þeir gerðu skæruárásir á
stjórnarhermennina.
allt í sama horfið — og þó...
Vonarneisti er nokkur vegna
þess, að nýir menn eru að taka
við, og við verðum að vona, að
þeir verði betri en hinir, sem
svo mörgu lofuðu, en efndu svo
lítið.
Fyrir mörgum árum sam-
þykkti Velferðarnefnd aldr-
aðra, skipuð af borgarstjóra eða
borgarstjórn, ályktun um það,
að brýn nauðsyn væri á að reisa
hæli fyrir senilt og geðveikt
gamalt fólk, sem ekki á samleið
með öðrum á elliheimili. Ötal
sinnum hefur verið um þetta
rætt, en ekkert orðið úr fram-
kvæmdum. Er hér um mjög
mikilvægt mál að ræða, sem
mun, þegar úr verður — breyta
miklu fyrir marga. Er það aug-
ljóst mál, að nauðsynlegt er að
hafa sérstakan samastað fyrir
þetta fólk, sem ekki á samleið
með hinum, en gerir mikið
ónæði, verður til mikilla vand-
ræða oft og tíðum.
Við höfum á seinni árum ís-
landssögu breytt mörgu. Hag-
stofur eru hjá flestum bönkum,
Hagstofa Islands, Hagstofa
Reykjavíkur og ótal hag-
fræðingar. Svo koma tölvurnar
og þær eru ekkert smáræði.
Computer-tölvur eru lausnar-
orðið, en þrátt fyrir alla hag-
fræðinga, sérfræðinga og þá
ekki síst sálfræðinga — þá
virðist öngþveitið í flestum
málum aldrei hafa verið skelfi-
legra. Skipulag er lausnin er
sagt, og er náttúrlega satt — ef
•rétt er að farið. En á því er
mikill misbrestur. Nýtt lán
um áramótin — tuttugu þúsund
milljónir króna, er dæmi um
stjórn og aðhald á sökkvandi
þjóðarskútu.
Nýlega sagði ég við einn
þeirra — á sviði heilbrigðis-
Kúbanir koma í
veg fyrir að draumar
Savimbis rœtist
Kúbönsku hermennirnir eru
helzta ástæðan fyrir hernaðar-
legum yfirburðum stjórnar-
innar í Luanda. UNITA-menn
segjast smám saman vera að
draga úr baráttuvilja þeirra
með því að neyða þá til að hörfa
frá smærri vígjum með því að
eyðileggja rafmagnsleiðslur,
vatnsleiðslur og samgöngu-
leiðir. Vestrænir sérfræðingar
eru hins vegar þeirrar
skoðunar, að sögn bandarfska
fréttatímaritsins Newsweek, að
Savimbi geti ekki unnið hern-
aðarlegan sigur yfir kúbönsku
hermönnunum,' og því séu
vonir hans um að fá sæti í sam-
steypustjórn í Luanda daprar
—að minnsta kosti svo lengi
sem Kúbanirnir séu í Angola.
Þessir sömu sérfræðingar
segja hins vegar að UNITA geti
að líkindum haldið endalaust
áfram að berjast á meðan
ástandið er óbreytt. „Jafnvel
þótt kúbönsku hermennirnir
séu þarna, er hreinn barna-
leikur að berjast við MPLA
miðað við hvernig það var að
eiga við Portúgalina í átta ár,“
hefur Newsweek eftir einum
þessara sérfræðinga.
Útrýming
Það er því líklegt, að borgara-
styrjöldin í Angola eigi eftir að
standa lengi. Jafnvel þótt
Savimbi og menn hans vildu
leggja niður vopn, segir einn
sérfræðinganna, þá gætu þeir
það ekki. Afstaða Netos og
manna hans gagnvart þeim er
slík, að uppgjöf þeirra myndi
nær örugglega leiða til
algjörrar útrýmingar þeirra.
mála — hvers vegna gleymið
þið ekki — um stund — pólitík
og deilum. Væri ekki reynandi
að ná í nokkra til skrafs og
ráðagerða og reyna að sam-
ræma sjónarmiðin og — lengra
komst ég ekki. — Gísli, þér
gleýmið einu — reyndar fleiru
— á Islandi fer allt eftir flokk-
um og pólitík, stjórnsemi,
hyggni og annað slíkt er ekki
talið með. Og svo er hitt, sem
þér megið aldrei gleyma, hér
vilja allir skipa fyrir — að
hlýða, það gerum við helst ekki,
enda eru á íslandi allir kóngar.
Greinin hófst um mál ell-
innar —hún endar á þessu ei-
lífa vandamáli, sem hefur verið
okkar þjóð fjötur um fót í alda-
raðir — sundruð þjóð, sem veit
ekki hvert stefnir.
Gísli Sigurbjörnsson
forstjóri

Fyrri stjórnin og síðan
núverandi ríkisstjórn riftu
fljótiega gerðum kjara-
samningum og afnámu með
bráðabirgðalögum umsamda
vísitöluhækkun, á laun.
Afleiðingin er sú að frá 1. mars
1974 til 1. ágúst 1976 hefur
framfærsluvísitalan hækkað
um 150% og kaupgjalds-
visitalan, sem um var samið í
samningum, hefði átt að hækka
um 130%. En launastigi
opinberra starfsmanna hefur á
sama tíma einungis hækkað um
40-70%.
Að vísu hafa yfirboð og
yfirborganir nokkuð færst í
vöxt að undanförnu á al-
mennum vinnumarkaði en samt
mun enginn láta sér detta í hug
að saka launafólk um
óðaverðbólguna á Islandi.
Það er staðreynd að launa-
kjör íslenskrar alþýðu eru nú
orðin ein hin allra lægstu í
Vestur-Evrópu. Að vísu er
margs að gæta i samanburði
launa milli landa, en ég greip
nýlega niður í upplýsingar úr
félagsblöðum opinberra starfs-
manna í Danmörku og virtust
t.d. laun skrifstofufólks, sér-
skólakennara og símritara vera
Kjallarinn
Haraldur
Steinþórsson
nálægt þvi tvöfalt hærrýþar en
hér.
Launþegahópurinn er þannig
sýkn sáka sem verðbölguvaldur.
Hvar er þá að leita orsakanna?
Þannig spyr nú margur maður-
inn og sjáll' ríkissljórniri klórar
sér í kollinum og telur sig nú
allt í einu vilja leita að
ástæðunni með því að skipa
fjölmenna verðhólgunefnd.
Stjórnlaus
fjárfesting
Ekki ætla ég mér þá dul að
le.vsa gátuna miklu um
verðbólguna í einu greinar-
korni — en ég vil beina kast-
Ijósi að einum þætti þ.e. fjár-
festingu á íslandi, sem virðist
hafa orðið talsvert útundan í
umræðum um þessi vandamál.
Og skýringin á því er víst líka
býsna nærtæk, en hún er sú, að
stjórnmálamenn í ölluni
flokkum og fulltrúar þeirra í
banka- og lánastofnunum eiga
þarna sameiginlega hlut að, og
talar því hver þeirra um sig
varlega um ávirðingar annarra.
Athugum nærtækt dæmi um
þetta.
Öll þjóðin er vissulega
sammála um, að stórátak var
nauðs.vnlegt í orkumálum bæði
á sviði vatnsaflsvirkjana og
hitaafls. En mikið veítur á að
fyllstu hugkvæmni sé ætíð gætt
í slíkum framkvæmdum, og
mér vitanlega hefur þjóðinni
aldrei verið gerð hlutlæg grein
fyrir verðbólguhvetjandi
áhrifum þessara stórfram-
kvæmda hér á landi.
Koma þar til álita m.a.
þjóðfélagslegu áhrifin á
kaupgjald og almennt
atvinnulíf í landinu o. fl. meðan
á framkvæmdum stendur, lána-
og vaxtakjör erlendra lána og
áhrif gengislækkana á þau svo
og reynsla af ’ langtíma
samningum, sem gerðir hafa
verið til stóriðjufyrirtækja á
sania tíma og almenningur
hefur orðið að taka á sig endur-
teknar gifurlegar hækkanir
orkuverðs.
Það skyldi nú ekki vera, að
ýmsum embættis- og
stjórnmálamönnum sé
verðbólgan gagnleg til að h.vlja
mistök í framkvæmd ýmissar
opinberrar fjárfestingar
undanfarna áratugi, og þar séu
t.d. þörungavinnsla og
Kröfluframkvæmdir aðeins
síðustu dæntin.
Þáttur „einkaframtaksins" á
sviði st jórnlausrar og val’a-
samrar fjárfestingar er
áreiðanlega einnij* stórfelldur.
Segja má að vísu, að þarna sé að
verulegu leyti um sama vanda-
málið að ræða, því að
svokallaðir „eigendur atvinnu-
fyrirtækja“ eru einnig að valsa
með fjármuni almennings, þar
sem langstærstur hluti fjár-
festingar er kostaður með
lánum hjá ríkisreknum
bönkum og opinberum fjár-
festingasjóðum.
Margföld fjárfesting á sama
sviði og mörg sams konar
smáfyrirtæki með rándýrum
húsa- og vélakosti, sem aldrei
geta haft rekstrarnýtingu nema
hluta úr ári eru því miður ekki
undantekningar heldur alltof
algeng f.vrirbæri í einkarekstri
hér á landi.
Hér er þess enginn kostur að
telja upp ótal dærni þessunt
fullyrðingum til stvrktar og
ntig skortir talnalegar upp-
lýsingar. Kannski koma þær í
leitirnar hjá verðbólgu-
nefndinni — en i henni eiga
sæti bæði stjórnmálamenn og
ráðamenn banka- og lánasjóða-
kerfisins á íslandi.
Haraldur Steinþórsson
kennari.