Dagblaðið - 10.04.1978, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 10. APRÍL 1978.
EMEBIABW
frýálst, úháð dagblað
Útgefandi Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjóri: Svainn R. Eyjólfsson. Rrtstjóri: Jónas Kristjónsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjómar
Jóhannos Reykdal. íþróttir Hallur Sfmonarson. Aðstoðarfróttastjóri: Atli Stainarsson. Handrit
Ásgrimur Pálsson.
Biaðamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurflsson, Dóra Stefónsdóttir, Gissur Sigurfls'
son, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jónas Haraldsson, Óiafur Geirsson, ólafur Jónsson, Ómar
VakJimarsson, Ragnar Lór.
Ljósmyndir Ámi Póll Jóhannsson, Bjamlerfur Bjamlorfsson, Hörður Vilhjólmsson, Ragnar Th. Sigurfls-
son, Svoinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjótfsson. Gjaldkeri: Þróinn Þorieifsson. Drerfingarstjóri: Mór E.M. Halldórs
son.
Ritstjóm Síflumúla 12. Afgreiflsla Þverholti 2. Áskriftir, auglýsingar og skrifstofur Þverhohi 11. Aflal-
simi blaflsins 27022 (10 línur). Áskrift 1700 kr. ó mónufli innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakifl.
Setning og umbrot Dagblaflifl hf. Sfflumúla 12.
Mynda- og plötugerð: Hilmir hf. Sfflumúla 12. Prentun: Árvakur hf. Skeifunni 19.
Fjárfestingarhneykslið
Hvers vegna er lífskjörum okkar hætt?
Hvers vegna horfa menn svartsýnir fram
á veginn í atvinnumálum? Ein meginor-
sökin er, að mikill hluti fjárfestingar hér á
landi á undanförnum árum hefur farið í
vitleysu en alls ekki runnið þangað, sem
hagkvæmast hefur verið.
Stjórnmálamenn hafa verið önnum kafnir í dansi eftir
pípum þrýstihópa í sjávarútvegi og landbúnaði. Óhrekj-
anlegt er, að fjárfesting skilar mestum arði fyrir þjóðar-
búið, ef hún rennur til iðnvæðingar. Ekki höldum við
uppi og bætum lífskjör okkar með því að þúsundirnar,
sem koma á vinnumarkaðinn á næstu árum, snúi sér
aðallega að verzlun og þjónustu. Ljóst er, að ný störf
skapast ekki að neinu marki við sjávarútveg og landbún-
að. Glöggir menn sáu fyrir mörgum árum, að fjárfesting
í fiskiskipakaupum var komin í hreina vitleysu. Fjárfest-
ing í framleiðslu offramleiddra landbúnaðarvara hefur
verið enn meiri endaleysa.
Fjárfesting í fiskvinnslu og fiskiskipum hélzt nokkuð í
jafnvægi áratuginn 1950 til 1960, en upp úr því jókst
fjárfesting ífiskiskipum miklumeira en í vinnslunni. Upp
úr 1970 höfst skuttogaratímabilið. Stjórnmálamenn
gengu fram í ofkeyrslu kaupa á þessum fiskiskipum.
Hvert byggðarlag vildi fá skuttogara. Þótt þetta væri
æskileg þróun fyrir mörg byggðarlög, fór hún út í öfgar,
þegar á heildina er lítið. Niðurstaðan varð, að fjármuna-
eign í fiskiskipum er orðin meira en helmingi meiri en í
byggingum og vélum fiskvinnslunnar, eins og doktor
Jónas Bjarnason sýndi fram á í kjallaragrein í Dagblað-
inu í síðustu viku.
Þessi æðislega fjárfesting i fiskiskipum í stað þess að
nota stóran hluta fjárfestingarinnar til að hækka
vinnslustig ísl. fiskafurða er dæmi um afglöpin í stjórn
þessara mála. Þjóðhagslegra hefði verið miklu hagkvæm-
ara að gæta hófs i kaupum á skipum til veiða í ofveidd-
um fiskstofnum. Hér höfðu stjórnmálamenn í engu vit
fyrir fjöldanum, þvert á móti.
Stjórnmálamenn höfðu ennfremur forgöngu um gífur-
lega fjárfestingu í landbúnaði, þar sem aðalvandinn var
offramleiðsla, sívaxandi skattpíning á almenningi til að
koma umframframleiðslunni í lóg.
Fjárfesting hefur verið hlutfallslega mjög mikil hér á
landi hin síðustu ár. Því mætti að óreyndu ætla, að nú
hefði verið rennt stoðum undir velgengni þjóðarinnar í
framtíðinni. En öðru er að heilsa. Ríkisvaldið hefur látið
fjármagnið streyma til of mikilla skuttogarakaupa og of-
framleiddra landbúnaðarvara. Ríkið hefur að öðru leyti
beint fjármagni fólksins til vafasamrar Kröfluvirkjunar,
járnblendiverksmiðju og þörungavinnslu, svo að dæmi
séu tekin. Á hinn bóginn má nefna, að hlutur iðnaðarins
af heildarútlánum hefur farið minnkandi hin síðari ár.
Öll þessi saga fjárfestingarmála er hneyksli. Þar sem
stjórnvöld hafa annað hvort haft forgöngu eða hefðu átt
að láta til sín taka, hefur fjárstreyminu verið beint í
vitleysu. Litlu sem engu hefur skipt, hvort fjárfesting
væri arðsöm fyrir þjóðarbúið eða ekki. Stjórnmálamenn
hafa dansað eins og þrýstihóparnir spiluðu.
Frjálst (?)
útvarp —
eða ekkert
er ókeypis
1 1 ..........
Nokkur umræða hefur átt sér stað
um það að undanförnu, hvort hér
skuli leyfa svonefndan frjálsan út-
varpsrekstur. Það er hvort einkaleyfi
ríkisútvarpsins til útvarpsreksturs
skuli afnumið. í þessu sambandi hefur
margt verið sagt. Enn fleira er þó
ósagt. Talsmenn hins frjálsa útvarps
hafa sleppt ýmsum veigamiklum
atriðum úr málflutningi sinum, sem
þó er nauðsynlegt að gera sér grein
fyrir áður en menn móta afstöðu sina
til málsins. Eins og þetta hefur verið
sett fram, einkum í dagblaðinu Vísi,
þá hefur helzt mátt skilja, að þetta
kostaði sama og ekki neitt, það væru
bara vondir kerfiskarlar og úrelt Iög,
sem stæðu i veginum fyrir því að
þjóðin fengi notið hins frjálsa útvarps.
Sé betur að gáð, hygg ég að annað
muni koma í ljós.
Eðlismunur
miðlanna
Á prentmiðlum og ljósvakamiðlum
(útvarpi og sjónvarpi) er eðlismunur.
Aðeins fjárráð og pappírsmagn tak-
marka það hverju er unnt að dreifa til
almennings af prentuðu máli. Þar
eru engar aðrar takmarkanir. Öðru
máli gegnir um Ijósvakamiðlana. Ljós-
vakinn getur eðli sínu samkvæmt
ekki verið eign neins eða neinna,
heldur hlýtur að vera þjóðareign.
Bylgjusviðin, sem þar eru til umráða,
eru þekktar og ákveðnar stærðir og
þar er ekki hægt að koma fyrir nema
ákveðnum fjölda útvarps- og sjón-
varpsstöðva. Þar er þvi um náttúrlegar
takmarkanir að ræða. Þessvegna er
það lika svo hvarvetna, þar sem ég
þekki til, að hið opinbera hefur hönd í
- bagga um það hvernig rými ljósvakans
er ráðstafað, og gilda þar strangar
reglur.
Það mun til dæmis óhugsandi hér á
landi að koma við útvarpi á miðbylgju,
en hinsvegar er á FM bylgju rými
fyrir allmargar útvarpsstöðar. Meira
að segja í Bandaríkjunum, sem tals-
menn hins frjálsa útvarpsreksturs títt
vitna til, eru strangar reglur i gildi
um þetta efni. Og þrátt fyrir allt tal um
frelsið þar er það mönnum þar í landi
sívaxandi áhyggjuefni hve tökin á fjöl-
miðlum, einkum þó útvarpi og sjón-
varpi, hafa tilhneigingu til að safnast á
fárra manna hendur. Því eru sem sagt
veruleg takmörk sett hve mikið frelsi
getur rikt í þessum efnum. Mín
skoðun er sú, að það sé andstætt öllu
eðli málsins að afhenda einkaaðilum
öldur.ljósvakanssvo þeir geti notfært
sér þennan fjölmiðil í hagnaðarskyni.
Og það hversu „frjálst” slíkt útvarp
yrði færi að sjálfsögðu eftir hagsmun-
um eigendanna. Utvarpsstöð, sem yrði
eign peningaaflanna t.d. heildsala
og innflytjenda, eða samvinnu-
hreyfingarinnar mundi að sjálfsögðu
draga dám af eigendum sínum, og yrði
kannski harla lítið „frjáls” er öllu væri
á botninn hvolft.
Aðeins fyrir
Reykjavík,
eða hvað?
Látið hefur verið að þvi liggja, að
rekstur útvarpsstöðvar mundi kosta
svo sem sáralitið og að auglýsingar
ættu að bera uppi allan kostnað.
Það er rét.t, að stofnkostnaður mun
ekki ýkja mikill við eina stöð, en þar er
hinsvegar ekki nema hálf sagan sögð.
FM stöðvar draga aðeins sjónlinu. t
hæsta lagi 30-40 kilómetra. Þyrfti því
allnokkrar stöðvar til, ef þetta ætti að
vera útvarp fyrir alla landsmenn.
Illllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Tryggingaeftir-
lit og vátrygging-
arstarfsemi
- svar f orstöðumannsT ryggingaef tirlitsins
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiimiiinumi
Það er greinilegt að hin alkunna
rannsóknarblaðamennska Dagblaðs-
ins nær ekki enn þá inn á svið vá-
tryggingarstarfseminnar í landinu.
Grein sú er birtist í blaðinu 4. þ.m.
merkt A.St. og fjallar um bifreiða-
tryggingar er óræk sönnun þess.
Blaðið kýs að fara með fleipur eitt
og bera á borð alrangar og villandi
upplýsingar um afkomu bifreiðatrygg-
inga á undanförnum árum og um
starfsemi Tryggingaeftirlitsins, í stað
þess að kynna sér forsendur eftirlitsins
að iðgjaldatillögum undanfarinna ára
og að afla staðreynda í ársskýrslum
eftirlitsins, sem blaðinu hafa verið
sendar, um fjárhag vátryggingar-
félaga, afkomu bifreiðatrygginga sér-
staklega og um starfsemi Trygginga-
eftirlitsins á undanförnum árum.
Þá eru lög í landinu um vá-
tryggingarstarfsemi (nr. 26/1973), sem
eftirlitið starfar eftir og á að fram-
fylgja. l
Það voru nýmæli hér á landi, þegar
lög voru sett á Alþingi 1973 um vá-
tryggingarstarfsemi og eftirlit með vá-
tryggingarfélögum.'
Nokkrum árum áður hafði
Vátryggingarfélagið h.f. orðið gjald-
þrota og þegar Tryggingaeftirlitið tók
til starfa 1. janúar 1974 varekki vitað
með neinni vissu hve margir aðilar
störfuðu við vátryggingarekstur, árs-
reikningar starfandi félaga voru
þannig úr garði gerðir margir hverjir,
að enginn gat áttað sig á þeim, sum
félögin gátu meira að segja litið vitað
um stöðu sina og áhættu vegna ófull-
komins bókhalds.
Ein meginástæða þess, að sérstök
löggjöf er hvarvetna sett um þetta
efni, er sú að starfsenti vátryggingar-
félaga er félagslegs eðlis. Hlutverk
h*-irra er að bæta mönnum fjárhags-
legt tjón, bæði eignatjón og likams-
tjón, sem valdið getur stórfelldri
röskun i lifi hvers einstaklings.
önnur er sú, að vátryggingarfélög
bera gífurlega áhættu i starfsemi sinni,
áhættu, sem tekin er fyrirfram og
skiptir hundruðum milljarða króna,
jafnvel hjá litlu vátryggingarfélagi.
Það er þvi markmið löggjafar á
þessu sviði, að tryggja það annars
vegar, að vátryggingarfélögin hafi á
hverjum tima fjárhagslegt bolmagn
til að standa við skuldbindingar sínar
gagnvart hinum tryggðu, og hins
vegar að hinir tryggðu fái hagstæða
vátryggingarvernd fyrir sanngjamt
iðgjald. Markmiðið er að starfsemi af
þessu tagi sé rekin á heilbrigðum