Dagblaðið - 16.11.1979, Qupperneq 12

Opið bréf til Vilmundar Gylfasonar dómsmálaráðherra:
Með lögum skal
land byggja
Ekkert samfélag fær staðizt án
þess að þegnar þess virði tiltekið lág-
mark reglna í samskiptum sinum. Á
Vesturlöndum eru mannhelgi og
eignahelgi hyrningarsteinar laga og
réttar. Ef þessir grunnsteinar bygg-
ingarinnar bresta er víst að allt sem á
þeim hvílir hrynur: Enginn yrði
óhultur um líf sitt eða lífskilyrði sín,
hús og skjól, atvinnu og lifsviður-
væri.
En þessir hyrningarsteinar standa
því aðeins á föstum grunni að þeir
séu ekki vörn gegn þjóðfélagslegu
ranglæti, svo sem ójöfnuði í skipt-
ingu lifsins gæða, hvort heldur er
eignir, þjóðfélagsstaða eða önnur
aðstaða til að njóta sín — að lifa
lifinu.
Sumir smjúga um
möskva laganna...
Ýmsir öfgahópar á Vesturlöndum
spretta af þvi að þrátt fyrir glæst yfir-
borð viðgengst margs konar ranglæti
og ójöfnuður sem góður vilji
stjórnarvalda reynist ekki umkominn
að útrýma. Vlenn lenda á betrunar-
húsum fyrir smáafbrot en stórlax-
arnir annaðhvort smjúga í gegnum
möskva laganna eða slíta þá af sér.
Gífurleg ' óverðskulduð aðstaða
grundvallast á lögum eins og t.d.
erfðalöggjöf. Gífurleg óverðskuld-
uð lifsgæði hverfa i vasa þeirra sem
græða á verðbólgu. Gifurlegar eignir
lenda undir „eignarrétl” þeirra sem
koma sér undan skatti með þvi að
kunna á skattalögin eða hreinlega
svíkja undan skatti með því að falsa
bókhald o.s.frv. Allt stuðlar þetta að
skiptingu íbúa Vesturlanda í tvær
þjóðir: Þcirra sem velta sér i pening-
um og hinna sem hafa varla til hnífs
og skeiðar ef litið er til þeirra lífs-
venja sem tíðkast á Vesturlöndunt.
Margir eru og í yfirstéttinni af því að
þeirra njóta ýrniss konar fríðinda,
svo sem ókeypis húsnæðis hjá riki
eða sveitarfélagi, ókeypis bifreiðar,
fara ávallt til útlanda á kostnað
rikisins eða fyrirtækisins o.s.frv.
Fleiri glæpir framdir
í nafni hins góða
en hins vonda
Þrátt fyrir þetta er lífið á Vestur-
löndum líklega bærilegra almenningi
en það hefur verið nokkru sinni áður
í sögunni. Og, vel að merkja, marg-
falt meiri glæpir hafa fyrr og síðar
verið framdir í nafni laga og réttar,
dyggðarinnar og hins góða, en i nafni
glæpsins sjálfs og hins vonda. Lik-
lega eru stjórnmálamenn að nálgast
töluna 100 milljónir manna sem þeir
hafa látið drepa í nafni hins „góða
málstaðar” hugsjónanna á þcssari
öld. Þeim til aðstoðar við verkin hafa
einkum verið hershöfðingjar en
einnig, fyrr og siðar, hafa prestar,
lögfræðingar og læknar lagt hönd að
verki við misþyrmingar og manndráp
i nafni hins góða.
Yfirleitt fer þessi hroðalega stað-
reynd fram hjá almenningi þegar
hann ræðir um gott og illt, heiðar-
leika og glæpi, alveg eins og auðvelt
sé að greina á milli þessa tvenns og
jafnvel börn eigi að geta það. Sagan
og reynslan sýnir að harla erfitt cr að
gera greinarmuninn og varla á færi
nema vitrustu manna. Hin margvis-
legu siðakerfi sýna að það sem var
dyggð fyrir öld er nú ef til vill glæpur
og öfugt. En þessa glámskyggni al-
mcnnings á gott og illt nota
lýðskrumarar sér til hins ýtrasta til að
þjappa saman liði sínu.
Sannleikurinn er sá, að menn
hljóta ekki dóm eftir því hvað þeir
gera heldur eftir þvi hvernig verk
þeirra eru skilgreind og það er venju-
lega hinn sterki sem hefur valdið til
að skilgreina. Galdrakerlingar áður
fyrr voru- venjulega óframfærnar
ungar stúlkur eða gamlar hálfósjálf-
bjarga konur. Upp fyrir mönnum
virðist og vera að renna að miklir
glæpir hafi verið framdir í nafni
geðsjúkdómafræðinnar, ekki aðeins í
Rússlandi heldur og i Bandarikjum
Norður-Ameriku, svo ekki séu fleiri
staðir nefndir. í nafni siðgæðis hafa
flest fjöldamorð verið framin: í
Þýzkalandi voru útrýming Gyðinga
„meindýraeyðing”, þ.e. heilbrigðis-
þjónusta. í íran eru glæpirnir framd-
ir í nafni Guðs múhameðstrúar.
Kristnir menn hafa ofsótt og drepið
hverjir aðra í miklu meiri mæli en
þeir hafa þolað slikt af öðrum trú-
flokkum.
Öll þessi reynsla af skeikulleika
manna og athöfnum þeirra veldur
því að vitrir menn eru jafnan varkárir
i dómum um aðra og ekki vissir un'
hvaðségott og hvað sé illt.
Þótt Kómeini komi frarn í nafni
múhameðstrúar, scm er ein hinna
æðri trúarbragða, kemur okkur
skringilega fyrir sjónir þegar hann
kallar það siðspillingu að konur
gangi í buxum. Hann hefur sitt siða-
kerfi við að styðjast í Kóraninum.
Hröp þín, dóms-
málaráðherra
Mér kemur og harla skringilega
fyrir sjónir þegar þú, Vilmundur
Gylfason dómsmálaráðherra, eða
arkitekt ef þú vilt heldur en það
hefurðu kallað sjálfan þig, hrópar
sífellt um siðgæði og siðleysi og fellir
dóma ótt og títt á þeim grunni. Þú
kallar lögfræðingastéttina „ómennt-
aðasta fólk á Vesturhveli jarðar”, af
þvi að því sé innrætt vestur á Melum
„ekki að taka móralskar ákvarðanir,
ekki að bera siðferðilega ábyrgð á
nokkrum sköpuðum hlut”. Verða
þessi orð þín helzt þannig skilin að þú
viljir að íslenzkir dómstólar felli
heldur dóma á grundvelli „sið-
gæðis”, eins og Kópieiní gerir, en
ekki 1 með skýringu á íslenzkum
lögum. Og nú ert þú orðinn dóms-
málaráðherra og getur breytt kerfinu.
En þrátt fyrir allt talið um siðgæði
og siðleysi átt þú, Vilmundur Gylfa-
son, alveg eftir að gera grein fyrir
hvaða siðakerfi þú vilt að gildi, hvert
er siðakerfi þitt. Það hefur þú aldrei
gert og væri þér þó nær að byrja á
þeim endanum, forsendunum, áður
en þú ferð að fella dómana. Þú hefur
ekki afhent okkur þinn „Kóran”. Þú
segir að i Lagadeild Háskóla íslands
sé „fólki innrætt undirgefni og ræfil-
dómur” og þú heldur áfram:
„Einstaklingur sem hlotið hefur slíka
innrætingii kennara eins og Ólafs
Jóhannessonar er Björn Helgason,
ritari Hæstaréttar.”. Nú ;.ert þú
orðinn y firmaður Björns. Hvað ætlar
þú að gera í málinu? Orð þin brjóta í
bága við almenn hegningarlög eins og
þau eru í dag. Ætlar þú ekki að snúa
þér strax að því að breyta þeim? Eða
ætlar þú þá ekki að beina tilmælum
til ríkissaksóknara um að hann vakni
af þyrnirósarsvefni og hefjist handa
um að fara að lögum og hefji því
málsókn á hendur þér sjálfum, Vil-
mundi Gylfasyni, því að í 108. gr. al-
mennra hegningarlaga nr. 19/1940
segir:
„Hver sem hefur í frammi
skammaryrði, aðrar móðganir í
orðum eða athöfnum eða ærumeið-
andi aðdróttanir við opinberan
starfsmann, þegar hann er að gegna
skyldustarfi sínu, eða við hann eða
um hann út af því, skal sæta sektum,
varðhaldi eða fangelsi allt að 3
árum.” Nú reynir á þig, Vilmundur,
að þú sért sjálfum þér samkvæmur,
því að ekki á annað siðferði og önnur
lög að gilda um þig en aðra þegna
þessa lands.
HUSAVIÐGERÐIR - BREYTINGAR
VANIR FAGMENN. - TILBOÐ EÐA
TÍMAVINNA - '
^ ’ UPPL. I SIMA 71796.
A „Það er þjóðinni heldur dýrt spaug, að
^ hinir óupplýstu skuli þurfa að taka lexíu
sína með þeim hætti, sem þú gerir.”
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1979.
Kjallarinn
SigurðurGizurarson
Annað en þú lætur
í veðri vaka
Þótt þú hafir ekki enn gert grein
fyrir hvaða siðakerfi þú aðhyllist
þykist ég geta lesið siðferði þitt út úr
flestum skrifum þínum. Og það er
andstæða þess sem þú vilt láta í veðri
vaka. Þannig segir þú í Alþýðublað-
inu 19. júní sl:
„Hæstiréttur íslands á að vera
önnur stofnun, sem er hafin yfir
opinbera umræðu. í slikum hug-
myndum felst hvorttveggja — sið-
menning og siðfágun. En Ármann
Snævarr eða aðrir ábyrgðarmenn
Hæstaréttar íslands, þessarar virðu-
legustu stofnunar íslenzka réttarfar-
ins, er með möppudýrshætti sínum
að gera þessa lífsskoðun ókleifa.”
Auðvitað hefur þú aldrei gert grein
fyrir því, við hvaða siðaboð og við
hvaða siðakerfi „möppudýrsháttur”
brýtur svo hroðalega i bág við. Er
nokkurs staðar á byggðu bóli til það
siðakerfi eða þau lög sem stimpla
„möppudýrshátt” sem glæp — hvað
þá stórglæp?
En þú heldur því fram að það sé
bæði „siðmenning og siðfágun”, ef
Hæstiréttur sé „hafinn yfir opinbera
umræðu”. Þarna tel ég þitt raun-
verulega siðamat gægjast fram og
það ber vitni um að þú ert siðferði-
legur ruglukollur, svo að þín eigin
orð séu notuð. Undir þetta siðamat
fengist enginn siðfræðingur á Vestur-
löndum til að taka. í þvi lýsir sér sú
undirgefni og ræfildómur sem þú
þykist vera að ráðast gegn. Siðamat
þitt, eins og orð þín lýsa því, er vald-
bundið og ólýðræðislegt og fullt
ójafnaðar. Það er i þeini anda undir-
gefni við yfirvöld sem tiðkast hjá
austrænum einvöldum þar sem ekki
má tala um né gagnrýna yfirvöld. Og
það lýsir vilja þinum til að loka
kerfinu, skrúfa fyrir opinbera
umræðu og frjálsa gagnrýni á það
sem miður kann að fara hjá yfirvaldi,
í þessu tilviki Hæstarétti. Andstæða
þessa viðhorfs er hið frjálsa,
lýðræðislega, sem býður velkomna
opinbera umræðu um allt milli
himins og jarðar, hvort heldur það er
barnið á götunni eða Hæstiréttur.
Þrítugur hamar
siðgæðisins
Þú, Vilmundur arkitekt, þykist
vera að klífa þrítugan hamar
siðgæðisins þegar þú segir Hæstarétt
eiga að vera hafinn yfir opinbera
umræðu. Það er hrapallegur mis-
skilningur. í Hæstarétti eru aðeins
menn, menn sem getur skjátlast, og
þeim er því þörf á málefnalegri gagn-
rýni bæði frá manninum á götunni og
frá lærðum lögfræðingum. Ég veit að
dómarar Hæstaréttar taka slikri
umræðu með velvild og opnum huga.
En hvorki Hæstiréttur né tslenzka
þjóðin hefur þörf fyrir skítkast í garð
Hæstaréttar. Með slíku er unnið
mikið óþurftarverk því að með þvi er
verið að grafa undan stoðum
íslenzkrar stjórnskipunar.
En einmitt það gerir þú, Vilmund-
ur Gylfason, sem kaldhæðni örlag-
anna hefur nú tyllt um stundarsakir i
stól dómsmálaráðherra. Þú hefur jú
viðhaft eftirfarandi orð um það
þegar þú fékkst ekki embætti dóms-
málaráðherra i vinstri stjórninni fyrir
einu og hálfu ári: „Þá hefi ég verið
næst því að fara á taugum, láta yfir-
vegaða hugmyndafræði lönd og leið,
í hasar undangenginna ára.” Afar
sérkennileg játning, Vilmundur.
l.angaði þig svona óskaplega mikið i
dómsmálaráðherraembættið? Stattu
þá við stóru orðin. Og lítur þú á
stjórnmálaafskipti þin sem „hasar”?
Þú þykist, Vilmundur, vera að
klifa þrítugan hamar siðgæðis með
því að ætla Hæstarétti að vera
„tabú” í íslenzku samfélagi. En
stendurðu við orð þín? Staldrarðu
lengi við á þeim sigurhæðum
siðgæðisins. Nei, þú hefur ekki fyrr
sleppt orðinu en þú steypir þér fram
af hamrinum niður í urðir hams-
leysis. Þar engist þú svo sundur og
saman sem endranær, ausandi
köpuryrðum og aur á báða bóga. Það
var sjálfum þér líkt að gera alltaf
þveröfugt við það sem þú þykist vera
að boða. Að visu ert þú ekkert eins-
dæmi. Svo fer fyrir mörgum öðrum
manninum sem stundar slíkar fjall-
göngur og loftfimleika. Það er anzi
sleipt uppi á háum tindi siðgæðisins.
Meira að segja Kómeiní, sem hefur
varið heilu ævinni til að stúdera sið-
fræði, virðist skrika þar fótur.
Nú, þegar þú ert kominn i embætti
dómsmálaráðherra, færð þú tæki-
færi til að koma í framkvæmd vilja
þínum, sem lýsir sér i eftirfarandi
orðum þínum: „Og Alþingi er skylt
að kanna, ekki einasta bréfaskriftir
Baldurs Möller. . . heldur og símtöl
hans, eftir því sem frekast kostur er”
(Vísir 13.2. 1976).
Ertu, Vilmundur, búinn að setja
segulband á sima Baldurs Möller eða
þá dómarastéttarinnar almennt, þvi
að um hana sagðirðu m.a.:
„Það er vissulega að bera í bakka-
fullan lækinn að segja enn eina
söguna úr íslenzku dómskerfi, svo
morknu dómskerfi, að ónýtt getur
talizt. En það er samt ástæða og
kannski aldrei meiri. Visustu
mönnum er orðið ljóst, að íslenzkt
réttarriki er um sinn fyrir bi — sú
ómynd af réttarríki, sem þá virðist
við lýði, virðist til þess fallin — svona
almennt og yfirleitt að þjóna undir
skúrka og hálfskúrka.”
Nú spyr ég, Vilmundur: Hvað
ætlarðu, í embætti þínu, að gera til
að reisa réttarkerfið úr rústum? Allt
sem þú hefur enn sem komið er
minnzt á er algjört kák og sýndar-
mennska. Hvað ætlarðu að gera?
Fyrst lýstir þú fyrir nokkrum árum
Alþingi sem svinastíu. Og svo
vildirðu ólmur og uppvægur fara í
hana. Og Alþingi hefur lítið breytzt
fyrir komu þína þangað nema ef vera
skyldi til hins verra. Og þú lýstir
dómarastéttinni sem morkinni og
hættulegri þjóðinni og dómskerfinu
sem ónýtu, ef ekki svínastíu. Og svo
viltu ólmur og uppvægur komast í
þann félagsskap en hefur ekkert til
málanna að leggja, þegar til á að
taka, nema nokkrar lummur frá
Steingrími Hermannssyni og Ólafi
Jóhannessyni. Spurningin er: Hvers
vegna sækist þú, Vilmundur, svona
mikið eftir því að komast í „svína-
ríið”?
Ég ætla nú ekki að hafa þetta opna
bréf til þin lengra að sinni, þótt heil
bók um ósamkvæmni þina gæti
orðið. Mælir dómgreindarleysis þíns
og alþýðuflokksforystunnar fylltist
þegar Benedikt Gröndal sýndi þá
„undirgefni og ræfildóm” að fá þér
embætti dómsmálaráðherra til að
striplas! siðlerðilega i. Og í þvi „strip
teasi” getur þú ekki striplazt nema
með kefli eigin orða i munninum.
N
Hvernig er hægt að
opna dómsmála-
ráðherrann?
Þú hefur einstaka sinnum drepið á
góð og þörf mál í skrifum þinum. En
það gerir lítið til að vega upp á móti
allri vitleysunni sem þú hefur hcllt
yfir þjóðina. Meinið er, að þú ert
lokaður, Vilmundur. Þegar þú ert að
tala um að opna kerfið, ert þú að
bera þin persónulegu vandamál á
torg. Málflutningur fyrir dómstólum
er opinber og getur hver sem er
hlustað á, nema t.d. um barns-
faðemismá! eða hjónaskilnaðarmál
sé að ræða eða skyld mál. Sem dóms-
málaráðherra talar þú um að opna
dómskerfið. Vanþekking þin olli, að
þú vissir ekki að það hefur um ára-
tugi verið opið. Þó gazt þú, áður en
þú gafst yfirlýsinguna, flett upp í
lagasafninu. En lokun þin og sam-
bandsleysi við veruleikann olli þvi að
þú gerðirþaðekki.
Það er þjóðinni heldur dýrt spaug
að hinir óupplýstu skuli þurfa að
taka lexíu sina með þeim hætti sem
þú gerir.
Þannig er það, Vilmundur, því að
þvi miður er það satt sem þú sagðir i
Dagblaðinu hinn 11. júní 1979, þegar
þú barst þig saman við lögreglumann
sem hafði falsað sönnunargögn með
þvi að læða smyglvarningi í bifreið
meðborgara síns til þess að Ijúga upp
á hann sekt og koma honum þannig
undir mannahendur og lás og slá:
„Málstaðurinn er samt sá sami —
stigsmunur og ekki eðlis á aðferðum
og vinnubrögðum.”
Sigurður Gizurarson
sýslumaður.