Dagblaðið - 18.02.1980, Qupperneq 11

hafi áður komist til valda rikisstjórri
kommúnista. Sú rikisstjórn cða i það
minnsta hluti hennar yrði þá einnig
að hafa óskað eftir aðstoð Sovét-
manna. — Sú var raunin i Afganist-
an. Innrás Sovétmanna í Pakistan og
íran án þessarra aðstæðna mundi
ekkert annað kosta en kjarnorku-
styrjöld á milli risaveldanna.
Þannig standa málin en samt sem
áður en mjög stórir minnihluta þjóð-
flokkar i báðum rikjunum, sern eru
algjörlega andsnúnir rikjandi stjórn-
völdum. Herfræðilega eru íbúar
Baluchistans mikilvægastir þessara
minnihlutahópa. Baluehistan er land-
svæði það innan landamæra Pakist-
an, sem skilur að Afganistan og
Persaflóann. ibúar þessa svæðis
börðusl gegn rikisstjórn Pakistan á
árunum 1973 til 1977 og kröfðust
aukins frelsis sér til handa. Síðan
þessari styrjöld lauk hafa um það bil
eitt þúsund ungir byltingarmenn
dvalizt i Sovétríkjunum og Kúbu við
nám i herfræðum og marxisma.
Gegn hugsanlegri ógnun frá
Sovélrikjunum mundu vopna-
sendingar frá Bandaríkjamönnum
gagna Zia Pakistan forseta litið. Ef
Sovétmenn vildu á annað borð taka
Pakistan með hervaldi kæmi lil litils
að vopna herinn þar meir en orðið
er. Pakistanski herinn er lalinn vel
búinn og vel þjálfaður en yfirburðir
Sovétmanna á þvi sviði væru algjörir
ef í odda skærist.
Einnig er fullvísl að hinir var-
kárari nieðal sérfræðinga í
Washington telja að veruleg
hcrnaðaraðstoð við Zia forseta
mundi hefna sín um siðir. I.iklegast
er stjórn hans sú óvinsælasta sem
verið hefur í Pakistan og er þá langt
tiljafnað. Nánast engir áhrifamiklir
þjóðflokkar innan landamæra
rikisins vilja hann ekki feigan. Að
likindum ntundi verulegur stuðningur
við Zia hafa sömu hrikalegu
afleiðingarnar og stuðningurinn við
keisarann fyrrverandi i íran.
Auk þess má búast við þvi innan
tíðar að Pakislanar sprengi sjálfir
stna eigin kjarnorkusprengju.
Aukinn hernaðarstuðningur Banda-
ríkjanna vð Pakistani mun einnig
valda þvi að Indverjar snúa sér enn
meir en fyrr til Sovétmanna. Al'öllu
þessu sést að engin furða er á áhuga-
leysi bandarískra sérfræðinga á að
veita Pakistönum mjög aukna
hernaðaraðstoð sé mikil.
Áhrif þessara sérfræðinga virðasl
þó nokkur í Washington. Þau spegl-
ast t.d. i þvi að raunverulega hafa
Pakislanir aðeins fengið tilboð um
400 milljón dollara hernaðaraðstoð á
tveim næstu árum. Zia forseti er
mjög óánægður með þetta og vill
miklu meira. Þessi Iregða Banda-
rikjanna er athyglisverl merki til
Sovétmanna og hún verður ekki
túlkuð sem ncins konar ákvörðun
ráðantanna i Washington um að
standa að fullu með Zia forseta
Pakistan gegn öllum andstæðingum
hans bæði innan landamæra ríkisins
og utan.
Þeir sérfræðingar i Washington
sem vilja fara sér hægt i að auka
hernaðarstuðning við Pakistani á
grundvelli atburðanna i Afganistan
eru greinilega áhrifamiklir þó svo að
þeir sjái ekki ástæðu til þess í augna-
Irlikinu að láta fara ntikið fyrir sér i
opinberri umræðu.
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 18. FEBRUAR 1980.
NYSKÖFUNAR-
STJÓRN GUNNARS
1H0R0DDSENS
Ný rikisstjórn hefur nú tekið við
hér á íslandi, nýsköpunarstjórn
Gunnars Thoroddsens. Þetta var
sögulegur endir á upplausnarástandi
sem búið var að standa frá siðasta
hausti og raunar lengur.
Flestir íslendingar vona að taki við
tímabil jafnvægis og stefnufestu sem
hægt verði að nota til nýskipunar og
nýsköpunar á sem flestum sviðum.
íslendingar hafa um nokkurt skeið
setið í sama farinu á mörgum
sviðum. Það hefur verið þrátefli um
ol' marga hluti i þjóðfélaginu, t.d. i
efnahagsmálum. Nú þarf að höggva
á marga hnúta og stefna síðan fram
hægum en öruggum skrefum.
Nýsköpunar-
stjórnin fyrri
Ólafur Thors, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, myndaði rikisstjórn
seint á árinu 1944 eftir langa stjórnar-
kreppu þar sem utanþingsstjórn sat
um tima. Þetta þótti merk stjórn
fyrst og fremst fyrir það að
Sósíalislaflokkurinn tók nú i fyrsta
skipti þátt í ríkisstjórn en einnig
studdu þessa rikisstjórn Alþýðu-
ITokkur og Sjálfstæðisflokkur. i
þessum tveimur flokkum var þó
mikil andstaða við þessar „sögulegu
sættir” eins og komizt hefur verið að
orði.
Þessi stjórn, scm sat í rúm 2 ár eða
árin 1945—46, hlaut nafnið
Nýsköþunarstjórnin.
Það er ekki úr vegi að gel'a
stjórnarmyndun Gunnars Thorodd-
sens sanra nafn og nefna hana
Nýsköpun II eða Nýsköpunarstjórn-
ina síðari.
Aftur takast „sögulcgar sættir”
þar sem hægri öfl taka höndum
saman við Alþýðubandalagið (áður
Sósíalistaflokkur) um stjórn
landsins. Árið 1944 var utanþings-
stjórn en núna var mynduð ríkis-
stjórn til að koma í veg fyrir utan-
þingsstjórn.
Árið 1944 sátu t.d. 5 þingmenn
Sjálfstæðisflokksins hjá 25. októbcr
þegar aðrir þingmenn llokksins
greiddu atkvæði gegn vantrausti á
rík isst jórnina. Þessir 5 þingmenn
Sjálfstæðisflokksins voru því i
stjórnarandstöðu þótt formaður
Sjálfstæðisl'lokksins væri l'orsælis-
ráðherra. Svipað etulurlekur sig að
þcssu sinni.
Afstaða Alþýðu-
flokksins 1944
Þótt búið væri að sentja milli Sjálf-
stæðisflokks og Sósialistaflokks
Kjallarinn
LúðvíkGizurarson
I944, þurl'li að hal'a Alþýðullokkinn
nteð.Um þetta ræðir Stelán Jóhann
Stelánsson, þá formaður Al-
þyðuflokksins, i siðara bindi
minninga sinna, bls. II. Þar segir
orðrétt:
,,Á fundi, sent þingflokkur og
miðsljórn Alþýðuflokksins héldu I3.
oklóber 1944, lá fyrir að því cr virtist
lokatilboð Ólafs Thors og var þar
fallizt á öll höfuðatriði í kröfum
Alþýðuflokksins varðandi stefnumál
fyrirhugaðrar rikisstjórnar. Var þá
grcinilcgl, að ntargir be/tu samsiarls-
menn minir i nokknum, ntenn, sem
stóðu mér miog nærri i flestum
skoðiinum, og liöl'ðu áður reyn/t mér
frábærir -'iðningsmenn, voru þvi
eindregið mcðmæltir, að tilboði
Ólal's Tliors yrði lekið. Var þá gengið
til alkvæða með nafnakalli, um þann
málefnagrundvöll, sem fyrir lá. með
það l'yrir augum að mynda stjórn a-
samt Sjálfstæðisflokknum og
kommúnistum undir forsæti Ólals
Tltors. Aður cn ég greiddi atkvæði
höl'ðii lOsagt já, en 9 nei.
El' ég greiddi alkvæði á móli.
\ar tillagan fallin. Ég lýsli vl'ir þvi
að ég vildi ekki hindra það með at-
kvæði minu, að þessi stjórn yrði
mynduð, úr þvi sem komið væri, þótt
ég væri andvigur öllu samstarfi við
kommúnista; þess vegna myndi ég
ekki greiða atkvæði. Var þátttaka
Alþýðuflokksins í stjórninni þar með
ákveðin, eftir mikið þjark og bolla-
leggingar. En ekki var ég ýkja glaður
yfir niðurstöðunni.”
Eins og kemur fram var Stefán
Jóhann Stefánsson á móli fyrri
nýsköpunarstjórninni en valdi þann
kost að sitja hjá til að setja fótinn
ekki fyrir málið. Ef hann hefði greitt
atkvæði á móti var málið fallið og
fyrri nýsköpunarstjórnin hefði ekki
verið mynduð.
Árið 1944 valdi Alþýðuflokkurinn
þá leið að vcra með en á seinuslu
mánuðum hefur á það skort að hægt
væri að átta sig á stefnu flokksins
enda hefur hann lent utan rikis-
stjórnar af þeim sökum.
Þegar litið er til þess að 1944 var
raunar mjög jafnt með fylgi og and-
stöðu í Alþýðuflokknum við fytri
nýsköpunarstjórnina, og sterk and-
slaða var í þingliði Sjálfstæðis-
flokksins við þetta stjórnarsamstarf,
þá sést bezt að núverandi
nýsköpunarstjórn Gunnars Thor-
oddsens stendur ekki siður í báða
fætur en raunar virðist hún hafa
möguleika til þess með nokkurri
hcppni að verða langlíf. Á það mun
reyna hvort prentvél Morgunblaðs-
ins er nógu öflug til að fella
stjórnina.
I.úðvík Gi/urarson,
hæstaréttarliigmaðiir.
Siðustu árin hefur samtökunum þó
heldur vaxið ásmegin. Forsvarsmenn
þeirra hafa arkað á fund mennta-
nrálaráðherra ár eftir ár og skýrt
þeim frá því ófremdarástandi sem
rikir í mötuneytismálum, styrkja-
kerfum og jafnréttismálum aðila
LMF. Ráðherrar á þessu tímabili
hafa verið allmargir. Þeir hafa allir
verið sammála því að flest séu þessi
mál brýn en vegna fjárskorts,
þá. . . . Hvorki hefur þó rekið aftur
á bak né áfram og öll þessi mál eru á
endalausum þvælingi i möppudýra-
garðinum.
Fjárplokk
hins opinbera
Sá málaflokkur sem mest áhersla
hefur verið lögð á undanlarin 2 ár
eru mötuneytismál. Nemendur i
heimavistarskólum hafa þurft að
greiða allt að 600.000 kr. i fæðis-
kostnað og þar af hafa 50%
kostnaðarins verið launagreiðslur
starfsmanna mötuneytanna. Hvar
annars staðar í öllu ríkisbákninu
þekkist annað eins? Þetta er hreint og
beint fjárplokk af hálfu hins opin-
bera. Augljóst er að fyrirkomulag
sem þetta torveldar nemendum dreif-
býlis að sækja þessa skóla. Svipaða
sögu er að segja af nemendum i þétt-
Kjallarinn
Ingi Þór Hermannsson
býli sem stunda sinn skóla 7—9 tíma
á dag. Kröfur LMF i þessum málum
eru skýrar. Við krefjumst þess að
ríkið greiði launakostnað við þau
mötuneyti í framhaldsskólum, þar
sem þau eru fyrir hendi, en komi
þeim á fót annars staðar. Minna má á
þau fjölmörgu rikismötuneyti þar
sem rikið greiðir launakostnað og
hluta af hráefniskostnaði. Því teljum
við lítið réttlæti i því að þeir sem
kenna okkur fái sitt fæði niðurgreitt
meðan við sem nemum kunnáttuna
höfum annaðhvort ekki aðstöðu til
að nærast á vinnustað eða verðum að
borga of Ijár til heimavistar-
mötuneyta. Hér er um jafnréttismál
að ræða sem verður að fást leið-
rétting á og sú leiðrétting er fólgin í
að fullnægja kröfum LMF um mötu-
neytismál.
Hingað til hafa stjórnvöld lítt sinnt
þessum málefnum en frá þvi í októ-
ber síðastliðnum, er minnihlutastjórn
Alþýðuflokks tók við, hefur mötu-
neytismálið verið dregið út úr skúff-
um menntamálaráðuneytis. Þáver-
andi menntamálaráðherra, Vilmund-
ur Gylfason, sýndi máli þessu mikinn
stuðning og kom þvi álciðis til fjár-
veitingarnefndar. Þökk sé Vilmundi
fyrirþað.
Eitt stærsta „stéttarfélaga lands-
ins” ætlar að láta þcssi mál til sin
taka einhvern næstu daga og þrýsta
með friðsamlegum aðgerðum á þá
aðila sern hagsmunamál þetta
strandar á. Við vonum því að hátt-
virtur nýbakaður menntamálaráð-
herra, Ingvar Gíslason, sýni þessu
brýna hagsmunamáli okkar óskipta
athygli svo barátta okkar komi til
með að bera ávöxt sem fyrst.
í framhaldi af þessu og áhuga
Ingvars Gíslasonar á grunnskóla-
frumvarpinu viljum við benda
honum og öðrum alþingismönnum á
nauðsyn þess að endurskoða fram-
haldsskólafrumvarpið og flýta
afgreiðslu þess eins og auðið er. Eins
og nú er ástatt eru á því stórir agnúar
og margar úrbætur má því gera þar á.
Stjórn LMF hefur óskað þess að
gerast umsagnaraðili um frumvarpið
en því hefur ekki verið sinnt. Vekjum
við athygli Ingvars og annarra ráða-
manna, hér og nú, á þcssu. Hverjir
eru ekki til umsagnar am frumvarpið
nema einmitt þeir sem frumvarpið
fjallar um? En nóg um það.
Barist áf ram
Imprað hefur verið á brýnustu
hagsmunamálum 7000 nemenda á
framhaldsskólastigi, þó er ekki allt
lalið. I.MF hcfur Iika annan starl'a,
þ.c. að auka tengsl og kynni nemenda
innan sambandsins. í þessu tilefni var
þriggja daga menningarhátið I.MF
nú um helgina 15.-17. febrúar. Ymis-
legl annað cr á dagskrá sambandsins
til að þroska og cfla vitund féiaga
LMF.
Er það staðreynd að hræðsla
islenskra stjórnamálamanna ráði
framkvæmdavilja þeirra? Náms-
menn á þessu námsstigi eru að þessu
leyti utan kerfis. Við erum ekki börn,
svo foreldrar ráði atkvæðum sinum
eftir þörfum okkar, en ekki nógu
gömul til að stjórnmálamenn
landsins taki fullt tillit til okkar i von
um fleiri atkvæði. Er ekki tími til
kominn að fullt tillit sé lekið til
hagsmunamála okkar þó við greiðum
ekki fyrir okkur með atkvæðum?
Landssamband mennta- og fjöl-
brautaskólanema (LMF) hefur ekki
hugsað sér að láta deigan siga. Rétt-
lætis verður krafist og barist þar til
jafnrétti vcrður náð til handa þessum
þjóðfélagshóp.
Ingi Þúr Hermannsson
form. framkvæmdasljórnar LMF.