Dagblaðið - 19.05.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 19. MAÍ 1980.
11
og snúa sér því fremur þangað en
aðrar þjóðir.
Eins og svo margar aðrar þjóðir
hafa Finnar ált við það að stríða um
langt skeið að viðskiptajöfnuður við
útlönd er óhagstæður að staðaldri.
Þeir hafa einnig komizt að þeirri
niðurstöðu eins og hinar sömu þjóðir
að slíkt sé þolandi. — Eina skilyrðið
er að hinn óhagstæði jöfnuöur verði
ekki of mikill.
Fjárfestingar í finnsku efnahags-
lífi eru hlutfallslega miklar og þeir
flytja einnig inn hlutfallslega mikið
af hráefni fyrir iðnað sinn. Þar í
liggur hluti af orsökinni fyrir óhag-
stæðum viðskiptajöfnuði.
í oliukreppunni 1973 til 1974 urðu
Finnar illa úti. Til þess lágu fyrst og
fremst tvær ástæður. Önnur var sú
að efnahagslíf landsins var byggt á
veikum grunni og var auk þess mjög
óstöðugt um þær mundir. Hin á-
stæðan var sú að helzta útflutningsat-
vinnugrein þeirra varð fyrir áföllum
um sama leyti. — Þar er átt við trjá-
vöruiðnaðinn.
Finnar stóðust þó erfiðleikana.
Þeir eru nú að rísa upp. Sumir segja
að Finnar séu vanir að fást við
erfiðleika og sú sé kannski höfuðá-
stæðan fyrir því að þeim tókst að
axla byrðarnar. Þess vegna hafi þeir
snúizt upp i það að ástæða sé fyrir
finnskan almenning að vera bjart-
sýnn, þegar litið sé til framtiðarinnar.
í Finnlandi er rikinu óheimilt sam-
kvæmt lögum að grípa inn í kjara-
samninga. Þar hefur reglan verið sú
að frjálsir samningar svokallaðir
hafa fengið að vera frjálsir. Benda
má á að árið 1975 voru Iauna-
hækkanir 20% og þá nokkurn veginn
samstiga verðbólgunni. i fyrra var
samsvarandi prósentuhlutfall
tæplegaátta afhundraði.
Finnar telja sig að ýmsu leyti betur
undir það búna að takast á við deilur
á vinnumarkaðinum en nágranna-
þjóðirnar á Norðurlöndunum. Þar
launþegahreyfingar sú að fara sér
hægt í launakröfum í krónum en
krefjast þess i stað að fjármagninu
verði varið til aukinnar fjárfestingar,
sem skapi fleiri atvinnutækifæri.
Ef reynt er að leita orsakanna
fyrir bættri efnahagslegri stöðu
Finnlands þá má nefna tvennt. Hvort
tveggja er tengt viðskiptunum við
Sovétrikin — stóra og volduga ná-
grannann í austri.
í Finnlandi eru tvö stór
kjarnorkuver, sem reist eru af
sovézkum tæknimönnum. Öll
olíuviðskipti Finnlands eru við
Sovétrikin. Þau viðskipti eru á vöru-
skiptagrundvelli. Hlutfallslega mun
olíuverð það sem Finnar þurfa að
greiða ekki hafa hækkað jafnmikið
og heimsmarkaðsverð. Erfitt er þó
að meta slíkt til fulls í þessu
sambandi þar sem um vöruskipta-
verzlun er að ræða. Þess ber einnig
að geta að Finnar mega hafa sig alla
við til að halda greiðslujöfnuði við
Sovétríkin.
Að sögn kunnugra er það ekki svo
að mikil viðskipti Finna við risann í
austri sé að kröfu valdsmanna
Moskvu. Ástæðan er sögð sú að
Finnar hafa af langri reynslu gerzt
nokkurs konar sérfræðingar í
viðskiptum við sovézka kerftð. Þess
vegna ná þeir þar hagstæðari kjörum
treysti ríkið sér á síðasta ári til að
veita bæði fyrirtækjum og
launþegum verulegar skattívilnanir
til að halda aftur af kröfum um
kjarabætur.
Vegna þess að i Finnlandi er hinn
frjálsi samningsréttur hafður i heiðri
þá eru aðilar vinnumarkaðarins
neyddir til að semja sín á milli. Þetta
getur leitt til alvarlegra
vinnustöðvana. Þær stöðvanir eru þó
yfirleitt takmarkaðar við nokkurn
hluta atvinnulífsins.
í Svíþjóð og Danmörku er þessu
öðru vísi farið. Þar er allt steypt í
sama mótið. Allsherjarsamningar
byggjast á allsherjarsamkomulagi. Ef
slíkt samkomulag tekst ekki þá er allt
i voða og allt — allt — atvinnulíf
lamast. Öllum er i fersku minni
dæmið um síðustu allsherjardeilu í
Svíþjóð.
Það er einkennandi fyrir finnskt
atvinnulíf að fyrirtæki þar hafa
notað erfiðleikatimana til að sérhæfa
sig meir en áður var. Sem dæmi má
taka skipasmíðastöðvarnar. Þær
hafa átt i miklum erfiðleikum eins og
önnur þarlend fyrirtæki. Margar
þeirra hafa til dæmis lagt sérstaka
áherzlu á smíði isbrjóta og sérhæft
sig á þvi sviði.
Annað athyglisvert dæmi er sagt
vera i finnskri klæðaframleiðslu. Þar
hefur hægt og sígandi verið lögð
síaukin áherzla á fatnað til notkunar
við íþróttaiðkun og tómstundaiðju.
Klæðaiðnaðurinn i Finnlandi er sú
atvinnugrein sem hefur staðið í
mestum blóma undanfarið ár.
Miðað er við, að verksmiðjan
pakki hluta sykursins í 50 kg poka,
hluta i I kg poka og framleiði auk
þess molasykur.
Sykurverksmiðjan
Áætlanir gera ráð fyrir, að verk-
smiðjan rísi i Hveragerði. Melassinn
verður fluttur með tankskipum til
Þorlákshafnar, þar sem reistir yrðu 2
tankar. Frá Þorlákshöfn verður að
flytja melassann með tankbílum til
Hveragerðis. Verksmiðjan sjálf
mundi líklega standa i dalnum
norðan Hveragerðis, þar sem borhol-
ur Orkustofnunar eru nú. Verksmiðj-
an er þá staðsett á einu af háhita-
svæðum islendinga, Hengilssvæðinu,
og verður að ætla að þarna sé næg
gufuorka.
Á árunum 1958—61 voru boraðar
þarna 8 holur, en þá ráðgerðu menn
að reisa þarna 15 MW raforkustöð,
er nýtti gufuorku. Þær áætlanir urðu
þó að engu, þegar ákveðið var að
virkja við Búrfell.
Orkustofnun vinnur nú að nýju að
afkastamælingum á þessum holum.
Gufan er um 220—250°C og er næg
til reksturs sykurverksmiðjunnar um
nokkurt árabil. Hversu lengi hol-
urnar endast, er þó spurning, sem
ekki er unnt að svara, og er í hag-
kvæmnireikningum verksmiðjunnar
reiknað með, að bráðlega þurfi að
bora nýjar holur.
Gert er ráð fyrir að nýta gufuna
jafnframt til raforkuframleiðslu fyrir
verksmiðjuna með mótþrýstitúrbínu,
svipað og gert er í Svartsengi.
Nokkur vandkvæði eru af afgangs-
vatni, þegar gufan hefur gegnt sínu
hlutverki. Þá koma um 40 l/sek af
sjóðheitu vatni frá verksmiðjunni. í
áætlunum er gert ráð fyrir að kæla
þetta vatn með dýrum mannvirkjum,
en e.t.v. mætti dæla því aftur niður i
jörðina og auka þannig vinnslutíma
varmageymisins.
Hugmyndir eru um að reisa verk-
smiðjuna norðan Varmár í dalnum,
en það svæði tilheyrir Ölfushreppi,
en ekki Hveragerðishreppi, og getur
það valdið einhverjum vandkvæðum.
Sumir láta sér detta i hug, að hrepp-
arnir semji um færslu hreppamarka
þarna.
Kostnaður við sykurverksmiðjuna
er áætlaður um 12 milljarðar króna.
Athyglisvert er, að þar af eru um 2
milljarðar skattar og tollar.
Starfslið verksmiðjunnar er talið
verða um 70 manns.
Áætlanir benda til, að verksmiðjan
sé fyllilega samkeppnisfær við heims-
markaðsverð á sykri eins og það er
um þessar mundir.
Þess ber þó að geta, að í sykurverði
eru gifurlegar sveiflur, og framleiðsla
er bundin árferði. Óvenjumikil fram-
leiðsla gæti leitt til verðfalls á sykri,
og við slíkt verð gæti verksmiðjan
ekki keppt. Hún mundi hins vegar
tryggja íslendingum jafnt og fremur
lágt sykurverð óháð erlendum verð-
sveiflum, vegna hins jafna heims-
markaðsverðs á melassa.
Líklegt er líka, að hækkandi orku-
verð í heiminum muni leiða til hækk-
andi sykurverðs vegna aukins kostn-
aðar við sykurhreinsun. Þessum
hækkunum yrðum við óháðir með
nýtingu jarðgufunnar við sykur-
vinnslu.
Skýrsla sú, sem Áhugafélagið um
sykuriðnað hf. og Finska Socker AB
hafa látið vinna um hagkvæmni
sykurverksmiðju á íslandi, færir
okkur þær niðurstöður, að fram-
leiðsluverð slíkrar verksmiðju væri
um 35—40% undir markaðsverði á
íslandi í árslok 1979.
Þessi munur mundi að sjálfsögðu
aukast, ef verksmiðjan þyrfti ekki að
greiða aðflutningsgjöld, sem nema
um 20% stofnkostnaðar.
í þessum reikningum er gert ráð
fyrir 15 ára afskriftatima og 12%
vöxtum.
Niðurstaða skýrslunnar er I stuttu
máli: Að tæknilega sé framkvæman-
legt að framleiða sykur úr melassa
með jarðgufu sem orku. Að slík verk-
smiðja verði íslendingum hagkvæm í
rekstri, en geti lent í erfiðleikum, ef
,,dumping” verði á sykurmarkaði.
Að heildarkostnaður verksmiðj-
unnar sé um 12 milljarðar og bygg-
ingartími um 2 ár.
^ „Talið er, að gjaldeyrissparnaður íslend-
inga muni nema um 2 milljörðum króna á
ári, vegna þess að orkan við vinnsluna er ís-
lenzk og vinnuaflið íslenzkt.”
Að um 70 manns fái vinnu i verk-
smiðjunni.
Að gjaldeyrissparnaður íslendinga
muni nema um 2 milljörðum króna á
ári vegna þess að orkan við vinnsluna
er íslensk og vinnuaflið íslenskt.
Að verksmiðjan muni efla íslenska
iðnþróun og auka þekkingu i land-
inu.
Gert er ráð fyrir, að hlutafé
verði um 15—20% af stofnkostnaði
og Norræni fjárfestingarbankinn
(Nordisk investeringsbank) muni
lána um 50% af stofnkostnaði til 10
eða 15 ára.
Nokkrar hugmyndir
á lofti
Sykurverksmiðja í Hveragerði er
eitt þeirra iðnaðartækifæra sem eru í
brennidepli á íslandi i dag. Verulegar
athuganir virðast benda til, að fyrir-
tækið sé arðvænlegt og sé hag-
kvæmur möguléiki til nýtingar jarð-
varmans.
Að undanförnu hafa miklar um-
ræður spunnist um byggingu steinull-
arverksmiðju og hefur iðnaðarráð-
herra látið vinna frumvarpsdrög um
heimild fyrir rikisstjórnina til þess að
standa að slíkri verksmiðju.
Tilraunum er nú að ljúka við salt-
verksmiðjuna á Reykjanesi og loka-
skýrsla mun brátt liggja fyrir. Þá
koma til athugunar hugmyndir um að
reisa 30.000 tonna eða 60.000 tonna
saltverksmiðju á Reykjanesi.
Rikisstjórnin áætlar að verja 150
m. kr. til hönnunar og undirbúnings
að byggingu sýruverksmiðju við
Áburðarverksmiðjuna í Gufunesi á
þessu ári. Tilkoma sýruverksmiðj-
unnar er talin lækka áburðarverð um
11%.
Hópur manna hefur árum saman
unnið að áætlunum um stálbræðslu
hér á landi. Stálbræðslan mundi nýta
brotajárn til framleiðslu á steypu-
styrktarjárni. Enn mun þó brota-
járnsmagn tæplega nóg til þess að
starfrækja slíka verksmiðju, en hver
veit nema þarna kunni að leynast
möguleikar.
Áætlanir hafa verið gerðar um yl-
ræktarver og margir telja okkur eiga
gifurlega möguleika í byggingu lyfja-
verksmiðju, en Lyfjaversun ríkisins
hefur fengið lóð undir myndarlega
verksmiðju.
Þannig mætti lengi telja. Mögu-
leikarnir eru margir og ef vel cr á
haldið verður framtiðin björt.
Guömundur G. Þórarinsson
alþingismaður.