Dagblaðið - 01.09.1980, Qupperneq 10

10.
Utgsfandl: Dagblaðið hf.
Framkvæmdaatjórl: Svslnn R. EyjóHsson. Rltstjórl: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltníl: Haukur Helgason. Fráttastjóri: Ómar Valdknarsson.
Skríf stofustjóri rltstjórnar: Jóhannes Reykdal.
fþróttjr: Hallur Sfcnonarson. Mannlng: Aðalstelnn Ingólfsson. Aðstoðarfráttastjórl: Jónas Haraldsson
Handrlt: Asgrlmur Pálsson. Httnnun: Hilmar Karlason.
Blaðamann: Anna Bjarnason, Atfl Rúnar HaMórsson, Atfl Stainarsson, Asgeir Tómasson Bragi
Slgurðsson, Dóra Stefánsdóttlr, Elln Afcartsdóttlr, Ema V. IngóHadóttlr. Gunnlaugur A. Jónsson,
Olafur Gelrsson, Sigurflur Svarrisson.
Ritstjóm Siflumúla 12. Afgraiflsla, áskriftadoild, auglýsingar og skrifstofur Þvarhoiti 11.
Aflalskni blafloins or 27022 (10 iínur).
Sotning og umbrot. Dagbloflifl hf., Síflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmk hf., Siðumúla 12. Prontun
Arvakur hf.. Skeifunni 10.
Askríftarverð ó mónufli kr. 5.500.- Verfl í lausasölu kr. 300 kr. eintakifl.
Engiralvörumenn
Svið okkar er rúmlega mitt ár 1980.
Þjóðhagsstofnunin hefur endurskoðað
spár sínar um gengi þjóðarinnar á
árinu. Hún hefur með töluverðu ör-
yggi sagt, að þjóðartekjur muni
minnka um l% og þjóðartekjur á
mann um 2°7o.
Ljóst er, hvernig alvöru stjórnmálamenn eiga að
taka slíkum upplýsingum. Þeir þurfa að ákveða,
hvort reyna skuli að stefna að jöfnum samdrætti
hinna stóru þátta þjóðarútgjaldanna eða einhverjum
misjöfnum samdrætti þeirra.
Auðvitað eru þeir háðir þrýstihópum þjóðfélagsins
í ákvörðunum sínum. Tilraunir þeirra til að skipta
\°lo samdrættinum jafnt eða misjafnt niður geta að
meira eða minna leyti strandað á kröfuhörku aðila
úti í bæ.
Einfaldast fyrir stjórnmálamenn væri að fá tjóninu
jafnt skipt. Annars vegar jafnt milli neyzlu og fjár-
festingar. Og hins vegar jafnt milli hins opinbera, at-
vinnuvega og almennings. Um slíkt fengist mestur
friður.
Einkaneyzlan mundi þá minnka um 1%, íbúðafjár-
festing um 1%, samneyzlan um l°7o, ríkisfjárfesting
um 1% og fjárfesting atvinnuvega um 1%. Hjá hags-
munaaðilum er nægileg hagþekking og sanngirni til
að þola slíkt.
Svo gætu ráðamenn einnig reyn’t að mismuna í
samræmi við einhverja pólitíska stefnu. Til dæmis
væri unnt að ákveða, að ekki mætti skerða kaupmátt
launa og þar með einkaneyzluna. Þá væri í staðinn
reynt að skerða hina liðina um 3%.
Einnig gætu landsfeður ákveðið, að fjárfesting í
atvinnuvegum væri hvílíkt grundvallaratriði, að hana
mætti ekki skerða. Þá mundu þeir í staðinn reyna að
skerða hina liðina um 1,1% og dreifa á þann hátt
skerðingu þjóðartekna.
Stjórnmálamenn gætu borið aðra þætti fyrir
brjósti, viljað vernda íbúðabyggingar, samneyzlu
hinnar opinberu þjónustu eða framkvæmdir hins
opinbera. Og auðvitað gætu beir lika gefíð forgang
einhverri blöndu hinna f” mi þátta.
Þeir gætu líka litið i málið sem val inilli neyzlu og
fjárfestingar, án tillits til þess, á vegurn hvers hún er.
Þeir gætu til dæniis ákveðið, að fjárfcstingu mætti
minnka, en ekki væru tök á að skerða neyzluna.
Náttúrlega er þetta einföld mynd. Árið er meira en
hálfnað og svigrúm til aðgerða er því takmarkað.
Ennfremur strandar góður vilji oft á utanaðkomandi
fyrirstöðu, bæði þrýstihópum og ópersónulegum
markaðslögmálum.
Hins vegar er langt síðan Þjóðhagsstofnun byrjaði
að spá um afkomu þessa árs. Hin nýjasta og ná-
kvæmasta er mjög svipuð hinni fyrstu og ónákvæm-
ustu. Ríkisstjórnin visci frá upphati ferils sins nokk-
urn veginn um þjóðarhag ársins.
í ljósi þessa er lörvitnilegt að sjá, að hún hefur
ck'': *"il'ð neina hiuna ýmsu leiða, sem hér hefur
veríð hen. á Hún hefur hagað sér eins og samdráftur
þjóðartekna gefi tilefni til útþenslu, samneyzlu og
opinbenai ijárfestingar.
Hún hefur stelnt að 2% aukningu samneyzlu eða
opinberrar þjónustu á árinu. Hún er ekki fyrsta rikis-
stjórnin, sem lætur sér detta slíkt í hug. En hún er sú
fyrsta, sem telur aðstæður heimila 20% aukningu
opinberrar fjárfestingar.
Afleiðingin er auðvitað sú, að skerðingin verður
mun meiri en ella á hinum þáttunum. íbúðabygg-
ingar skerðast um 3% og einkaneyzlan um 2%. Enda
sjáum við þessa dagana, að skattþyngdina á að auka
um 5% á árinu.
En þetta eru heldur ekki alvöru stjórnmálamenn.
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1980.
Márokkó:
Hassan annar í
óvenjulegum
vandræðum
Styrjöld sú cr Marokkó á í á Sahara
cyðimörkinni hefur nú staðið á
fimmta ár. Styrjaldarreksturinn hefur
rcyn/t svo vinsæll i Marokkó að talið
cr að Hassan konungur annar geti
ckki með nokkru móti ákveðið að
Ijúka styrjöldinni á neinn hátt nenta
ntcð sigri á vígvellinunt. Vandinn cr
aðcins sá að slíkt cr ekki (alið mögu
legt.
Styrjöldin hófsl'i mar/ árið 1975.
mcð göngunni miklu yfir landamærin
scm skiptu Marokkó og Spænsku
Sahara. Hassan konungur var i l'arar
broddi og gangan átt að vera tákn
ræn fyrir töku Marokkóá hinni gömlu
spænsku nýlcndu. Stríðsreksturinn
hcfur sifcllt orðið viðanteiri og t'all
eykst stöðugt á báða bóga. Talið er að
kostnaður Marokkómanna af styrjöld
inni sé nú aldrei minni en 1.5 milljónir
dollara á dag.
Andstæðingur pcirra er hin svokall-
aða Polisario skæruliðahrcyfing. I
Itenni cru aðallega landflótta ihúar
hinnar gömlu Spænsku Sahara. sem
flúðu land cr Marokkó menn lögðu
land þeirra undir sig. Polisario hreyf
ingin er talin hafa fimmtán til tuttugu
þúsund mcnn undir vopnum. Eru þau
af nýjustu gcrðogfengin fráSovétrikj
unum. Herlið Polisario cr hcl/t stað-
selt við landamæri Alsír og landsvæðis
Marokkóntanna í Sahara. Útlaga-
stjórn Polisario telur sig ríkja yfir landi
sem kallað er Arabiska Sahara-lýð-
veldið. Útlagastjórnin hefur verið við-
urkennd af þrjátíu og sex ríkjum
heims. Þar á mcðal meirihluta ríkja i
Samtökum Afríkuríkja.
Samkvæmt lögum santtakanna er
málið mjög einfalt. Arabiska Sahara
Gwenne Dyer
lýðveldið á sér tilverurétt vegna |x‘ss
að þarna var áður spænsk nýlenda og
þar af leiðandi viöurkenna flest
Afrikurikin hana.
Ráðamenn í Marokkó svara þvi til
að krafa þeirra til spænsku nýelndunn
ar eigi sér þrjú hundruð ára sögu.
Marokkó er heldur ekkert nýriki. scm
byggir grunn sinn á ákviirðtinum
göntlu nýlenduhcrranna: um skipt
ingti Al'riku. I andsvæði hinnar l'yrri
spænskti Sahara heyrðu til maró
kanska konungsveldinu l'ram að koniu
nýlenduherranna til Afríku.
Í áróðri Marokkóntanna eru Polis
Marokkó liggur bæði að Atlants- og
Miðjarðarhafinu og á land að Gibralt-
arsundi sem skiptir höfununt tveim.
arioskæruliðarnir ávallt sagðir vcra
málaliðar á vegum Alsírstjórnar og
liðsmenn sagðir komnir þaðan og frá
Máritaniu. Greiðslurnar ciga að vera
komnar frá Alsírstjórn og Sovétmönn-
um. I þessu er nokkur sannleikur en
aðeins að takmörkuðu leyti. Flestir fé
lagar i Polisario eru frá göntlu
Spænsku Sahara og munu ekki hætta
baráltu sinni fyrr en Marokkóliðs-
sveitirnar halda á brott. Vandinn er
aðeins sá, eins og áður sagði, að
Hassan annar getur ekki kallað Iið sitt
á brott.
Þegar Hassan konungur fór i farar
brcxldi fyrir göngunni ntiklu inn á
Sahara eyðintörkina var það ekki
vegna ásælni i einhver hráefni. Ekkert
er þarna nema þá losfat og af þvi
hefur Marokkó meira en nóg. Hassan
annar var hinsvegar siður en svo vin-
sæll meðal þegna sinna og þurfti nauö
synlega að auka vinsældir sínar.
r
Uppskurður er
eina vonin
Oft eiga læknar úr vöndu að ráða
varðandi langsjúkan mann; getum
við bætt honum sjúkleikann með enn
einum „meðalakúrnum” eða verðum
við að leggja hann undir hnifinn?
Oftast er aðgerð skotið á frest nema
sannfæring lækna og vilji sjúklings
fari saman, að upp verði að skera. ís-
lengskt efnahagslíf hefir árum saman
þjáðst af háskalegu innanmeini, sem
kallast verðbólga og nú hin síðari ár
ÓÐAVERÐBÓLGA. Margir hafa
verið kallaðir til lækningar, en engir
reynst útvaldir, og satt best að segja
hefir sjúkdómsgreining veriö næsta
óljós, og fálm og fuður um það,
hvaða læknisráðum skyldi beitt.
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks, svonefnd VIÐREISN,
beitti allströngum „meðalakúr” og
hélt sjúkdómnum allvel í skefjum, en
á Framsóknaráratugnum, sem Fram-
sóknarflokkurinn svo vill kalla, árin
1971 og fram á þennan dag, hefir
verið allmikill breytileiki og óregla á
meðalagjöfinni, enda leikar farið
svo, aðsjúkleikinn, verðbólgan, hefir
farið sívernsnandi. Nú má orða það
svo, að sjúklingurinn liggi i angistar-
svitabaði, en læknahópurinn, þ.e.
ríkisstjórnin, snúist í kringum rúm
hans og viti ekki sitt rjúkandi ráð.
Alþýðuflokkurinn varð fyrstur
stjórnmálaftakkanna til að kveða upp
úr með það, að verðbólgusjúkleikinn
yrði ekki bættur nema með mjög rót-
tækum aðgerðum. Við getum kallað
það uppskurð. Fyrir alþingiskosning-
arnar 1978 gaf flokkurinn út stutta en
skýra stefnuskrá UM GER-
BREYTTA EFNAHAGSSTEFNU,
aðgerðir til frambúðar, þar sem það
var allskilmerkilega rakið, hver efna-
hagsvandinn væri og hvernig flokk-
urinn vildi bæta úr. Bar þar hæst ný
og föst tök i samvinnu við atvinnu-
stéttirnar á atvinnumálum, kjara-
málum, fjárfestingarmálum, ríkis-
fjármálum, skattamálum, skipulag
byggingamála og nýskipan vaxta og
uppbygging lífeyrismáda. Alþýðu-
flokkurinn tók mjög skýrt fram, að
þessi nýskipan öll, endurreisn hag-
kerfis þjóðarinnar, mundi kosta
tímabundnar fórnir og þær veruleg-
ar, en nýskipanin, brotthvarf af
þeirri háskagötu sem gengin væri,
mundi þó fljótt leiða til aukinnar
hagsældar fyrir almenning og væri
raunar eina vonin til að komast á
góðan veg.
Frambjóðendum Alþýðuflokksins
tókst — þakkað veri m.a. Dagblað-
inu eigi svo lítið — að túlka þessa
stefnu og skoðun varðandi nauðsyn-
legar efnahagsaðgerðir svo vel fyrir
kjósendum, að kjörfylgi flokksins
jókst stórlega, og enginn vafi er á, að
haustið 1978 var mikill vilji fyrir því
með þjóðinni, að þess yrði freistað að
skera fyrir verðbólgumeinin svo
djúpt, að þau yrðu numin brott. En
14 manna þingflokkur Alþýðuflokks-
ins gat ekki knúið þennan uppskurð
fram, eins og löngu er vitað. Innan 60
manna þings þarf meir en 14 atkv. til
að koma málum fram. Þar þarf til að
koma samkomulag við aðra. Þetta
samkomulag náðist ekki. Sumir
kenndu það forystulinku í flokknum,
aðrir reynsluleysi og ólagni þing-
mannanna, en enn aðrir öfund and-
stæðinga og skilningsskorti á nauð-
syn nýskipaninnar, og vafalítið hefir
alls þessa gætt og fleiri ástæðna, að
úrvalstækifæri til úrbóta rann út í
sandinn haustið 1978. Horfið var frá
uppskurði, áfram voru dropar taldir
ofan í sjúklingtnn, eða öllu heldur
stundum taldir og stundum hellt.
Læknismeðferðin var handahóf.
Ólafur Jóhpnnesson, þáverandi
forsætisráðherra, komst svo að orði
á Alþingi, þegar dropatalningarlækn-
ingin var sétt á vetur í nóv. 1978, að
stundum væri skynsamlegra að stíga
ofan í lækinn en stökkva hann. Fáir
bera brigður á þau sannindi, en vand-
inn er að meta rétt, hvenær beri að
stíga í lækinn og hvenær stökkva
hann. Nú munu margir, sem óðu
lækinn með Ólafi örlagamánuðina
nóv.-des. 1978, óska þess, að hann og
þeir hefðu þá stokkið.
Þegar Alþýðuflokknum var orðið
margljóst, að vonlaust var að koma
fram umtalsverðum gagnlegum
endurbótum á efnahagsmálum lands-
manna í samstjórn Framsóknar,
Alþýðubandalags og Alþýðuflokks,
vildi hann þar ekki lengur sitja og
V