Dagblaðið - 14.11.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1980.
Araba ættu sér stað og að Banda-
ríkjamenn væru þar meðalgöngu-
menn. En jafnframt sagði hann:
„Það er of snemmt að tala um ein-.
stök atriði þessa samstarfs því samn-
ingaviðræður standa enn. Við erum
ennþá að ræðast við og niðurstaða er
enn ekki fengin.”
Að mati bæði egypzkra og vest-
rænna fréttaskýrenda er helzti
þrándur í götu samkomulagsins sá,
að Saudi Arabar telja sig þurfa hald-
góða ástæðu til að réttlæta samstarf
sitt við Egypta og bjarga þannig
andliti sínu út á við, þar sem Egyptar
halda enn stjórnmálasambandi við
ísrael þrátt fyrir að ekkert hafi miðað
í áttina varðandi sjálfstjórnarmál
Palestínuaraba.
„Við getum ekki átt frum-
Sadat Egyptalandsforseti og Begin forsætisráðherra lsraels ræðast við. Egyptar
hafa verið einangraðir frá öðrum arabarikjum siðan þeir gerðu friðarsamninga
við tsrael. Ýmislegt þykir nú benda til að þeirri einangrun sé að Ijúka.
rahd Saudi Arabfuprins ásamt Giscard d'Estaing Frakklandsforseta. Saudi Arabar telja sig aðeins þurfa haldgóða ástæðu
til að réttlæta nýtt samband sitt við Egypta svo að þeir fái haldið andlitinu út á við.
kvæðið,” sagði starfsmaður egypzka
utanríkisráðuneytisins. „Þeir slitu
stjórnmálasambandi við okkur og
þeir hljóta því að eiga frumkvæðið
að því að koma því á aftur.”
Þannig virðist sem það sé arabískt
stolt og hræðsla við að bíða álits-
hnekki út á við sem sé helzta hindrun-
in á veginum til samstarfs þeirra
tveggja arabaþjóða, sem Bandaríkja-
menn álíta þýðingarmestar, bæði í
hernaðarlegu og stjórnmálalegu til-
liti.
Stolt egypzku þjóðarinnar og leið-
toga hennar kom vel í ljós í ræðu
Sadats forseta við setningu egypzka
þingsins fyrir skömmu. Þar hvatti
hann aðrar arabaþjóðir til að viður-
kenna að þeim hefðu orðið á mistök í
að reyna að einangra Egypta og
hvatti þær jafnframt til að sameinast
undir forystu Egypta á ný. Hann
gerði grin að pólitískum „loftfimleik-
um” arabískra leiðtoga frá því að
Camp David samkomulagið var gert
1979 og sagði, að tilraunir þeirra til
að einangra Egypta hefðu orðið til
þess, að arabaríkin virtust nú vera að
skipa sér varanlega í tvær aðskildar
fylkingar.
„Árangurinn af þeirri ákvörðun
arabaríkjanna að einangra Egypta-
lánd var sá einn að þau einangruð-
ust,” sagði hann varðandi innbyrðis
deilur arabaríkjanna á síðustu
tveimur árum og hinn nýja klofning
sem hefur orðið við styrjöld (rans og
íraks.
Hann sagði forseta íraks, Sadam
Hussein, augljósan árásaraðila og
fyrir honum vekti greinilega að verða
leiðtogi allra Miðausturlanda.
Sadat forseti sagði að í ljósi styrj-
aldar írans og íraks mætti ljóst vera
að Egyptar einir hefðu stjórnarfars-
legan stöðugleika og hernaðarlegan
styrkleika til að gegna forystuhlut-
verki meðal arabaríkjanna og hann
hvatti aðra arabaleiðtoga á ný til að
fylgja Egyptúm í leit að víðtækum og
varanlegum friði í löndunum fyrir
botni Miðjarðarhafs og að leggja á
ráðin um nýjar leiðir til lausnar
Palestínuvandamálinu.
11
N
✓
Hann er stórkosdegasta svindl-patent
í valdabrölti heimsveldissinna, sem
nokkum tíma hefur verið fundið
upp. Inn á við eru allar þrengingar og
kúgun gerðar í nafni alþýðunnar og
fyrir hana, minnstu mótmæli alþýð-
unnar gegn stjórnvöldunum eru mót-
mæli gegn sjálfri sér. Út á við hefur
marx-leninisminn opnað leppstjórn-
um Sovétríkjanna stjórnaraðsetrin í
fjölda þjóðlanda og tryggt veru
þeirra með réttlætanlegri hernaðar-
íhlutun til verndar og viðhalds marx-
leninismanum, sbr. Bresnevskenning-
in. Og guðspjöllin láta svo ljúft í eyr-
um auðtrúa fólks út um allan heim að
meira að segja hér úti á íslandi er
hópur fólks, sem sér enga glóru í til-
verunni aðra en þá að koma íslandi
inn í sælu alheimskommúnismans.
Meðreiðarsveinar eru svo allra handa
hópur, ekki hvað sízt þeir, sem hið
fornkveðna máltæki var búið til um,
„heiðra skaltu skálkinn svo hann
skaði þig eigi”.
Umhugsun
Hér hefur aðeins verið brugðið upp
nokkrum sögulegum bakgrunni af
hinu rússneska risaveldi til þess að
menn skildr eðli þess og hver mann-
tegundin er sem kemst þar til æðstu
valda. Þetta verðum við að hafa hug-
fast, ef við ætlum að reyna að mynda
okkur skoðanir um, hvaða mannleg-
um eiginleikum forystumaður hins
vestræna risaveldis, Bandaríkjanna,
þurfi að vera gæddur, eða eins og nú
er rétt um garð gengið, hvor af þeim
tveim sem í boði voru hafi meira af
þeim eiginleikum sem við teljum
nauðsynlega.
Ferill Carters
Þegar farið er yfir feril Carters
efast enginn um heiðarleika hans og
vilja til góðra verka. En 4 ára reynsla
segir okkur að hann hafi komið með
of mikið af mönnum með sér frá
heimastöðvunum í Georgíuríki, sem
reyndust ekki vanda sínum vaxnir,
því enginn verður mikið betri forseti
en meðaltalsútkoma nánustu sam-
starfsmanna. Hefur þetta marg-
endurtekið sig í heimsstjórnmálunum
þar sem um hringlandahátt hefur
verið að ræða, sbr. staðsetningu nift-
eindasprengja í Evrópu, og fyrir-
hyggjuleysi og vandkvæði í
ákvarðanatökum um varnir þess
heimshluta, er hefur að geyma upp-
sprettu lífsblóðs iðnaðarríkja hins
vestræna heims, Miðausturlönd.
Það boðar stórslys í heimsstjórn-
málum, ef risaveldi brýtur grundvall-
arlögmál í aflfræði stjórnmálanna,
svo ekki sé nú talað um heimshluta er
ráðið getur lífi eða dauða vesturveld-
anna. Bretar voru hernaðaraflið við
Persaflóa fram til 1970 er þeir drógu
her sinn þaðan. Persía keisarans með
Bandaríkin að bakhjarli tók við. Það
var ekki um neitt að ræða annað en
styrkja keisarann og halda honum
við völd, þar sem um lífshagsmuni
hins vestræna heims var að ræða,
40% af allri olíu sem vitað er um í
heiminum í dag eru í Saudi Arabíu
einni.
í nóvember 1978 hafði enginn í
Hvíta húsinu heyrt minnzt á nafnið
Khomeini, í janúar 1979 var Persa-
keisari horfinn úr landi. Þessir at-
burðir skildu eftir sig valdstómarúm
(powervacuum) sem spurningin var
ekki um, hvort yrði fyllt eða ekki,
heldur hver gerði það. Persía, hern-
aðaraflið í heimshlutanum, lenti í
byltingarupplausn sem ekki er vitað
enn hver verður útkoman úr, valda-
taka kommúnistaflokks Persíu er
ekki útilokuð. Byltingarupplausnin í
Persíu opnaði dyr Rússa inn í Afgan-
istan. Byltingarupplausnin og af-
leiðingin stórskerðing á þjóðarrhætti
Persíu orsökuðu að meira að segja
smákallar eins og Hussein íraksfor-
seti lætur sér detta í hug beina hern-
aðarárás á Persiu, framkvæmir hana
og hefur náð þó nokkrum árahgri.
Persía er einangruð og liggur i dag
opin og varnarlaus fyrir rússneskri
innrás, sem yrði kölluð „frelsunarað-
gerð marx-leniniskra nútíma-pers-
neskra trúbræðra frá kúgun og mið-
aldatrúarrugU Khomeinis”. Sovétrík-
in eru með landamæri að þessum
heimshluta. Bandaríkin hafa verið að
reyna að byggja upp flotastyrk við
Hormuzsund, en staða þeirra er álíka
erfið fjarlægðarinnar vegna og staða
Rússa væri til hernaðaraðgerða i
Norður-Kanada.
í innanrikismálum tókst Carter
lítið betur. Verðbólga varð meiri á
stjórnarárum hans en Bandaríkja-
menn hafa áður séð á friðartímum.
Verðbólga þarf ekki að verða 50%
eins og hjá okkur tU þess að almenn-
ingur í Bandaríkjunum skilji að verð-
bólgan er efnahagskrabbamein, sem
gerir ekkert annað en rýra efnahags-
afkomu einstaklingsins og þjóðarinn-
ar. Og henni fylgdi að auki mikið at-
vinnuleysi. Afleiðingarnar niðurdrep
framfaravilja vegna þess að árangur-
inn brennur í verðbólgubáli og von-
leysi milljóna atvinnulausra.
Og hvað var boðið upp á i efna-
hagsaðgerðum? Meira af því sama,
sem er ekkert annað en ofvöxtur
ríkisforsjár og ríkisafskipta, aukin
ríkiseyðsla, uppáhald ístöðulítilla
pólitíkusa, sem var réttlætanlegt til
þess að koma hjólum efnahagslífsins
í gang eftir kreppuna 1929. Það var
þá sem póUtíkusarnir lærðu að gefa
út vixla sem þeir þurftu aldrei að
borga og notuðu peningana til þess
aðslá um sig.
Við höfum svo sannarlega ekki
farið varhluta hér af þessari hegðan.
Hann tengdafaðir minn kallaði þetta
„pólitiskan beitukostnað” og ætti
það að vera skiljanlegt í það minnsta
öllum sjómönnum. En Carter reynd-
ist mesti pólitískur víxlasali i sögu
Bandaríkjanna, þótt efnahags-
ástandið krefðist einmitt andstæðra
aðgerða, einsog Hannes H. Gissurar-
son komst svo skýrlega að orði í við-
tali í sjónvarpinu fyrir skömmu.
Ferill Reagans
Ronald Reagan, hinn maðurinn
sem boðið var upp á sem foringja
hins vestræna heims, hefur að baki
glæsilegan feril ríkisstjóra í mann-
flesta riki Bandaríkjanna, Kali-
forniu. Hann stóð sig þar með prýði
og stjórnaði fjármálum ríkisins af
festu. Hann er þekktur fyrir að hafa
ákveðnar skoðanir, byggðar á góðum
gömlum dyggðum um vinnusemi,
ástundun og nýtni, og að einstakling-
urinn fái persónulega að njóta ávaxt-
anna af góðu starfi. Hann býður upp
á minnkað ríki og stærri einstakling,
aðgerðir í efnahagsmálum, sem geta
kostað fórnir í bili, en það sé því
miður komið að skuldadögunum
fyrir eyðslu og vanrækslu undan-
genginna ára. Öryggismálunum verði
að koma í lag með þvi að byggja upp
herstyrk, sem hefur verið vanrækt.
Bandaríkin geta ekki staðið við
skuldbindingar sínar um öryggismál
hins vestræna heims án þess að það
byggist á nægjanlegum styrk hern-
aðarlega. Ronald Reagan er þekktur
fyrir að vera skjótur að taka ákvarð-
anir og standa við þær, jafnvel þótt
þær séu ekki líklegar til þess að afla
pólitisks fylgis í bráð. Hann hefur
hinn nauðsynlega pólitiska kjark, og
þar sem ekki er gert ráð fyrir að hann
sækist eftir öðru kjöri til forsetaemb-
ættisins vegna aldurs, hefur hann
óhjákvæmilega frjálsari hendur.
Valið Carter—Rea-
gan
Framtíðin ber í skauti sínu átök og
erfiðleika á alþjóðavettvangi. Heims-
veldisútþensla Sovétríkjanna hefur
ekki tekið enda í Afganistan. Pólland
er ennþá, þrátt fyrir dóm hæstarétt-
ar, eins og púðurtunna. Sagan getur
svo sannarlega endurtekið sig með
innrás Rússa, Tékka og Þjóðverja í
Pólland, þá verður 18. öldin endur-
upplifuð, að vísu voru Tékkar þá her-
menn keisarans í Austurríki og Þjóð-
verjarnar þegnar Prússakonungs.
Hvort er nú líklegra að reynt verði
þjóðarmorð á Pólverjum, ef
morðingjarnir telja sig þurfa lítið sem
ekkert að óttast, eða ef þeir telja að
afleiðingarnar geti orðið svo alvar-
legar að sigurinn verði Pyrrusar-
sigur? Hvor einstaklingurinn Carter
eða Reagan er líklegri áð orsaka al-
varleg heilabrot hjá samsærismönn-
unum?
Stóra flísin í rassinum á rússneska
heimsvaldabirninum er Júgóslavía.
Tító skapaði það afl og forystu, sem
Rússar beygðu sig fyrir. Tító er
liðinn, það er aðeins beðið eftir hinu
rétta augnabliki til þess að hreinsa út
villutrúarmennina í Belgrad og koma
til valda rétttrúuðum marx-leninist-
um, sem eru tilbúnir að lúta forystu
Moskvu. Upplausn vegna þjóðar-
brotarígs innanlands í Júgóslavíu og
forystuleysi í hinum vestræna heimi
eru lykilþættirnir i þessum sögu-
þætti. Um leið og þeir eru báðir hag-
stæðir Sovétinu fer Rauði herinn yfir
landamæri Júgóslavíu. Hvor maður-
inn Carter eða Reagan er líklegri til
þess að orsaka hik á Rússum eða gera
þá fráhverfa slíku ráðabruggi? Ég
held að hér þurfi ekki langan um-
hugsunarfrest.
Friðurinn nr. eitt
Stærsta hagsmunamál mannkyns-
ins er að það haldist friður. Undan-
sláttur við ofbeldisöfl hefur í allri
heimssögunni aðeins boðið hættunni
heim. Eða eins og Reagan orðaði það
svo vel í einni ræðu sinni er hann
sagði: „Bandaríkin hafa aldrei lent i
styrjöld vegna þess að þau væru of
sterk.” Hitler hefði meira að segja
aldrei lagt út í 2. heimsstyrjöldina, ef
hann hefði getað gengið út frá því
sem vísu að þurfa að berjast við
Bandaríkin.
Rétt val
Ég tel að bandaríska þjóðin hafi
valið vel í sínu síðasta forsetakjöri,
og hafi svo sannarlega valið þann
hæfari til forustu fyrir Bandaríkin og
hinn vestræna heim í heild sinni og
fyrir mannkynið allt. Einnig hér má
ekki gleyma varaforsetanum, George
Bush, sem er maður með mikla
reynslu, bæði í innanríkis- og utan-
ríkismálum, og maður sérlega góðum
gáfum og hæfileikum gæddur. Ég er
því á öndverðri skoðun við Þjóðvilj-
ann og Dagens Nyheder sem virtust
rugla saman kúrekapersónum, sem
Reagan lék hér forðum, og forseta-
frambjóðandanum. Og einnig er ég
ósammála Dagblaðinu, en það taldi
Carter betri kostínn.
Stiklað hefur verið á nokkrum rök-
þáttum málefnisins, og nú, lesandi
góður, ert þú dómarinn.
Pétur Guðjónsson.
form. félags áhugamanna
um sjávarútvegsmól.
✓