Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1953, Síða 89

JÓHANN GUNNAR ÓLAFSSON
Mattliías Jocliumsson og Skagaf jörður
Kvæði Matthíasar Jochumssonar skálds
um Skagafjörð er eitt af stórfenglegustu
Ijóðum hans, svo þrungið af andagift og eld-
legu fjöri, að furðu vekur. Að formi til er
það einnig frábært og málsnilldin vekur
djúpa aðdáun. Lýsingar allar eru svo hnit-
miðaðar og ljósar, að betra verður ekki á
kosið. Menn hafa verið sammála um það frá
því kvæðið kom fyrir almennings sjónir, að
það væri óvenjulegt listaverk og skipað því á
bekk með því bezta, sem ort hefur verið á ís-
landi.
Kvæðið er alllangt, hver vísa tólf hend-
ingar, en vísurnar þrettán að tölu.
Manni dettur ósjálfrátt í hug við lestur
kvæðisins, að svo stórfellt listaverk hafi ver-
ið lengi í smíðum, margfágað og þaulhugs-
að. Það kemur því á óvart, að það er ort á
einni dagsstund.
Með fáum orðum ætla ég að reyna, eftir
því, sem föng eru á, að segja sögu þessa
kvæðis.
í kvæðasöfnum skáldsins er kvæðið talið
ort árið 1890. Fullar sannanir eru fyrir því
að þetta er rangt.
Á árunum 1888—1891 gaf séra Matthías
út hálfsmánaðarblað á Akureyri. Nefndi
hann það Lýð og átti það aðallega að ræða
menntamál og flytja fréttir.
í 15. tbl. 1. árg., sem kom út 17. apríl
1889, er kvæðið Skagafjörður fyrst prentað,
að undanskilinni einni vísu, sem prentuð er
í næsta tbl., 2. maí 1889, vegna þess að hún
hafði af vangá fallið niður.
Engum blöðum er því um það að fletta, að
um þessar mundir hefur þetta mikla kvæði
orðið til.
I ævisögu sinni, Sögukaflar af sjálfum
mér, minnist séra Matthías ekki á kvæðið, og
hef ég ekki heldur getað fundið neitt um það
í bréfasafni því, sem Menningarsjóður gaf
út.
Haraldur Leósson, kennari á Isafirði, sem
er Eyfirðingur að uppruna, hefur sagt mér,
að það sé haft eftir Steingrími lækni, syni
séra Matthíasar, að vetrarkvöld nokkurt, er
stórhríð geisaði úti, hafi faðir hans komið
fram úr skrifstofu sinni og spurt heimilis-
fólkið, hvort það vildi ekki heyra kvæði, sem
hann hefði þá lokið við að yrkja. Las hann
því síðan kvæðið um Skagafjörð.
Séra Matthías varð prestur á Akureyri ár-
ið 1887. Áður hafði hann verið prestur að
Odda á Rangárvöllum. Frá Reykjavík fór
hann um vorið norður með strandferðaskip-
inu Láru. Þá var hafís fyrir Norðurlandi og
var nokkur tvísýna á því, hvort skipið kæm-
ist inn á Skagafjörð og lengra austur með