Frjáls verslun - 01.06.1950, Qupperneq 5

OSCAR CLAUSEN:
ÞEGAR GAMLI GULLFOSS KOM
Fyrir nokkru höfum við eignast stærsta skip íslenzka
flotans, Gullfoss, hinn nýja, og þarf ég ekki að lýsa
því glæsilega skipi, en um leið og við fögnum Gull-
fossi hinum nýja, er ekki úr vegi að minnast að
nokkru Gullfoss hins gamla, — skipsins, sem Islend-
ingar á tímum fátæktar, lögðu að sér til þess að geta
eignazt, með því að láta af hendi 25 krónur.
Ég hefði löngun til þess að segja nokkuð frá stofn-
un Eimskipafélags íslands og fyrstu fjársöfnuninni
til þess. — Þetta hvorutveggja er mér mjög vel kunn-
ugt og harla minnisstætt. — Ég, eins og margir góðir
menn, lagði mikla vinnu og alúð í að safna fé til
félagsins. Ég var þá verzlunarfulltrúi í Stykkishólmi,
en þaðan kom félaginu drjúgur sjóður í byrjun. —
Enda þótt ég fari ekki núna inn á þetta mál þá
vil ég aðeins undirstrika þann sannleika, að sú
kynslóð, sem lyfti því Grettistaki. að stofna Eim-
skipafélag íslands, var kynslóðin, sem var fædd fyr-
ir aldamótin siðustu. — Kynslóðin, sem hafði alizt
upp við vinnusemi, nægjusemi og s]>arsemi, — kyn-
slóðin, sem safnaði hagalögðum til þess að geta eign-
azt sokka. — Það var fátæk, en samhuga þjóð, sem
stofnaði félagið.
Mörg dæmi þess. hversu fólkið lagði að sér til þess
að geta eignazt hlut í Eimskipafélagi íslands mætti
segja. — Það kom fyrir, að tveir urðu að leggja sam-
an aleigu sína í reiðu fé, til þess að eignast einn 25
kr. hlut. Margir unglingar spöruðu allt við sig og
söfnuðu 25-eyr. í heilt ár til þess að geta lagt í þessa
guðskistu íslenzku þjóðarinnar. — Drengur einn á
Eyrarbakka, var búinn að spara og safna 50 kr. í
sparisjóðsbók á -3 árum. Þegar hann las um það, að
þjóðin ætlaði að eignast skip, fylltist hann áhuga og
metnaði og tók aleigu sína og keypti fyrir hlut í
Eimskipafélaginu.
Svona mætti segja frá óteljandi dæmum úr öllum
byggðum íslands, en nú ætla ég að byrja á frásögu
minni af því. þegar gamli Gullfoss kom.
Árin 1903—1918 var ég, svo sem áður getur, verzl-
unarfulltrúi við stóra verzlun í Stykkishólmi, þar
sem viðskipti voru rekin til sjávar og sveita: m. a.
gerði verzlunin út 6 þilskip á handfæraveiðar og voru
12 menn á hverju, en kjörin voru: hálfdrætti. —
Vorið 1915 vantaði okkur nokkra menn á skúturnar,
og til þess að ráða þá fór ég með Sterling til Reykja-
víkur 14. apríl eða 2 dögum áður en Gullfoss var
þangað væntanlegur. — Atvinnuleysi var þá óþekkl
fyrirbrigði í lífi Reykvíkinga. Ég auglýsti í daglilöð-
unum eftir sjómönnum í heila viku, en fékk engan.
Loks tókst mér að fá Þorvald pólití til þess að lána
mér 4 þek-kta drykkjumenn og smáafbrotamenn, sum-
arlangt, með þeirri kvöð, að ég skilaði þeim aftur að
hausti. Þetta lánaðist vel, þeir voru duglegir að draga
„þann gula“ um sumarið og um haustið var þeim
skilað til Reykjavíkur ásamt góðu sumarkaupi.
Ýmsir fleiri menn úr Breiðafirði fóru suðui með
Sterling, aðallega til þess að taka á móti Gullfoss.
-—■ tJr Stykkishólmi fóru Sæmundur kaujimaðut Hall-
dórsson, Sigurður prófastur Gunnarsson, Ingólfur
verzlunarstjóri Jónsson og Ásgeir prófastur Ásgeirs-
son í Hvammi, og Konráð kandidat Stefánsson, sem
þá bjó í Bjarnarhöfn. — Ur Flatey fór Guðnnmdur
kaupmaður Bergsteinsson og úr Ólafsvík fór Hermann
gamli Jónasson frá Þingeyrum, sem þá hafði dvalið
þar undanfarin ár í skuldheimtu.
Þegar suður kom, var undirbúningur undir komu
Gullfoss hafinn. Verzlunarmannafélagið Merkúr gekkst
fyrir samtökum um lokun sölubúða móttökudaginn
16. apríl, en þann 15. apríl auglýsti Th. Thorsteins-
son kaupmaður í Liverpool lokun sinna búða, „fyrst-
ur allra og ótilkvaddur“, eins og stendur í dagblaði
frá þessum tímum. Þessi ákvörðun kaupmannsins
mæltist vel fyrir og þótti þetta myndarlegt.
Hinn mikli dagur, 16. ajtríl, rann svo upp: allir
voru í hátíðaskapi og fullir eftirvæntingar að sjá
hið glæsta skip, — fyrsta millilandaskip íslendinga.
FRJÁLSVERZLUN
81