Frjáls verslun - 01.08.1954, Page 18

Verzlunarskólinn
sellur í 50. sinn
Setningarœða
dr. Jóns Gíslasonar skólastjóra
Heiðruðu gcstir, kæru samkennarar, kæru nemendur!
Sumarið er scnn liðið. Farfuglarnir hópa sig og fljúga til
fjarlægra stranda, cn æskulýðurinn streymir að úr öllum
áttum: utan af Iandsbyggðinni, af fiskimiðunum og frá ým-
iss konar vinnustöðvum bæjanna. Allra hugir beinast nú að
skólunum, þessum gróðrarstöðvum hinnar upprennandi kyn-
slóðar. Sé sumarið tími hinnar starfsfúsu handar, þá er vet-
urinn timi náms og andlegrar þjálfunar.
Þeim fækkar nú óðum, sem betur fcr, æskumönnunum,
cr sitja vcrða heima harmþrungnir vegna skorts á tækifær-
um til að fá svalað mcnntaþorsta sínum. Nú eru heilbrigð-
um ungmennum flestir vegir færir. Sumir cru svo svartsýn-
ir, að telja þcssar stórbættu aðstæður almennings til mennt-
unar tvíeggjað sverð. Mcnn séu hættir að meta eins og
skyldi þau gæði, sem lífið hefur upp á að hjóða, síðan
I/fsbaráttan varð auðveldari og sóknin til skólamcnntunar
varð léttari. En er þctta sjónarmið ekki markað óþarfa böi-
sýni? Það er vissulega ckki nýtt fyrirbæri að finna á með-
al skólanemenda cinstakhnga, sem eru svo skammt á veg
komnir að andlegum þroska, að þeir kunna ekki að færa
sér í nyt þau tækifæri, sem skólavistin veitir þeim til mennt-
unar og manndóms. Hitt er stórum mikilvægara, bæði fyr-
ir cinstaklinginn og þjóðfélagsheildina, að nú er örugg
vissa fyrir því, að það verður æ fátíðara, að miklir hæfi-
leikar fari forgörðum, vcgna þess að tækifæri til mennt-
unar brugðust. Nú standa framsæknum ungum mönnum
allar lciðir opnar. Atvinnumöguleikar bæði meðan á námi
stendur og eins að því loknu em svo fjölbreyttir og marg-
víslegir, að ekki stenzt neinn samanburð við það, sem gerð-
ist fyrir fáum áratugum. Ættum vér þá að gcra ráð fyrir,
að synir og dætur þeirra manna, sem hófu land vort og
þjóð með ötulli baráttu og karlmannlegum þrótti upp úr
fátækt og umkomuleysi margra alda áþjánar, bregðist svo
hrapalega, þegar loks cr farið að rofa til, að þcir fleygi frá
sér tækifærunum í hugsunarleysi og glati jafnvel fengnu
frelsi og dýrmætri þjóðmenningu?
Hins vegar er óhjákvæmilegt að gera sér grein fyrir, að
nú er að fara fram stórfelidari bylting í þjóðlífi voru en
nokkru sinni hefur átt sér stað fyrr. Þar eru að verki tveir
mcginstraumar, sem nú eru að falla í einn farvcg og efla
hvor annan. Annars vegar er um að ræða árangur af sjálf-
stæðisbaráttu vorri, scm lauk með stofnun algerlega full-
valda lýðvcldis á Islandi. Hins vegar er svo hin stórstíga
tækniþróun vorra tíma, sem réttir oss upp í hendurnar
möguleika til að gera oss auðlindir landsins undirgefnar og
nytja þær á miklu stórkostlcgri hátt cn feður vora hefði
nokkurn tíma getað órað fyrir. Hefði þjóð vor ekki vakn-
að af værum blundi til sjálfstæðisvitundar fyrir rúmri öld,
væri íslenzkt þjóðcrni nú scnnilega undir lok liðið og vér
sjálfir þjónar útlendra auðhringa, sem komið hcfðu auga
á hagnýtingu þeirra möguleika, sem land vort hýr yfir.
En hvar stöndum vér nú? Nú eru fjötrarnir leystir og
oss hefur verið réttur upp í hendurnar töfrasproti hinnar
nýju tækniþróunar, sem gerir oss kleift að láta rætast hina
djörfustu óskdrauma þjóðsagna og æfintýra. Vélknúnir
knerrir sigla um heimshöfin undir íslenzkum fána, fiski-
flotinn hefur umskapazt úr árafleytum í hraðskreið vélskip
búin fullkomnustu tækjum, vegakerfið í landinu cr að seil-
ast innst til dala og yztu nesja og eftir því bruna daglega
bifreiðir mcð varning og fólk, cn um loftið þjóta flugvélar
milli fjarlægra staða innan lands og um allar álfur. I.and-
búnaðurinn er sem óðast að vélvæðast, svo að hin alda-
94
FRJAI.S VERZLTJN