Frjáls verslun - 01.09.1959, Page 2

Pétur Pétursson:
UM SKATTA
Þjóðfélagið, bæjarfélögin og sveitarfélögin
eiga það öll sameiginlegt borgurunum sjálfum,
að þau þurfa tekjur til að lifa og starfa. í þessu
greinarkorni verður rætt nokkuð um, hvernig
þessi félög afla þessara tekna og hugsanlegar úr-
bætur á aðferð þeirra við tekjuöflunina.
Ríkið aflar sér tekna með tollum á innflutn-
ing, sköttum á tekjur beint og óbeint, veltu-
sköttum, gjöldum af leyfum og þjónustu, ágóða
af rekstri fyrirtækja o. s. frv. Bæjar- og sveitar-
félögin afla sér einkum tekna með sköttum á
tekjur, eignir, veltu o. fl. Ríkisvaldið skammtar
þessum síðarnefndu félögum tekjustofnana og
leggur einatt á þau kvaðir um eyðslu teknanna.
Það er að sjálfsögðu misjafnt eftir löndum,
hversu stórt hlutverk hins opinbera er í efna-
hagslífi þjóðfélagsins, og svo er og um hlutverk
bæjar- og sveitarstjórna. Þeir, sem hallast að
hinu kapitaliska efnahagskerfi vilja, að athafna-
svið hins opinbera sé bundið við framkvæmdir,
þar sem samkeppni verður ekki komið við (s. s.
vatns- hita- og rafmagnsveitur og þess háttar),
svo og að hafa á hendi hlutverk hins hlutlausa
dómara, sem lítur eftir því, að aðgerðir einstak-
linga í efnahagslífinu valdi ekki öðrum eða þjóð-
út úr landinu. Innlend verzlunarstétt óx upp ocj
vann að því af þrótti og dugnaði að afla þjóð-
inni nauðsynja hennar og selja framleiðslu henn-
er á erlendum mörkuðum.
Islenzkir kaupmenn og kaupfélög áttu þannig
ríkan þátt í sólcn þjóðarinnar fyrír efnahagslegrí
viðreisn, jafnhliða því sem sókninni í sjálfstæðis-
baráttunni var haldið áfram.“
„Því fer víðs fjarri að verzlun og viðskipti
séu í dag eins frjáls og óhindruð og æskilegt
væri. Af verðbólguástandi undanfarinna ára
hafa leitt margskonar höft og hindranir á vegi
félaginu í heild tjóni (s. s. öryggiseftirlit, skipa-
eftirlit, heilbrigðisreglur, lög um einokun o. f 1.).
A hinn bóginn vilja sósíalistar og kommúnistar,
að ríkisvaldið skipuleggi og sjái um alla fram-
leiðslu og þjónustu og skammti þegnunum hæfi-
lega umbun fyrir sín störf, og verður þá hlut-
verk ríkisvaldsins æði yfirgripsmikið.
Hér á Islandi ræður einhvers konar sambland
af þessum hugsanakerfum, og hefur hlutverk rík-
isvaldsins farið vaxandi hin síðari ár. Mun það
þó eigi stafa af fjölgun sósíalista, hehlur öllu
fremur af vandræðum þeim, sem hlotizt hafa af
langvarandi verðbólgu, hinsfjárskorti og gjald-
eyrisörðugleikum. f stað þess að leysa hinn að-
steðjandi vanda, hefur ríkisvaldið gripið til alls
kyns bráðabirgðaaðgerða á efnahagssviðinu og
smám saman hneppt í viðjar allt athafnalíf af
illri nauðsyn og getuleysi til þess að gera rót-
tækar breytingar til lausnar efnahagsvandræð-
unum.
Þassari þróun hefur fylgt stóraukin þörf liins
opinbera fyrir fjármagn. Allar hugsanlegar leið-
ir hafa verið farnar til öflunar fjár og þannig
orðið til eitt heimsins flóknasta, og e. t. v.
óheppilegasta, fj áröfIunarkerfi.
eðlilegra viðskiptahátta. Útflutningsverzlun
þjóðarinnar er á marga vegu alltof liáð vöru-
skiptum, sem. einnig hafa það í för með sér, að
þjóðin hefur ekki aðstöðu til þess að afla nauð-
synja sinna og gera innlcaup þar sem henni eru
þau hagkvœmust.“
„Þau vandamcd, sem nú steðja að íslenzkrí
verzlun og viðskiptalífi verða aldrei leyst með
höftum og nefnda- og ráðavaldi. Þvert á móti
verða allir frjálslyndir menn, hvaða verzlunar-
form, sem þeir ciðhyllast, að sameinast um það
að örva framtak þjóðarinnar til aukinnar fram-
2
FUJÁLS VERZLUN