Frjáls verslun - 01.09.1959, Síða 25

um dæmum námu þessar uppbætur 60—70%. Nú
mun bilið yfirleitt ekki vera nema á milli 55% og
S0% svo þar er um að ræða verulegt skref í þá
átt að jafna þessar uppbætur. í fjárfestingar- og
lánamálunum er liins vcgar talsvert aðra sögu að
scgja, og að mínu áliti verða næstu skrefin til þess
að skapa meira jafnvægi í efnahagsmálum, að vera
fyrst og fremst fólgin í því að koma þessurn mál-
nm í betra horf en nú er. Að vísu er það einmitt
á þessu sviði, sem það skapar sérstaka örðugleika,
hve lítill aðgangur er að upplýsingum um þá hluti,
sem í þessu efni þyrfti að upplýsa. Og jafnvel þær
upplýsingar, scm fyrir hendi eru, má ekki enn sem
komið er birta. En um það er almennt samkomu-
lag á milli hagfræðinga, að skilyrði fyrir því, að
fjárfesting og bankaútlán leiði ekki til aukinnar
verðbólgu í þjóðfélaginu, er það, að útlán til fjár-
festingar takmarkist við þann sparnað, sem innt-
ur cr af hendi í þjóðfélaginu af frjálsum vilja, að
viðbættum afskriftum fyrirtækja og því, sem kann
að vera til ráðstöfunar af erlendu lánsfé. Nú eru
ekki til, fyrir síðustu árin að minnsta kosti, nein-
ar upplýsingar um það, hvernig fjáröflunin til fjár-
festingar skiptist mili'i þessara liða, að hve miklu
leyti fjárins er aflað með ráðstöfun sparifjár, að
hve miklu leyti þess er aflað með erlendum lántök-
um, og að hve miklu leyti með verðbólgumyndandi
útlánum.
Fjórfestingin og fjóröflim til hennar
Hins vegar liggja fyrir upplýsingar um það
frá síðustu áruin, hvað fjárfestingin hefur vcr-
ið mikil, og hve miklum hluta af þjóðartekjunum
hún hefur numið. Eg ætla aðeins að nefna nokkr-
ar tölur um þetta, cr orðið gætu til þess að skýra
það, sem hér er um að ræða. Arið 1957 var áætlað,
að það fé, er þjóðin hefði til ráðstöfunar væri 4,9
inilljarðar króna. Af þessu var verðmæti þjóðar-
framleiðslunnar 4,7 milljarðar, en 200 milljónir
króna var erlent lánsfé. Ráðstöfunin var á þann
veg, að fjárfestingin nam 1,6 milljörðum, eða rúm-
um þriðjungi af ráðstöfunarfénu, en þar að auki
nam neyzla opinberra aðila, það er að segja rekstr-
arútgjöld þeirra, 700 milljónum króna. Sú fjárfest-
ing, sem um er að ræða, skiptist þannig í einkafjár-
festingu og opinbera fjárfestingu, að opinber fjár-
festing nemur 200 milljónum króna, en einkafjár-
festingin um 1400 milljónum króna. Ef gengið væri
út frá því, að fjár til fjárfestingar á vegum hins
opinbera væri eingöngu aflað með sköttum, sem
tæplega mun þó vera rétt, þýddi þetta í rauninni
það, að ef fjáröflun til fjárfestingar á að vera með
þeim hætti, að hún sé ekki verðbólgumyndandi,
yrði þjóðin að spara um þriðjung af tekjum sínum,
sem afgangs eru, eftir að búið er að greiða af þeim
„Mér þótti þad alltaf grunsamlegt, sem stóö í auglýsingunni,
að útsýni væri til sjávar úr öllum gluggum."
skattana. Þar scm meðaltekjurnar á framfæranda
nema þó ekki nema um 50 þús. króna, að frádregn-
um sköttum, sjá allir, að það eru ekki nokkrar lík-
ur til, að fólk sé. almennt svo sparsamt, að menn
með 50 þúsund króna tekjur geti sparað þriðj-
ung þar af. Það er hugsanlegt, hvað einhleyp-
inga snertir, en þó tiltölulega ólíklegt, en ómögu-
legt þegar um fjölskyldufeður er að ræða. Af þessu
finnst mér rétt að draga þá ályktun, að telja megi
víst (nú liggja að vísu fyrir um það nokkrar tölu-
legar upplýsingar hvað verðbólgufjárfestingin sé
mikil, en þær hefur ekki ennþá mátt birta) að
um verulcga verðbólgufjárfestingu sé að ræða. Það
eru engir möguleikar á því, að fólk spari almennt
þriðjung af tekjum sínum. Því má draga af þessu
þá ályktun, að þess fjár, sem aflað er til fjárfest-
ingar, sé að verulegu leyti aflað með dýrtíðarmynd-
andi útlánum af hálfu seðlabankans. Það er að vísu
ekki þannig, að seðlabankinn láni, nema þá að tak-
mörkuðu leyti, beint út í fjárfestingu, en það er
í gegnum viðskiptabankana og aðrar lánastofnan-
ir, sem þessi fjáröflun á sér stað. Spurningin er þá
sú, með hvaða móti er hægt að tryggja það, að
lán til fjárfestingar séu ekki meiri, en nemur spari-
fjárinnlögum og afskriftum fyrirtækja, þannig að
komið sé í veg fyrir verðbólguorsakir úr þeirri átt.
FRJÁLSVERZLUN
25