Frjáls verslun - 01.09.1971, Page 33

Verðlagseftirlitið
Kostar 10 milljónir á ári
Lpplýsingar um verðlagseftirlitið hér á landi, fyrirkomulag og
framkvæmd þess — \ verðlagseftirlit að vera regla eða undantekning ?
Verðlagseftirlit, í einhverri
mynd,_ hefur nær stöðugt verið
til á fslandi, allar götur síðan
í fyrri heimsstyrjöldinni. Með
verðlagslögunum frá 1943 varð
beinlínis um þáttaskil að ræða,
þegar verðlagseftirlitið var gert
allmiklu víðtækara en það
hafði nokkru sinni verið áður,
og um leið var framkvæmd eft-
irlitsins komið í fastara form.
Stefnan frá 1943 gilti til 1950,
þegar sett voru ný lög um verð-
lag, verðlagseftirlit og verðlags-
dóm, Þá var í fyrsta sinn kom-
ið á fót sérstökum dómstól til
að f.ialla um mál út af verð-
lagsbrotum. Þegarvinstristjórn-
in tók við völdum, eftir kosn-
ingarnar sumarið 1956 voru gef-
in út bráðabirgðalög, sem hlutu
staðfestingu Aiþingis um haust-
ið. Ákveðið var m a. að skipað-
ur skyldi verðlagsstjóri í stað
„verðgæzlustjóra“. Enda þótt
hér væri nánast um nafnbreyt-
ingu að ræða gaf þetta vinstri
stjórninni tækifæri til að koma
,,sínum“ manni að í embættið.
Þannig verkaðist það að Kristj-
án Gisiason. núverandi verð-
lagsstjóri, þekktur Alþýðu-
bandalaffsmaður, tók við af Ing-
ólfi Guðmundssyni, er áður
hafði gengt embættinu, og var
ekki talinn réttu megin í póli-
tíkinni. Um svipað levti voru
tekin uon bein verðlagsákvæði
að nýju, þannig að í febrúar
1957 voru sett ákvæði um há-
marksálagningu bæði í heild-
sölu og smásölu hvað snerti
flestar innfluttar vörur.
Kristján Gíslason tók við em-
bætti 1. ianúar 1957 og hefur
gengt því starfi síðan. Frjáls
Verzlun ræddi nýlega við
Kristján um skrifstofu hans,
hlutverk hennar og skipulag.
LÖG FRÁ 1960
Núgildandi lög um verðlags-
mál eru frá 1960. Samkvæmt
þeim skipar ráðherra verðlags-
stjóra. Verkefni hans skal vera
að hafa eftirlit með því að á-
kvörðunum verðlagsnefndar sé
hlýtt. Hann gerir tillögur til
verðlagsnefndar um verðlags-
mál, auglýsir ákvarðanir nefnd-
Kristján Gíslason:
,,Ég tel verðlagseftirlit nauð-
synlegt á þenslutímum."
sóknum um breytingar á verð-
lagi. athugar þær og gerir síð-
arinnar og annast allan dag-
legan rekstur í sambandi við
verðlagseftirlit, enda ber hon-
um að fylgjast með öllu verð-
lagi í landinu. Skrifstofa verð-
lagsstióra tekur við öllum um-
an tillögur til verðlagsnefndar
um hvernig með umsóknirnar
skuli farið. Þess skal getið að
verðlagsnefnd er nú skipuð níu
mönnum samkvæmt lögum frá
1967, en bau hafa síðan verið
endurný.juð árlega. Verðlags-
stjóri hefur aðeins tillögurétt
og ekki atkvæðisrétt á fundum
verðlagsnefndar.
MARGS KONAR ÁSTÆÐUR
Fjöldi umsókna um verðlags-
breytingar hefur ætíð gengið í
bylgjum Margt hefur áhrif á
þessar sveiflur, en þó aðallega
gengisfellingar, almennar
launahækkanir, hækkanir á er-
lendu verðlagi, breytt hráefna-
verð o. fl. Skrifstofan hefur
engar tölur um fjölda umsókna
á hverjum tíma.
Þegar rætt er um verkefni
skrifstofu verðlagsstjóra er á-
stæða til að draga mörk milli
innfluttra vara annars vegar,
og innlendrar framleiðslu og
þjónustu hins vegar. Að
því er snertir innfluttu vör-
urnar hefur skrifstofan ein-
göngu afskipti af álagningunni.
En í sambandi við innlendu
framleiðsluna er þetta blandað.
Ýmist ræður hámarksverð eða
hámarksálagning. Þegar um er
að ræða ýmsar þýðingarmiklar
neyzluvörur er sett hámarks-
verð, t. d. á kaffi og smjörlíki.
Fram að setningu síðustu verð-
stöðvunarlaga var verðlag á
verulegum hluta innlendrar
framleiðslu frjálst, en með
verðstöðvun hófust einnig bein
afskipti af verðlagningu þeirra
vara af hálfu verðlagsnefndar.
UMDEILD STOFNUN
Skrifstofa verðlagsstjóra hef-
ur ætíð verið umdeild stofnun.
„Á okkur dvnja ónot úr báð-
um áttnm. Stundum er talað
um valdníðslu. Hins vegar er
okkur brueðið um sofandahátt
og iinku“, seeir verðlaesstinr-
inn. Síðan bætir hann við: „En
núðað við allar aðstæður. mann-
afla og verkefni, bá tei ég í
bað hoiia. a.ð starfsemin hafi
gengið vel. Það er eneinn efi
á bví, að hægt væri að fram-
kvæma sjálft verðlaeseffiriitið
betur. ef nægur mannafii væri
til staðar“ Verðiaesstinrjnn
trevstir sér hins veear ekki til
að fullvrða hversu marga menn
hann burfi til viðbntar, beim
liðsafla er hann hefur nú. tii
að verðlaeseftiriitið verði „full-
nægjandi". Mat á þessu atriði
FV 9 1971
31