Frjáls verslun - 01.12.1973, Síða 41

Heildverzlunin gegnir einkum tvenns konar hlutverki, í fyrsta
lagi staðsetning vöruúrvals, þ. e. a. s. að sjá til þess, að vörur
verði fluttar milli staða, cg í öðru lagi tímasetning vöruúrvals,
þ. e. a. s. að flytja vöruframboðið til í tíma.
hæfni sinni í þjóðfélagi hinna
öru breytinga. Með þeim hætti
einum er hægt að tryggja vax-
andi velgengi starfsfólksins.
HVERJAR ERU SKYLDUR
STJÓRNANDANS
GAGNVART EIGENDUM?
Eigendur fyrirtækja hafa í
flestum tilvikum lagt fram
fjármagn til rekstrar fyrir-
tækjanna og þetta fjármagn er
eðli sínu samkvæmt áhættu-
fjármagn. Þar af leiðandi er
ekki óeðlilegt að gera þær
kröfur, að arður af þessu fjár-
magni verði eigi minni, þegar
yfir lengri tíma er litið, en
vextir af almennu sparifé
að viðbættri áhættuþóknun.
Frumskyldur stjórnandans
gagnvart eigendum eru því að
tryggja arðsemi eiginfjársins.
Takist ekki að tryggja eðlilega
arðsemi fjármagnsins hefur
það venjulega mjög róttækar
afleiðingar í för með sér fyrir
stjórnendur eða eigendur eða
jafnvel fyrir báða aðila.
HVERJAR ERU SKYLDUR
STJÓRNANDANS
GAGNVART
VIÐSKIPTAVINUM?
Sá frægi rekstrarsérfræðing-
ur Peter Drucker segir á ein-
um stað, að tilgangurinn með
öllum fyrirtækjarekstri sé
sköpun viðskiptavina, án við-
skiptavina ekkert fyrirtæki.
Skyldur stjórnandans gagn-
vart viðskiptavininum eru þá
fyrst og fremst þær að full-
nægja þörfum og/eða óskum
viðskiptavinarins innan þess
sviðs, sem fyrirtækið starfar á,
á sem hagkvæmastan hátt.
Þegar þjónustan samanstend-
ur af fleiri þáttum, verður að
fara fram visst gildismat á
þessum þáttum og röðun þeirra
eftir mikilvægi.
Á síðustu tveim áratugum
hefur átt sér stað gagnger
breyting á samskiptum. Eink-
um á þetta við um matvöru-
dreifinguna.
Þessi breyttu samskipti hafa
framkallað mörg ný samstarfs-
form og skipulag milli fram-
leiðslu, heildverzlunar og smá-
söluverzlunar. Það sem hefur
verið þessum samstarfsformum
sameiginlegt er hin mikla við-
leitni til þess að hafa áhrif á
kostnað vörudreifingarinnar til
lækkunar og til þess að nýta
betur það fjármagn, sem ver-
iðs hefur í verzluninni.
Þessi þróun byrjaði á því að
einstakar heildverzlanir og
sjálfstæðir kaupmenn hófu að
skipuleggja samstarf sitt á
þann veg, að ná sem mestri
hagræðingu í samskiptum sín-
um. Þeíta samstarfsform gekk
víða undir nafninu „frjálsar
keðjur“. í frjálsum keðjum var
það heildverzlunin, sem hafði
frumkvæðið, en kaupmenn
voru eftir sem áður sjálfstæðir
og sjálfráðir, hvort þeir störf-
uðu innan keðjunnar eða ekki.
Með svipuðum hætti skipu-
lögðu kaupmenn sínar eigin
innkaupastofnanir eða heild-
verzlanir, sem ýmist voru
sjálfstæð fyrirtæki eða bundin
ákveðnum hópi kaupmanna.
Þar með voru kaupmenn einn-
ig orðnir virkir þátttakendur
í heildverzlun. Þetta leiddi svo
til þess, að heildverzlanir fóru
að vinna meira saman á skipu-
lagsbundinn hátt og jafnvel
runnu saman í eitt stórt fyrir-
tæki. Nú á síðustu árum verð-
ur æ meira vart við þá til-
hneigingu, að á sama hátt og
kaupmenn fóru inn á heild-
sölustigið, að þá fara heild-
verzlanir æ meira inn á smá-
sölustigið í vörudreifingunni
og setja á stofn smásölufyrir-
tæki. Þá erum við komnir að
því stigi í þessari þróun, sem
einkennist af samruna fyrir-
tækja og stækkun rekstrar-
reikninga. Einnig má segja
með nokkrum rétti, að heild-
verzlunin og smásöluverzlunin
hafi runnið saman í eitt.
Sú þróun á samskiptum
kaupmanna og heildverzlunar,
sem hér hefur verið lýst, er
mjög skammt á veg komin hér
á landi, þó held ég, að ýmsir
finni á sér, að í þessum efn-
um séu talsverð veðrabrigði
skammt framundan.
Samkvæmt athugun, sem Fé-
lag íslenzkra stórkaupmanna
gerði nýlega á rekstri heild-
verzlunar, kom í ljós, að
rekstrarkostnaður heildsölufyr-
irtækja var að meðaltali 14-
16% af sölu fyrirtækjanna.
Þessar niðurstöður virðast vera
mjög sambærilegar við athug-
un, sem Framkvæmdastofnun
ríkisins gerði á verzlunarfyr-
irtækjum fyrir árið 1972, en
niðurstöðutölur þeirra athug-
unar sýndu, að hjá almennum
heildverzlunum var rekstrar-
kostnaður 15.6% af sölu og
voru þá afskriftir ekki með-
taldar.
Eitt af frumskilyrðum þess
að geta haft áhrif á kostnað
fyrirtækja til lækkunar, er að
hafa tiltækar upplýsingar um
kostnað einstakra þátta í
rekstri fyrirtækjanna til þess
að kanna, hvaða aðgerðir
hverju sinni muni koma að
mestu gagni til lækkunar á
kostnaði. I fyrirtæki því, sem
ég starfa við, hefur heildar-
rekstrarkostnaði verið skipt
niður á einstaka starfsþætti.
Athugun þessi nær yfir nokk-
ur ár, eða frá þeim tíma, er
fyrirtækið hóf gagnaúrvinnslu
í rafreikni.
Tafla I sýnir kostnað ársins
1972 skipt niður á starfsþætti:
FV 12 1973
33