Frjáls verslun - 01.10.1986, Blaðsíða 16

100 stærstu
Lítil breyting á röð
efstu fyrirtækjanna
Frjáls verslun birtir að
þessu sinni árlegan lista
um 100 stærstu fyrirtæki
landsins. Miklar breyting-
ar, aukning og endurbæt-
ur hafa verið gerðar á list-
unum. Um það er fjallað
annarsstaðar í blaðinu. í
þessari grein mun einkum
verða fjallað um breyting-
ar og þróun á aðallistan-
um en þar er 160 íslensk-
um fyrirtækjum raðað eft-
ir veltu þeirra í krónum
talið.
Þeir sem unnið hafa þessa lista
hafa ávallt tekið fram, að með góðri
vissu megi fullyrða að þarna séu í
það minnsta 100 stærstu fyrirtækin
hér á landi. Það er, þegar stærð
þeirra er miðuð við veltu. Af ára-
langri reynslu við gerð lista um
stærstu íslensk fyrirtæki þykjumst
við einnig geta sagt að röðun á þeim
sextíu næstu er nærri lagi.
Bankar og sparisjóðir
í uppsveiflu
Árið 1985, er þriðja árið í röð, þar
sem peningastofnanir, það er bankar
og sparisjóðir, sem heild og hver út
af fyrir sig, eru í hinum dramatísku
aðalhlutverkum á listanum um
stærstu fyrirtækin. Þetta árið eru
þeir í uppsveiflu.
Fyrir tveim árum var hér í blaðinu
rætt um „sigurgöngu" banka og
sparisjóða upp listann um stærstu
fyrirtæki, árið 1983. Þá var einnig
sagt, „Það er því ljóst, að bankamir
voru reknir með ágætum hagnaði
árið 1983.“
í fyrra kveður heldur en ekki við
annan tón. Þá segir um afkomu
banka og sparisjóða, að hlé hafi orðið
á „sigurgöngu" þeirra upp listann og
þeir jafnvel stigið nokkur skref aftur
á bak. Ágætur hagnaður eins og árið
1983 sé einnig fyrir bí. „Árið 1984
var bankastarfsemi á íslandi rekin
með tapi“. Þannig lýkur umsögninni
um peningastofnanirnar í fyrra.
Árið 1985 snérist dæmið enn við
og þá til betri vegar. Veltuaukning
allra bankanna og í það minnsta
stærstu sparisjóðanan var mikil og
vemlega meiri en nam verðbólgu á
sama tíma.
Stærsti bankinn, Landsbanki ís-
lands, jók veltu sína um 66% árið
1985, miðað við fyrra ár. Aðrir bank-
ar og stærstu sparisjóðir juku allir
veltu sína meira en Landsbankinn.
Verslunarbanki íslands hf. og Iðnað-
arbanki Islands hf. vom með mestu
veltuaukninguna, eða 131% og
122%.
Skýringar á óhagstæðri þróun
Landsbanka íslands em skýrðar í
ársskýrslu hans fyrir árið 1985. Þar
segir orðrétt:
„Þessa óhagstæðu þróun má í
megindráttum rekja til þriggja
atriða. í fyrsta lagi hafði Landsbank-
inn fomstu um lækkun bæði innláns-
og útlánsvaxta í maímánuði árið
1985, þegar svo virtist sem draga
mundi úr verðlagshækkunum. Aðrar
innlánsstofnanir fylgdu þó ekki í
kjölfarið nema að takmörkuðu leyti.
Olli þetta um skeið nokkm misræmi
í innlánskjörum, sem virðist hafa
dregið úr innlánsaukningu Lands-
bankans. í öðm lagi átti atvinnu-
rekstur í mörgum greinum og víðast
hvar á landinu við fjárhagslega örð-
ugleika að etja. Má gera ráð fyrir, að
þetta hafi snert Landsbankann meira
en aðra banka og komið fram í inn-
lánum jafnt sem útlánum. I þriðja
lagi hafi allir bankar og sparisjóðir
nú fengið leyfi til að taka á móti inn-
lánum á svokallaða innlenda gjald-
eyrisreikninga. Hlaut þetta að leiða
til hlutfallslegrar lækkunar innlána
þessarar tegundar hjá Landsbankan-
um, og kom það skýrt fram á árinu
1985.
Miklu máli skiptir, að unnt reynist
fyrir Landsbankann að snúa við
þeirri óhagstæðu innlánaþróun, sem
gætti á árinu 1985.1 því skyni kapp-
kostar bankinn að bjóða að minnsta
kosti eins góð kjör og aðrar innláns-
stofnanir bjóða.“ Lýkur þar með til-
vitnun í ársskýrslu Landsbanka ís-
lands.
Flestir geta vafalaust tekið undir
það að vaxtafrelsi og aukin sam-
keppni bankanna muni í auknum
mæli koma fram á afkomu þeirra og
umsvifum. Ekki er heldur ástæða til
að efast um að þeir bankanna, sem
þurfa hlutfallslega meira en aðrir
bankar, að þjóna „niðurgreiddum“
fjármagnsþörfum hluta atvinnulífs-
ins, munu um sinn, eiga erfiðara
uppdráttar á leiksviði vaxtafrelsisins.
Um hagstæða þróun afkomu
bankanna árið 1985 og ástæður fyrir
skjótum breytingum frá því árið
áður, viljum við einnig vitna orðrétt í
ársskýrslu Landsbanka íslands. Þar
segir:
Góða afkomu ársins 1985 saman-
borið við taprekstur ársins 1984 má
að miklu leyti rekja til mismunandi
16