Frjáls verslun - 01.08.1990, Qupperneq 82

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
AVINNINGUR AF
,, PJÓÐ ARSÁTTINNI “
Það leikur ekki á tveimur tungum að með
þeim kjarasamningi, sem nú gengur jafnan
undir heitinu „þjóðarsátt“, urðu ákveðin
tímamót í samskiptum vinnuveitenda og laun-
þegahreyfingarinnar á Islandi. Þessar tvær
fylkingar, sem löngum hafa verið stríðandi,
tóku höndum saman um að hafa frumkvæði að
því að freista þess að kveða verðbólguna nið-
ur, en óþarfi er að fara um það mörgum orðum
hvemig eilífar víxlhækkanir kaupgjalds og
verðlags hafa leikið íslenskt efnahagskerfi
allt frá dögum viðreisnarstjómarinnar. Öllum
hefur verið meinsemdin ljós og séð hvað gera
þurfti og sennilega væri efnahagsumhverfið
og staða þjóðarbúsins nú allt önnur ef gripið
hefði verið til slíkra aðgerða fyrir svo sem
hálfum öðrum eða tveimur áratugum.
Það sem vekur nú jafnvel enn meiri athygli
og vonir um raunhæfan árangur er sú ákveðni
sem fram hefur komið að láta samninginn
halda og ná því markmiði sem að er stefnt. Það
hefur oftsinnis komið fyrir að blekið hefur
vart verið þornað í undirskriftum samninga
við stærstu launþegasamtökin þegar forsend-
ur þeirra samninga hafa verið brostnar vegna
þess að einstakir þrýstihópar hafa sprengt þá í
loft upp. Af atburðum liðinna vikna er hins
vegar ljóst að það er full alvara hjá þeim sem
stóðu að „þjóðarsáttinni“ að knésetja þrýsti-
hópana og sjá til þess að einn fái ekki meira en
annar. Stærstu samtök launþega og atvinnu-
rekendasamtökin finna líka styrk sinn í því að
þjóðarvilji er á bak við þá. Þrýstihóparnir hafa
nú minni samúð með málstað sínum en fyrr.
Styrkur „þjóðarsáttarinnar“ kom hvað best
fram í BHMR-málinu á dögunum þar sem ljóst
er að þrýstingur frá þessum aðilum varð til
þes að ríkisstjórnin átti ekki annarra kosta
völ en að ómerkja gerðir fjármálaráðherra
síns. Raunar er BHMR-samningurinn gott
dæmi um það viðhorf sem löngum hefur ríkt í
kjarasamningum hérlendis, þar sem friður er
keyptur með óútfylltum ávísunum.
Menn velta því gjarnan fyrir sér af hverju
„þjóðarsáttin“ tókst nú og af hverju nú er loks
ákveðni að láta hana halda? Af hverju tóku
aðilar vinnumarkaðarins í raun fram fyrir
hendur ríkisvaldsins sem vinalega hefði átt að
hafa frumkvæðið og stefnumörkun. Sjálfsagt
eru ástæðumar margar. Það hlaut einhvern
tímann að koma að því að spyrnt yrði við fót-
um. En kannski em veigamestu ástæðurnar
tvíþættar. Það eru að verða breytingar á upp-
byggingu launþegahreyfingarinnar og tengsl
sterkustu aðilanna innan hennar við pólitíska
flokka em að rofna. Hið sama gildir einnig um
vinnuveitendur. Sterkustu mennirnir innan
þessara samtaka eru ekki stengjabrúður sem
dansa eftir hlómfalli misvitra stjórnmála-
manna og fagleg sjónarmið og raunverulegur
vilji og skilningur ráða meiru en áður. Ávinn-
ingur af „þjóðarsáttinni“ er kannski ekki síst
sá að þeir aðilar, sem að henni stóðu og hafa
beytt valdi sínu til þess að láta hana standa,
sjá að þeir hafa nú raunverulega sterkari
stöðu en þeir gætu nokkru sinni fengið með
hlýðni við stjórnmálamenn eða gegnum
stjórnmálaleg ítök.
82