Frjáls verslun - 01.08.1991, Qupperneq 5

RITSTJORNARGREIN
VÍÐTÆK EINKAVÆÐING
Ymsar hugmyndir eru nú á lofti varðandi einkavæðingu á Is-
Iandi í kjölfar þess að ríkisstjórnin kynnti stefnu sína í þeim efnum
við valdatöku síðastiiðið vor.
Ef marka má fjölmiðlaumræðuna virðist athygli manna einkum
beinast að fáum stórum viðfangsefnum á þessu sviði sem ætla má
að vandasamt og flókið geti orðið að hrinda í framkvæmd. Má þar
nefna hugmyndir um að breyta ríkisbönkunum tveimur og opin-
berum fjárfestingarlánasjóðum í hlutafélög og bjóða hlutabréfin
síðan á almennum markaði.
Það er eðlilegt að menn staldri við banka og fjárfestingarlána-
sjóði og vilji kanna möguleika á að einkavæða þá þar sem um er að
ræða rnikil verðmæti. En menn verða að hafa í huga að þessurn
stofnunum verður ekki breytt í almenningshlutafélög með hröðu
áhlaupi þar sem skoðanir eru væntanlega mjög skiptar um fram-
tíðarstöðu þeirra. Þannig er ljóst að ágreiningur er um eignarhald
á helstu fjárfestingarlánasjóðum atvinnuveganna. Iðnrekendur
Iíta t.d. þannig á að iðnfyrirtækin í landinu, sem greitt hafa gjald
til Iðnlánasjóðs, eigi stóran hlut í sjóðnum og það sé ekki á valdi
ríkisins að ráðstafa honum. Þannig þarf að semja um framkvæmd
einkavæðingar íþessum tilvikum. Hins vegar má ekki láta dragast
að framkvæmd einkavæðingar verði hafin af krafti.
Því er tilvalið að sækja fram á mörgum vígstöðum í einkavæð-
ingunni og byrja á því sem er ríkinu auðveldast í framkvæmd. Þá
er verið að tala um að hefjast þegar handa um að selja hlutabréf í
fyrirtækjum sem ríkið á hluti í og eru í rekstri í hlutafélagaformi
og einungis með aðild ríkisins, en ekki alfarið í ríkisrekstri.
Dæmin um þetta eru allt í kringum okkur. Hér í blaðinu er t.d.
fjallað að þessu sinni um Bifreiðaskoðun íslands hf., sem er að
hálfu leyti í eigu ríkisins. Fyrirtækið hefur verið rekið með mikl-
um hagnaði og hefur verktakasamning við ríkið um starfsemi sína
til aldamóta. Er ekki tilvalið að selja hlutabréf ríkisins í Bif-
reiðaskoðun íslands hf., annað hvort til þeirra hluthafa sem fyrir
eru og eiga fyrirtækið á móti ríkinu eða til hvers sem hafa vill?
Þá er tilvalið að hraða því að ríkið selji hlut sinn, eða losi eignir,
í Islenskum aðalverktökum, eins og stefnt hefur verið að. Ríkið á
eignarhluti í fjölda fyrirtækja sem gera má ráð fyrir að mögulegt sé
að selja. Dæmi um það eru Islensk endurtrygging hf., Ferðaskrif-
stofa Islands hf., Endurvinnslan hf., Kísiliðjan hf., Þróunarfélag
fslands hf., íslenska járnblendifélagið hf., Jarðboranir hf., Sam-
ábyrgð fslands, fslenskur markaður hf. á Keflavíkurflugvelli,
Steinullarverksmiðjan hf. og fjöldi annarra.
Einnig þarf að hraða því að ýmsum ríkisfyrirtækjum verði
breytt í hlutafélög með lögum frá Alþingi strax næsta vetur. Þá
væri fyrsta skref til einkavæðingar þeirra stigið. Þar er verið at
tala um fyrirtæki eins og Sementsverksmiðjuna, Aburðarverksm-
iðjuna, Prentsmiðjuna Gutanberg, Lyfjaverslun ríkisins, Síldar-
verksmiðjur ríkisins, Fríhöfnina á Keflavíkurflugvelli og jafnvel
Póst & síma, svo eitthvað sé nefnt.
Orkufyrirtækin hljóta svo að vera sérstakt viðfangsefni sem
þarfnast nákvæmrar skoðunar við í þessu samhengi. Einnig verð-
ur að líta til þess að einkavæðing þarf ekki að verða einungis til
fyrir frumkvæði ríkisins. Sveitarfélögin þurfa einnig að koma við
sögu, einkum Reykjavíkurborg. Þar er af nógu að taka.
í öllu tali um einkavæðingu má ekki gleymast að við sölu ríkis-
fyrirtækja þarf að búa þannig um hnútana að komið verði í veg
fyrir að þessi fyrirtæki lendi í höndunum á þröngum valdahópum.
Verkefni stjórnmálamanna á næstunni er miklu fremur að brjóta
upp þá valdasamþjöppun sem þegar er orðin í atvinnulífinu hér á
landi. Einnig þarf að marka skýra stefnu um möguleika útlendinga
á eignarhaldi í íslenskum fyrirtækjum. Við þá stefnumörkun þarf
bæði varfærni og dirfsku - þó erfitt kunni að vera að samræma þá
þætti. I þessu starfi öllu verður að gæta þess að fara ekki hraðar en
markaðurinn leyfir.
Ríkisrekstur er arfur frá krepputímum og hluti af hagstjórn
þeirra tíma. Sú hugsun er nú úrelt og það ber að viðurkenna með
því að hrinda í framkvæmd víðtækri einkavæðingu allra þeirra
fyrirtækja sem kostur er. Það gildir bæði um heil fyrirtæki og
eignarhluta opinberra aðila í fyrirtækjum.
'*C7*
K
222 fj^ -
ISSN 1017-3544
Stofnuð 1939
Sérrit um viðskipta-, efnahags- og atvinnumál
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: Helgi Magnússon — RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Valþór Hlöðversson —
AUGLÝSINGASTJÓRAR: Sjöfn Sigurgeirsdóttir og Kristrín Eggertsdóttir — LJÓSMYNDARAR: Grímur Bjamason, Gunnar
Gunnarsson, og Kristján Einarsson — UTGEFANDI: Fróði hf. — Tímaritið er gefið út í samvinnu við samtök í verslun og viðskiptum —
SKRIFSTOFA OG AFGREIÐSLA: Árrnúli 18, sími 82300, Auglýsingasími 685380 — RITSTJÓRN: Bíldshöfði 18, sími 685380 —
STJÓRNARFORMAÐUR: Magnús Hreggviðsson — AÐALRITSTJÓRI: Steinar J. Lúðvíksson — FRAMKVÆMDASTJÓRI: Halldóra
Viktorsdóttir - ÁSKRIFTARVERÐ: 2.814 kr. (469 kr. á eintak) - LAUSASÖLUVERÐ: 549 kr. - SETNING, TÖLVUUMBROT,
PRENTUN OG BÓKBAND: G. Ben. prentstofa hf. — LITGREININGAR: Prentmyndástofan hf.
Öll réttindi áskilin varðandi efni og myndir
5