Frjáls verslun - 01.08.1991, Qupperneq 74

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
ADFÖR AÐ
KERFINU?
Að undanförnu hefur kveðið við dálítið annan tón í ís-
lenskri pólitík en við eigum að venjast. Hingað til hafa
stjórnmálamennirnir, og þá ekki síst flokksleiðtogarnir,
varið kerfið með kjafti og klóm. Slíkt er eðlilegt þar sem
kerfið er skilgetið afkvæmi þeirra. A síðustu þrjátíu árum
hefur það þanist út og kemur nú við sögu á flestum sviðum
þjóðlífsins. Kerfið, og miðstýringin sem því fylgir, er væn-
legasta leiðin fyrir stjórnmálamenn til þess að halda þráð-
unum í eigin hendi. Það er tiltölulega einfalt inál fyrir þá
að verja kerfið og telja almenningi trú um að það hafi
orðið til hans vegna og ef hrófla eigi við því sé verið að
ráðast á það sem kallað er „velferð." Það gleymist hins
vegar að ræða um það að kerfið getur orðið svo yfir-
þyrmandi að það dregur úr vilja einstaklinga til athafna og
getur þar með orðið dragbítur á eðlilega framþróun. í slíkt
hefur stefnt á Islandi og það er ekkert vafamál að útþensla
kerfisins, og síaukin sókn ríkisins í fjármagn, hefur átt
sinn þátt í því hve hagvöxtur hefur verið hægur á íslandi á
síðustu árum.
Hin nýja rödd kemur frá Davíð Oddssyni forsætisráð-
herra. Hann hefur meira að segja talað um það opinber-
lega sem margir hafa rætt sín á milli en fáir kveðið upp úr
um - að hjá sjálfum dómstólum landsins gæti tilhneiging-
ar til þess að verja kerfið. Að jafnvel þar sé hagsmuna-
gæsla í þágu ríksins. Þarna er vitanlega um mjög alvar-
legt mál að ræða en það hefur löngum verið talinn einn af
hornsteinum lýðræðis að almenningur geti treyst því að
dómstólar séu algjörlega óháðir ríkisvaldinu og aðskildir
frá því, ekki síst siðferðilega. í ráðstjórnarríkjum þykir
það hins vegar ekki tiltökumál þótt lögin séu túlkuð vald-
höfunum í vil.
Davíð Oddsson er farinn að gagnrýna kerfið. í fyrsta
sinn í mjög langan tíma heyrist rödd stjórnmálamanns
sem virðist ekki sáttur við þá þróun sem orðið hefur og
hefur greinilegan vilja til þess að spyrna við fótum. Það
verður einkar fróðlegt að fylgjast með því hvernig honum
vegnar. Hann á ekki auðvelt verk fyrir höndum og mun
örugglega mæta harðri andspyrnu jafnt hjá eigin flokks-
mönnum sem öðru pólitíkusum. Það verður líka fróðlegt
að fylgjast með því hvort lagt verður til atlögu, eða hvort
það verður látið nægja að krukka í kerfið. Hvort vilji er til
að gera uppskurð á ríkiskerfinu eða hvort skottulækning-
ar verða látnar nægja?
Andóf gegn róttækum læknisaðgerðum á íslensku efna-
hagslífi og aðför að kerfinu verður örugglega í nafni „vel-
ferðarinnar." Vafalaust verður það harðvítugt enda eiga
margir hagsmuna og valda að gæta. A undanförnum árum
hefur komið fram mikil þrey ta í þeim löndum þar sem hinn
svokallaði velferðarsósíalismi hefur ráðið ferðinni, svo
sem í Noregi og Svíþjóð. Menn hafa verið að vakna upp við
vondan draurn. Þannig hefur t.d. verið bent á það í Noregi
að þar er kostnaðurinn við almannatryggingakerfið orð-
inn svipaður og allar bætur sem greiddar eru út til al-
mennings. Svipað er uppi á teningnum í Svíþjóð.
Það mun kosta átök að vinda ofan.af kerfinu. Það mun
kosta átök að leysa fjármál ríksins án þess að hækka
skatta. Það mun kosta mikil átök ef gripið verður til kerf-
isbreytinga, t.d. í heilbrigðis- og skólamálum. Það mun
heyrst mest í þeim sem þurfa að verja hagsmuni sína.
Hinir munu ekki hafa hátt. Aðalatriðið er að nú loksins
virðist vera vilji til þess að gera breytingar og sagði ekki
Einar Ben.: „Vilji er allt sem þarf“?