Helgarpósturinn - 31.10.1994, Qupperneq 13

MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 1994
MORGUNPÓSTURINN ERLENT
13
Andlit Rússlands
Við sjáum andlitin á Olgu, Ta-
tjönu, Maríu og Anastasíu. Þetta
eru dætur keisarans af Rússlandi.
Þær eru bjartar yfirleitum, næstum
eins og af öðrum heimi, og þetta
eru vænar stúlkur og góðar. Nöfnin
þeirra eru eins og eitthvað sem
maður heyrir í draumi. Kannski
eru þær ekki alveg af þessum heimi
og maður veit ekki hvað fór í gegn-
um huga þeirra þegar þær voru
myrtar af útúrdrukkinni aftöku-
sveit í kjallara í Erkaterinburg.
Þetta gerðist nóttina 17. júlí 1918 í
húsi Ipatievs læknis sem Boris
Jeltsín, þáverandi flokksleiðtogi í
héraðinu, lét síðar rífa af ótta við að
það yrði helgiskrín.
Ásamt systrunum, móður þeirra
og föður, fannst í skelfilegri íjölda-
Við horfum í skarpa andlits-
drætti mannsins sem kallaði sig
Trotskí, en hét Lev Davidovitsj
Bronstein. Gamall gyðingur sagði
einhverju sinni við hann: „Þið
Trotskíar þessa heims gerið bylt-
ingarnar en það erum við Brons-
teinarnir sem fáum að kenna á
þeim.“ Endalok hans voru ekki síð-
ur ofbeldisfull en dauði Raspútíns;
flugumaður Stalíns hjó hann í höf-
uðið með ísexi 1940.
Ekki er Pólverjinn Felix Dzerz-
hinski síður hörkulegur og óvæg-
inn á svipinn. Hann var stofnandi
leynilögreglunnar Cheka sem síðar
varð KGB. Dzerzhinski var óspill-
anlegur, hann var jafnvondur við
alla, og Lenín hafði á honum mikið
dálæti. Sjálfur sagði hann: „Sann-
Lenín ásamt systur sinni og lækni.
Keisarasonurinn Alexei og sjóliðinn Derevnko sem gætti hans.
færing mín krefst þess að ég sýni
enga miskunn.“
Og þarna er Lenín sjálfur. Það
var garðyrkjumaður sem stalst til
að taka þessa mynd af leiðtoganum
þegar hann var kominn gjörsam-
lega út úr heiminum eftir banatil-
ræði og þrjú hjartaáföll. Það er
glaðara yfir kvikmyndagerðar-
manninum fræga, Sergei Eisen-
stein, og vinunum Maxim Gorki og
Fjodor Sjalíapín stórsöngvara.
Myndin af þeim er tekin í Jalta um
aldamótin á glöðum tíma þegar
rússneskir menningarvitar voru
fullir sjálfstrausts. Svo endaði Gorkí
ævina sem hálfgert leiguþý Stalíns;
honum var beitt fyrir vagn sósíalre-
alismans, liststefnu sem sóaði hæfi-
leikum heillar þjóðar.
Síðar á ævinni skrifaði Svetlana,
dóttir Stalíns, að sér hefði alltaf
staðið stuggur af Lavrenti Beria.
En þarna virðist hún una sér vel á
hnjám lögreglustjórans grimm-
lynda sem hún taldi hálfpartinn að
hefði att föður sínum út í óhæfu-
verkin. Víst er þó að Stalín þurfti
enga slíka hvatningu, hann var al-
veg einfær um að kúga og drepa.
Þarna er Stalín með helstu lags-
bræðrum sínum 1936, eftir að hann
hafði tekið til óspilltra málanna að
dauðheinsa kommúnistaflokkinn.
Það má bera kennsl á Krúsjoff,
Zhadanov, Kaganovitsj, Voros-
hilov, Molotov, Kalínin, Ma-
lenkov, Gromyko og Jesov,
kjarnann af því sem síðar hét nó-
menklatúra. eh
Myndir úr bók sem er nýkomin út í
Frakklandi og heitir Les Russes.
gröf brunnið lík bróður þeirra, Al-
exei ríkisarfa. Hann er þarna á
mynd með sjóliðanum Derevnko
sem af fágætri trúmennsku fylgdi
honum hvert fótmál. Aiexei hafði
arfgengan sjúkdóm konungsætta í
Evrópu, hann var síblæðari og ef
hann varð fyrir hnjaski var líf hans í
voða.
Svo kemur austan af sléttunum
náungi með stingandi augnaráð,
tortrygginn á svipinn eins og kot-
bóndi, Raspútín, helsti trúnaðar-
maður taugabilaðrar keisaraynj-
unnar sem taldi að hann, einn
manna, gæti haldið syni sínum við
heilsu. Raspútín var síðar dreginn
dauður upp úr Nevufljóti í Péturs-
borg —- sagt er að það hafi þurft að
myrða hann þrisvar áður en hann
var allur.
Stalín og félagar hans 1936.
Svetlana á hnjám Berias.
Raspútín.
Sergei Eisenstein.
Sjalíapín og Gorkí.
Felix Dzerzhinski.
hvölum í Berlín
Á vegum grænfriðunga stendur
nú yfir stórsýning á hvölum í Berl-
ín, höfuðborg Þýskalands. Um er
að ræða eftirlíkingar af hinum
ýmsu hvalategundum í fullri stærð,
allt frá höfrungum yfir í níu metra
langa hnúfabaka. Gervihvalirnir
eru tölvuvæddir og geta gefið frá
sér hljóð og hreyft sig í líkingu við
raunverulega hvali. Á sýningunni
er saga stærstu spendýra jarðarinn-
ar rakin í máli og myndum en hún
stendur yfir fram í janúar á næsta
ári.
Talsmaður samtaka grænfrið-
unga segir að á síðustu 100 árum
hafi um tveimur milljónum hvala
verið eytt og að fjórar tegundir
þeirra séu í útrýmingarhættu. ■
Ungverskum
konum og
dönskum köri-
um hættvið
krabbameini
Ef marka má skýrslu frá Alþjóða-
heilbrigðisstofnuninni þurfa Ung-
verjar að hafa þungar áhyggjur af
heilsufari sínu. í skýrslunni kemur
fram að ungverskum karlmönnum
er hættast af öllu fólki í heiminum
við að fá krabbamein. Þar í landi
hefur dauðsföllum af völdum
krabbameins fjölgað stöðugt síð-
ustu fimmtán árin og eru nú 256.6 á
hverja 100 þúsund íbúa. í öðru sæti
og þriðja sæti á listanum voru karl-
ar í fyrrum Tékkóslóvakíu og Belg-
íu. Það eru hins vegar sænskir karl-
menn sem minnstar líkur eru á að
fái krabbamein.
Dönskum konum er allra kvenna
hættast við að fá krabbamein í Evr-
ópu. Þar á eftir koma konur í Skot-
landi og Ungverjalandi. Grískum
konum er hins vegar síst hætt við
að fá krabbamein samkvæmnt
skýrslunni.
Ástæður fyrir þessum mun eru
taldir ýmsir, meðal annars misjafn-
ir umhverfisþættir, mismiklar reyk-
ingar og misgóð heilbrigðisgæsla.
«kka-
stjömur
í heimi
Að mati Frakka að minnsta kosti
er hin þýska Claudia Schiffer, fyr-
irsætan heimsþekkta, talin kyn-
þokkafyllsta kona í heimi.Fast á
hæla hennar fylgir fyrirsætan Cin-
dy Crawford og sú þriðja í röðinni
er bandaríska leikkonan Kim Bas-
inger. Þetta er niðurstaða skoðana-
könnunar sem franska tímaritið
Paris Match birti nýlega.
Hvað karlmennina varðar þá
finnst Frökkum samkvæmt sömu
könnun hinn tæplea sjötugi leikari,
Paul Newman kynþokkafyllstur
en leikarinn Richard Gere vermdi
annað sætið.B
Gyðingar fá
bæturfrá
Stjórnvöld í Þýskalandi hafa
ákveðið að koma á fót sjóði fyrir
gyðinga sem máttu sæta ofsóknum
nasista í síðari heimsstyrjöldinni en
hafa til þessa ekki fengið neinar
skaðabætur.
Þeir gyðingar sem sátu í fanga-
búðum í sex mánuði eða lengur,
eða þurftu að fara huldu höfði
meðan Hitler var við völd, fá
greiddar um 20 þúsund íslenskar
krónur á mánuði, frá og með t.ág-
úst 1995.
í helförinni var um sex milljón-
unt gyðinga úrýmt, um helmingur
þeirra lét lífið í útrýmingarbúðum
en Þjóðverjar starfræktu einnig
vinnuþrælkunarbúðir þar sem
föngum var þrælað út í efiðisvinnu
áður en þeir létu lífið. ■