Helgarpósturinn - 05.10.1995, Síða 24

24
V
FIMMTUDAGUR 5. OKTOBER1995
í kvöld frumsýnir Jón Tryggvason kvikmyndina „Nei er ekkert svar“. Þóra Kristín Ásgeirsdóttir hitti Jón og
spurði hann hvað þetta ætti að fyrirstilla.
Einfaldlega spurning
l)M AÐ ÞORA
Jón Tryggvason var 19 ára trillukarl á Arnarstapa þegar hann fékk þá hugmynd að verða leik-
ari. Hann sótti um í New York University og komst inn sjálfum sér að óvörum, lagði gúmmístíg-
vélunum og sama ár var hann kominn í heimsborgina, til að læra að vera „fyndinn og skemmti-
legur“. Hann kom til baka nokkrum árum seinna og þá sem kvikmyndagerðarmaður og gerði
myndina Foxtrott aðeins 24 ára gamall. Síðan þá hefur Jón fengist við sitt Iítið af hveiju í brans-
anum, til að mynda fengu sjónvarpsáhorfendur innsýn í líf trillustráka á Arnarstapa í sjónvarps-
mynd Jóns, Laggó, sem sýnd var um páskana síðustu. En nýjasta mynd Jóns verður frumsýnd nú
á föstudag og nefnist Nei er ekkert svar.
„Þetta er allt saman Helga
Bjömssyni að kenna,“ segir
Jón mæðulega þar sem hann
sötrar kaffi í mötuneyti sjón-
varpsstarfsmanna. „Helgi ætl-
aði að vera með frá byrjun en
var síðan of upptekinn við að
koma skemmtistaðnum Astró
á laggirnar. Við áttum ekki eina
einustu kr?nu í vasanum þegar
þetta fór af stað en ákváðum
samt að reyna að klambra
saman samningum og gera
þetta að veruleika. Á endanum
gekk allt svo vel upp að það
varð að orðatiltæki hjá okkur:
„Þetta er bara svona mynd.“
En þegar fjárráðin eru af
skornum skammti verða vænt-
ingarnar ekki gífurlegar og
maður hefur engu að tapa. Það
eru nákvæmlega engar kröfur
og það gefur manni frelsi til að
hafa myndina eftir sínu höfði.“
SVARTHVÍTT
FLOTTARA
„Við náðum samningum við
stóran framleiðanda í Noregi,
Peter Borgli, sem dags dag-
lega framleiðir myndir með
stórstjörnum á borð við Cri-
stopher Lambert og Robert
Mitchum, en þeir skreyta ein-
mitt nýjustu myndir Borglis.
Þar sem filmukostnaður er
einn stærsti útgjaldaliðurinn
við kvikmyndagerð leituðum
við til íslenska Kódak-umboðs-
ins um að leggja til filmur en
þeir sáu sér það ekki fært. Við
leituðum þá til norska um-
boðsins, sem varð góðfúslega
við beiðni okkar. Með þennan
samning fórum við síðan til
RÚV og gerðum samning við
þá um að framleiða myndina
ásamt Borgli. Við veðjuðum
við þá á skrifstofu Peters úti í
Noregi hvort áætlanir okkar
um tökudaga stæðust, en þeim
fannst við ansi óraunhæfir.
Það þarf varla að taka það
fram að við unnum veðmálið.
Myndin var skotin á sextán
dögum, á 180 mínútna filmu,
en alls er hún 75 skot og 90
mínútur í sýningu."
En af hverju ákvaðstu að
hafa hana svarthvíta?
„Mér fannst það einfaldlega
flottara og það setur söguna
líka í vissa fjarlægð frá áhorf-
endum. Maður er þess meðvit-
aður, þegar maður horfir á
svarthvíta mynd, að það er
verið að segja sögu. Sagan í
myndinni er af tveimur systr-
um sem voru aðskildar í æsku
vegna erfiðra fjölskylduað-
stæðna en hittast aftur og eru
þá eins og svart og hvítt. Ónn-
ur er sæt, dugleg og áreiðan-
Ieg. Hin er sæt, lygin og þjófótt
og til alls vís.“
MALMIÐNAÐARSÉR;
FRÆÐINGURINN FRA
ISLANDI
„Ég var með landspróf úr
Keflavík og kom eitt ár við í
málmiðnaðardeild Iðnskólans í
Reykjavík vegna þess að ég var
sveitastrákur og mig langaði til
að búa aðeins í stóru borginni
Reykjavík. Ég heid að þessi
dvöl mín í Iðnskólanum hafi
komið mér til góða þegar ég
sótti um leiklistarnámið, þýð-
ingin var tilkomumikil: „Metal
industrial department“. Kan-
arnir spurðu mig ekkert nánar
út í þessi ósköp, nema hvað að
þeir buðu mig velkominn í
skólann. Fyrsta árið reyndist
mér dýrt, ég þurfti að kaupa
allar ritgerðir af skólasystkin-
unum. En þetta hafðist allt
saman. Ég hafði ekki miklar
hugmyndir um leikarastarfið,
reynsluheimur minn saman-
stóð af skólaleikritum í Lauga-
gerðisskóla. En ég missti áhug-
ann fyrir því að verða leikari,
mér fannst lítil framtíð í því,
sérstaklega sem útlendingur í
Ameríku. Mig langaði meira til
að skapa sjáifur en túlka það
sem aðrir höfðu skrifað, svo ég
sótti um kvikmyndagerðina og
komst þar inn og lauk námi
fjórum árum seinna.“
Það er langur vegur frá Arnar-
stapa á Snœfellsnesi til New
York.
ErJón Tryggvason
Stapatröll,
Ijóshœrður Japani
á reiðhjóli eða
bara bilaður kvik-
myndagerðarmað-
ur sem lagar kaffi
ofan í starfsliðið?
„Það minnisstæðasta við
New York er hversu víðtækum
áhrifum maður varð fyrir.
Þangað koma allir straumar
ákaflega hratt.“
Varð sveitastrákurinn ekkert
hrœddur í stórborginni?
„Ég er svo kærulaus að eðlis-
fari að umbreytingin snerti
mig ákaflega lítið. Mér leist
bara afbragðsvel á þetta allt
saman. Ég bjó í East Village og
hafnaði þar í einhverju skugga-
sundi, enda leyfðu námslánin
ekki öruggari aðstæður. Ég lét
mér bara vaxa hár niður á bak
og útvegaði mér gamlan leður-
jakka til að falla inn í hópinn.“
UÓSHÆRDUR JAPANI
A REIÐHJOLI
Jón Óskar Hafsteinsson og
Hulda Hákon myndlistarmenn
kynntust Jóni á New York-ár-
unum og í samtali við
Helgarpóstinn sagði Jón Óskar
að nafni sinn hefði jafnan geng-
ið undir nafninu Stapatröllið,
enda hefði hann verið gríðar-
legur orkubolti þrátt fyrir að
vera ekki hár í loftinu. „Hann
kom einu sinni og færði okkur
kappaksturshjól að gjöf, en
það hafði hann fundið ólæst á
förnum vegi. í New York gildir
nefnilega sú regla að sá eigi
fund sem finnur. í hnakktösku
hjólsins var síðan að finna
ýmsar smálegar eigur hjól-
reiðamannsins, sem var Jap-
ani, og í drjúgan tíma ferðaðist
Jón um sem norrænn Japani
og sýndi fádæma rausn öílum
sem á vegi hans urðu, meðal
annars sessunautum sínum í
flugi frá Miami sem hafa sjálf-
sagt hugsað með hlýhug til
japönsku þjóðarinnar allar göt-
ur síðan. I annan stað var Jón
mjög drífandi og skrifaði mikið
á þessum árum og stjórnaði
mörgum performönsum innan
leiklistardeildarinnar. Hann
var einu sinni gestur okkar
Huldu í tvo sólarhringa, en
viku eftir heimsóknina kom
hann til okkar og sýndi okkur
spánnýtt kvikmyndahandrit.
Við settumst spennt að lestrin-
um en það runnu á okkur tvær
grímur þegar rann upp fyrir
okkur að kvikmyndin ætti að
vera um okkur; þarna vorum
við ljóslifandi komin, flatmag-
andi fyrir framan sjónvarpið
og hvaðeina! Jón skildi ekkert í
þessari smámunasemi, en af
tillitssemi er þó handritið sjálf-
sagt enn niðri í skúffu."
EKKERTFÖNDUR
OG DUTL
„Susanne Landau, skóla-
systir mín, er farin að fram-
leiða myndir í Hollywood og
síðan kemur Maria Ellingsen
upp í hugann, en hún hefur
komið víða við og er núna að
fara að leika aðalhlutverkið í
nýrri mynd á móti Faye Duna-
way,“ segir Jón þegar hann er
spurður um afrek skólasystk-
ina sinna frá Bandaríkjunum.
En langaði þig ekkert að
ílengjast þarna úti?
„Það er aldrei að vita hvað
gerist seinna, en meinið er að
þegar maður kemur út úr kvik-
myndaskóla þá kann maður
raunverulega ekki neitt sem
nýtist manni við hina prak-
tísku hlið kvikmyndagerðar-
innar. í raunveruleikanum er
ekki neitt föndur og dútl, þú
þarft að vinna undir gæða- og
tímapressu og skila þínu hvað
sem á dynur. Við Karl Óskars-
son höfðum verið að vinna
svolítið saman og hann bauð
mér vinnu þegar skólinn var
búinn og ég greip tækifærið og
fór heim. Við vorum aðallega í
því að gera auglýsingar og tón-
listarmyndbönd og tvisvar
hrepptum við verðlaun fyrir
besta myndband á Norður-
löndum, árin 1987 og 1989.“
ÆVINTYRI
Urri þetta leyti gerðirðu
þína fyrstu kvikmynd, að-
eins 24 ára.
„Já. Sveinbjöm I. Bald-
vinsson var með hugmynd
að svona hasarsögu sem
gæti gerst hér. Við ákváð-
um að þróa þessa hug-
mynd áfram og sóttum í
framhaldi um styrk úr
Kvikmyndasjóði. Okkur að
óvörum fengum við styrk-
inn og þar með var boltinn
farinn að rúlla. Þeim í út-
hlutunarnefnd fannst leika
um þetta ferskir straumar,
við vorum allir svo ungir.“
Voru skólasystkini þín
frá New York farin að gera
eitthvað svona, eða er
þetta séríslenskt að fá tæki-
fœri til að gera bíómynd
svona strax að loknu
námi?
„Nei, þau voru bara að
hangsa og jafnvel íhuga
frekara nám. Það hefur auð-
vitað sína kosti að vera íslend-
ingur á stundum og það var œv-
intýri að fara af stað með heila
bíómynd svona ungur. “
ER JÓN BILAÐUR?
Garún, aðstoðarkona Jóns,
er ekki að skafa af hlutunum.
„Hann er bilaður,“ segir hún
meðan hann skýst eftir pappír-
um ofan af efstu hæð sjón-
varpshússins og út í bíl. „Hann
er eini leikstjórinn sem ég veit
um sem alltaf hellir sjálfur upp
á kaffi, nær sjálfur í það sem
hann þarf. Aðrir leikstjórar
reka einn puttann upp í Ioftið
og horfa einbeittir á mann. Áð-
ur en litið er við á svo að vera
kominn rjúkandi kaffibolli fyrir
framan þá. Ekki Jón.“
„Foxtrott er fyrir mér jafn-
áhugaverð og gamalt dag-
blað,“ segir Jón þegar talið
berst aftur að frumraun hans í
kvikmyndagerð. „Myndin var
barn síns tíma en gerði sitt,
dró að 55.000 áhorfendur og
átti sterka möguleika á mark-
aðnum. Við vorum bara svo
ungir og vitlausir og gerðum
slæma samninga við þá er-
lendu aðila sem tóku þátt í
gerð myndarinnar. Myndin var
seld fyrir 750.000 dollara en
við fengum sendar 800.000
krónur hingað heim. Þeir hirtu
afganginn. Reiknuðu sér 25% í
sölulaun, 15% í dreifingar-
kostnað og afganginn í alls
kyns þóknanir."
PÓSTKORTAUPPELDI
„Lífið á Arnarstapa var póst-
kortauppeldi; yndislegt, frjálst
og hollt. Þarna voru tvær trill-
ur, ég fékk snemma að fara á
veiðar og iðulega var báturinn
orðinn drekkhlaðinn um há-
degisbilið og þá var farið í land
að gera að aflanum. Það fór
líka út bátur á sumrin og við
söltuðum aflann og flöttum
„Foxtrott er fyrir mér jafnáhugaverð og gamalt dagblað,"
segir Jón Tryggvason blákalt um frumraun sína í kvik-
myndagerð.
fiskinn á bryggjunni. Um jóla-
leytið fékk fólk greitt fyrir þá
vinnu. Það var mikið líf í kring-
um þetta," segir Jón þegar tal-
ið berst að sjónvarpsmyndinni
Laggó, sem gerðist á Arnar-
stapa í.því umhverfi sem Jón
er sprottinn úr.
„Leikritið var ekki dæmigert
að því leytinu til að ég hef sjálf-
ur aldrei sökkt bát til að svíkja
út úr tryggingum, ef ég mundi
reyna það núna kæmist það
sjálfsagt fljótlega upp. En eftir
myndina er ég sérfræðingur í
að sökkva bátum, því þetta
gekk ekki átakalaust fyrir sig.
Helvítis báturinn bara neitaði
að sökkva.
Ég flutti á Snæfellsnesið árið
1969 ásamt foreldrum mínum,
sem voru þá á sextugsaldri, en
ég var örverpið og naut góðs af
föður mínum sem hafði verið
aflakóngur og eytt megninu af
lífi sínu á sjó svo að systkini
mín sáu hann varla heima. En
þau voru farin að taka það ró-
lega bæði tvö þegar ég var að
alast upp. Mamma lést síðan
eftir langa spítalalegu, en hún
lamaðist í kjölfar heilablóð-
falls, og við feðgarnir vorum
einir eftir þegar ég var fjórtán
ára. Pabbi reri fram á síðasta
dag, en hann lést fyrir tveimur
árum.“
LOGIÐ AF LIST
En tengslin við æskustöðv-
arnar rofnuðu ekki, því að Jón
hóf að sigla með túrista undir
klettana á Stapanum ásamt
Fjalari Sigurðarsyni, fyrrver-
andi Dagsljóssmanni. „Það er
skemmtilegasta vinna sem ég
hef komist í,“ sagði Jón.
Hvað með geimveru-, drauga-
og andatrúarfólkið sem nú sœk-
ir Snœfellsnes heim sem eins-
konar Mekka spíritismans.
Varðst þú ekkert var við undar-
lega strauma ofan afJökli þeg-
ar þú varst drengur?
„Þarna er gott að vera í góðu
veðri og þó að ég hafi farið
víða þá veit ég enga fegurri
sjón en að horfa ofan af Jökli.
En í raun mundi ég segja að
Halldór Laxness hefði búið til
þessa goðsögn um Snæfells-
nesið, hann dvaldi þarna mik-
ið, — sjálfsagt var búið að út-
hýsa honum annars staðar.
Hann var alltaf að ferðast milli
staða og þefa uppi sögur, en
síðan las fólk um sjálft sig og
sögurnar og vildi við hvorugt
kannast.
Á Snæfellsnesi var margt
skemmtilegt fólk, til dæmis
Þórður á Dagverðará, sem gat
sagt sögur — aðallega lygasög-
ur — af þvílíkri list að allir
hlustuðu opinmynntir. Gunn-
ar Dal bjó þarna lengi vel og
svo var það presturinn, hann
Rögnvaldur Finnbogason,
sem þrumaði yfir söfnuðinum
hálfsmánaðarlega. Þangað
fóru allir þó að aðeins tvær
eða þrjár sálir hefðu í sér snef-
il af trúrækni. Tilbreytingin er
svo vel þegin í sveitinni.“
AÐ ÞORA EÐA HIKA
Hvað er mikilvægast fyrir
kvikmyndagerðarmann ?
„Allt er þetta spurning um
að þora. Fólkið sem ég hef
kynnst í þessum bransa skipt-
ist í þá sem þora og hina sem
hika. Þeir sem þora fá þau
tækifæri sem þeir þurfa. Ég hef
aldrei verið hræddur við að
falla, jafnvel ekki að kolfalla."
Þá vitum við það. Nei er ekk-
ert svar?
„Einmitt og ef mér finnst
vinnan skemmtileg er það
nægileg umbun. I nýjustu
myndinni minni eru auðvitað
misgóðar senur, en það er
heildin sem skiptir máli. Ef
mér finnst heildarmyndin
ánægjuleg er ég ánægður."