Helgarpósturinn - 21.12.1995, Blaðsíða 22

22
FIMMTUDAGUR ZL DESEMBER1995
ri. • •• • •• c
Stjomugjof
iglgarpóstsins
Frú Bovary
Gustave Flaubert
Pétur Gunnarsson þýddi
★★★★★
Þýðing Péturs heyrir til stór-
tíðinda — maður tekur ofan.
Hún er á íslensku sem er full-
komlega sannferðug, en um
leið kemur hún til skila hárná-
kvæmum og geirnegldum stíl
Flauberts. (EH)
Ljóölínuskip
Sigurður Pálsson
Forlagið
★ ★★★
Hafi einhver verið í vafa um að
Sigurður væri eitt af okkar
allra fremstu skáldum ætti
þessi bók að eyða þeim vafa
með öllu. (FB)
Mefistó
Klaus Mann
Bríet Héðinsdóttir islenskaði
★★★★
Ein allra skemmtilegasta bók
sem skrifuð hefur verið á
þýska tungu, og þótt víðar
væri leitað. Bríet Héðinsdóttir
hefur leyst sitt verk af hendi
með stakri prýði. (ÞE)
Dyrnar þröngu
Kristín Ómarsdóttir
★ ★★★
Hér er leikið á alla strengi
mannlegra tilfinninga og þótt
það takist reyndar misvel og
ýmsa agnúa megi finna í texta
og stíl þá er hér komin merki-
leg bók og nýstárleg. (FB)
Milli vonar og ótta
Þór Whitehead
★★★★
Þessi bók er góður jólaglaðn-
ingur fyrir alla áhugamenn um
sögu og stjórnmál. Verkið er
faglega unnið; könnun heim-
ilda er ítarleg og tilvísanir í
heimildir nákvæmar. (JBFf)
Þaö talar í trjánum
Porsteinn frá Hamri
★★★★
Ljóðin eru að sjálfsögðu meitl-
uð og fáorð sem fyrr, málið
máttugt og hljómmikið og
meistari myndlíkinganna sam-
ur við sig á því sviði, en ljóðin
eru að mörgu leyti opnari og
persónulegri en fyrr, ástin
sýnilegri, treginn dýpri og
gleðin heitari.
I umfjöilun sinni nota gagn-
rýnendur Helgarpóstsins
stjörnugjöf, lesendum til
glöggvunar. Slík stjörnugjöf
hefur oft verið umdeild; hún
þykir af einhverri ástæðu
sjálfsögð þegar kvikmyndir
eiga í hlut, en síður þegar fjall-
að er um bækur. Auðvitað er
hún enginn algildur mæli-
kvarði, heldur aðeins aðferð
til að sýna ákveðna megin-
drætti og til að lesendur eigi
hægara um vik að átta sig.
★ ★★★★ (fimm stjörnur). Frá-
bært verk sem enginn ætti að
missa af. Kannski meistara-
verk, en tíminn verður líklega
að skera úr um það.
★★★★ (fjórar stjörnur). Framúr-
skarandi ágætt verk og full
ástæða til að taka á sig krók
eftir því.
★ ★★ (þrjár stjörnur). Prýðilega
gott verk og vel þess virði að
kynna sér það.
★ ★ (tvær stjörnur). í meðallagi
gott verk sem þó á sína ljósu
punkta. Enginn þarf þó að
missa svefn yfir að sjá það
ekkl eða heyra.
★(ein stjarna). Verk fyrir neðan
meðallag. Líklega er ráðlegt
að eyða ekki tíma sínum í það.
® (hauskúpa). Afleitt verk. Ber
að forðast.
Tilfinningatengsl og smáþjóðakomplexar
Hver vegur aö heiman...
(íslendingar í útlöndum)
Guömundur Árni Stefánsson
Skjaldborg 1995
★ ★★
Ekkert er illa gert í þessari
bók Guðmundar Áma Stef-
ánssonar. Hér eru tekin viðtöl
við sex íslendinga sem hafa
dvalist í lengri eða skemmri
tíma í útlöndum, allt frá 12 ár-
um og upp í 30. Öllum viðmæl-
endum hefur vegnað ágætlega
í lífinu, engin sárindi eða bit-
urð. Guðmundur Árni er ágæt-
lega ritfær og skannar lífsferil
þeirra með vönduðum spurn-
ingum sem þó eru lausar við
mikla gagnrýni. En hugmyndin
að bókinni og framkvæmdin er
hins vegar lýsandi fyrir smá-
þjóðarkomplexa íslendinga.
Fyrirsögnin á formála bókar-
innar af Guðhíundar hendi er
„OKKAR fólk í útlöndum", og
seinna í formálanum er sagt:
,,Það er sannarlega ljóst að við
Islendingar eigum víða góða
„sendiherra" úti í heimi." Þessi
hugmynd um að hver íslend-
ingur sé sendiherra landsins
þegar hann stígur á erlenda
grund hélt ég að hefði dáið út á
síðustu tíu árum eða svo.
Flest þeirra þúsunda
sem hafa yfirgefið
þetta land á undan-
förnum árum hafa
nefnilega ekki yfirgefið
það upptendruð af
þeirri hugsjón að ger-
ast góðir sendiherrar
landsins á erlendri
grund og farið til þess
eins að ná að kynna
þetta land elds og ísa,
fegurðar og frænd-
semi. Þau hafa þvert á
móti flest yfirgefið
landið af því að þeim
hefur fundist ólifandi
hér, þjökuð af veðrátt-
unni og verðbólgunni
eða illa útleikin af Gróu
á Leiti. Þau hafa sýnt
það sem góðir fulltrúar
þess flokks spendýra
sem maðurinn er, að
víða annarsstaðar er
hægt að lifa góðu lífi en
í þessari hálfyfirgefnu
verstöð lengst norður í ballar-
hafi.
Sendiherrastaðan kemur
upp víða í viðtölum Guðmund-
ar. Þar segir meðal annars
hinn annars góði drengur
Gunnar Fríðþjófsson, útvarps-
maður í Noregi, svo frá: „Ég
lendi iðulega í umræðum um
fiskveiðideiluna og tek þá alltaf
upp hanskann fyrir íslendinga,
þótt innst inni finnist mér ís-
lenskir stjórnmálamenn hafa
verið klaufalegir í málinu.“
Þessi dæmigerða sendiherra-
hugsun, að verja ísland í einu
og öllu þrátt fyrir að innst inni
finnist fólki það ekki rétt, er
kolröng stefna. ísland er orðið
nógu stórt og sterkt til að þola
gagnrýni og vantar í raun gagn-
rýni svo það fari að haga sér
eins og fullvaxin þjóð á meðal
þjóða. í stað þess að líta á sig
sem sendiherra íslands ættu
menn að líta á sig sem sendi-
herra réttlætis og sannleika.
Guðmundur gerir „hver veg-
ur að heiman er vegurinn
heim“ að meginstefi þessarar
viðtalsbókar því flestir þess-
ara íslendinga eru með einum
eða öðrum hætti alltaf á leið-
inni heim og sársakna heima-
haganna með allri sinni
óstjórn og óveðrum. Það er
skiljanlegt því það er sama í
hverskonar holum fólk elst
upp; það binst þeim
stöðum tilfinningaleg-
um böndum sem aldr-
ei slitna. Þannig hef ég
heyrt íbúa í blokk við
Vesturberg lýsa þeim
ömurlega litlausa
skúlptúr sem hún býr í
sem fallegasta hluta
hverfisins. Hér er um
tilfinningatengsl við
æskuna að ræða, frek-
ar en hlutlaust fegurð-
armat. Húsið er vernd-
ar- og griðastaður
hennar og því sést
henni yfir hversu
hræðileg symformía
þessi hluti Reykjavíkur
er. Þannig sýna viðtöl
Guðmundar ljóslega
að aldrei slitna bönd
mannanna við ættjörð-
ina algjörlega, þvert á
móti virðast þau
styrkjast með lengri
tíma og meiri fjarlægð-
um.
Mjög áhugavert er viðtalið
við Astþór Magnússon at-
hafnamann sem hefur staðið
að hinu þekkta átaki „Peace
2000“. Enginn veit hvernig það
endar, en það eitt að fá svona
brjálaða hugmynd og reyna að
framkvæma hana er virðingar-
vert. indæl eru viðtölin við
Rannveigu óperusöngvara og
Gunnar Friðþjófsson útvarps-
mann enda virðist það vera in-
dælt fólk. Þrjátíu ár eru síðan
hjónin Þórður Sæmundsson
og Drífa Sigurbjarnardóttir
hleyptu heimdraganum. Ferð
þeirra hefur legið um Evrópu
alla leið til Suður-Afríku þar
„Öllum viðmœlendum
hefurvegnað ágœtlega í
lífinu, engin sárindi eða
biturð. GuðmundurÁrni
er ágœtlega ritfær og
skannar lífsferil þeirra
með vönduðum spurning-
um sem þó eru lausar við
mikla gagnrýni. En hug-
myndin að bókinni og
framkvœmdin erhins
vegar lýsandi fyrir smá-
þjóðarkomplexa
íslendinga. “
sem þau bjuggu í sjö ár og síð-
an norður aftur. Þau eiga þrjú
börn og athyglisvert er að sjá
að þau hafa dreifst á þrjú lönd.
Fróðlegar eru lýsingar þeirra á
því hvernig íslendingar hafa
rifið upp atvinnulífið í Lúxem-
borg. Síðustu tvö viðtölin eru
við Gunnlaug Stefán Baldurs-
son, arkitekt í Þýskalandi, og
Lindu Finnbogadóttur í Los
Angeles í Bandaríkjunum. Hafa
þau samlagast landinu sem
þau búa í kannski ívið meir en
aðrir.
Bókin er engin skyldulesning
en verkið er ágætlega unnið af
Guðmundi og því áhugavert
fyrir þá sem ekki þekkja marga
sem búa í útlöndum og vilja
því kynnast viðhorfum þeirra.
Svo og þeirra sem þekkja við-
komandi fólk, sem virðist allt
vera drengir góðir og landi og
þjóð til sóma.
Saga fyrirþá sem enn finna til
Um ástina og annan fjára
Gabríel García Marquez
Þýölng: Guöbergur Bergsson
Mál og menning 1995
★★★★
essi saga Gabríel García
Marquez á að gerast fyrir
rúmum tvö hundruð árum og
fjallar um ævi lítillar stúlku og
ástir og ástleysi fólksins sem
henni tengist. Hún dansar í
nánd við þá fast dregnu línu
sem Marquez hefur lagt með
fyrri bókum sínum. Þarna eru
að því er virðist raunsæjar lýs-
ingar á íbúum þorps eins í Suð-
ur-Ameríku og brotnar upp
með óraunsæjum en auðgandi
atburðum. Eins og þegar Donna
Olalla eiginkona markgreifans
er lostin eldingu í miðju rifrildi
við eiginmann sinn. Strax eftir
jarðarför hennar „kom él úr
pappírssnifsum sem breiddist
yfir appelsínutrén í aldingarðin-
um. Hann greip eitt af tilviljun,
opnaði það og las: Þessi elding
var frá mér“.
Bókin er, eins og við er að bú-
ast, listilega samansett. Persón-
ur eru litríkar og eiga sér jafnan
skemmtilegar andstæður í sög-
unni. Þannig er hinn trúlausi
læknir Abrenúncio mótvægi við
hinn heitttrúaða prest Delaura
og mynda þeir í raun tvær hlið-
ar sömu persónunnar. Hver
persóna er í átökum við frjó-
„Bókin er, eins og
við er að búast,
listilega saman-
sett. Persónureru
litríkar og eiga
sérjafnan
skemmtilegar
andstæður í sög-
unni... Petta er
skringileg ástar-
og ástleysissaga
sem stílarsig
beint í hjörtu
þeirra sem enn
finna til. “
korn andstæðu sinnar; frjókorn
sem býr bæði í þeim sjálfum og
samferðamönnum þeirra. Leik-
ur með þess háttar andstæður
er oftlega mjög velheppnaður,
eins og þegar markgreifinn
eignast dótturina sem sagan
gengur út á: „Dominga de Advi-
ento söng sigri hrósandi: „þetta
verður heilög mey!“ Mark-
greifinn var minni spámaður
þegar hann sá hana þvegna og
klædda. „Hún verður púta,“
sagði hann.“
Þessi skemmtilega stúlka
sem þarna fæðist er síðar grun-
uð um að vera setin illum anda.
Lokuð innan múra klausturs
þarf hún að þola þjáningar og
píslir fyrir þessar sakir. En inn-
an sem utan veggja klausturs-
ins eru menn heillaðir af henni.
Presti, áðurnefndum Delaura,
er falið að vinna með stúlkuna.
En hann fellur gersamlega fyrir
henni og ástin skríður inn í
kropp hans og sálu. Presturinn
á erfitt með að gera greinarmun
á því hvort djöfullinn sjálfur
hafi komist inn í hann eða eitt-
hvað annað. Enda eru ástin og
djöfullinn án nokkurs vafa af
sama meiði.
Gabríel García Marquez hef-
ur hæfileika til þess að segja
margar sögur í að því er virðist
einföldum texta. Þótt maður sé
stöðugt á varðbergi gagnvart
höfundi kemur hann aftan að
manni aftur og aftur og þrýstir
sér inn með nýrri sögu, nýrri
hlið. Stundum er þetta ástar-
saga Delaura og stúlkunnar,
stundum ástleysissaga mark-
greifans og Bernarda eða öfugt.
Stundum átakasaga trúarinnar
við skynsemina. Eða bara saga
manns sjálfs. Hver manneskja
er fangelsuð í eigin líkama og
ófær um að tengjast virkilega
annarri, nema í gegnum ímynd-
un eða draumheima. Þannig
eru líka staðreyndir þessa lífs,
menn tengjast fyrst með fjar-
lægðum en fjarlægast við ná-
lægðina.
Ekki kann undirritaður orð í
spænsku og því ekki unnt að
segja hvort þýðandinn Guð-
bergur Bergsson fylgir texta
Garcia í einu og öllu. En eitt er
víst: bókin er frábærlega stíluð
í þessari útgáfu. Erfitt er aftur á
móti að átta sig á því hvort um
er að ræða merkingarþrunginn
árekstur eða bara einföld mis-
tök í ósamræminu á bókarkápu
og formála bókarinnar. Það er
samt smáatriði í þessari góðu
bók. Þetta er skringileg ástar-
og ástleysissaga sem stílar sig
beint í hjörtu þeirra sem enn
finna til.
Mjúkur,
djúpur,
hlýr og
eolilegur
Stóri draumurinn
Orri Haröar
Útgefandi: Jepsen
Dreifing: Japis
★★★
Orri Harðar hefur verið dug-
legur að spila sem trúbador
undanfarin ár. Þetta er önnur
platan sem hann gerir, og er á
svipuðum slóðum og síðast.
Orra hefur tvímælalaust farið
fram frá fyrra verki sem laga-
smiður. Hann kýs yfirleitt að
fara rólyndislegar leiðir með
lögin sem hann útsetur í félagi
við Sigurð Bjólu. Á fyrri plöt-
unni fékk Orri Jón Ólafsson til
þeirra verka.
Útsetningarnar eru allar
byggðar kringum hina hefð-
bundnu hljóðfæraskipan og er
smekkvísi líklega rétta orðið
um þá tilhögun og minna verið
að rannsaka óvæntar leiðir.
Hljóðið er afgreitt á sömu nót-
um, hljóðfærin njóta sín og
hljóma djúp, hlý og eðlileg.
Hljóðblöndunin fer vel með
tónlistinni hjá Bjólu eins og við
var að búast.
Hljóðfæraleikur er í höndum
þeirra Jakobs Magnússonar
bassaleikara, Ingólfs Sigurðs-
sonar trommuleikara, Eðvarðs
Lárussonar gítarleikara, Jó-
hönnu G. Þórisdóttur Þver-
flautuleikara og Péturs Hjalte-
sted sem spilar á píanó í einu
lagi. Þess utan spilar Orri á gít-
ara og píanó ásamt því að
syngja og bakradda. Syngur
Orri reyndar alla plötuna að
undanskildu viðlagi í laginu
Uppgjörið þar sem Bubbi Mort-
hens tekur að sér afleysingar.
Orri semur öll lögin nema
tvö. Þar er annarsvegar einhver
Marcussen með honum í öðru
laginu og Sigurður Bjóla í hinu.
Misvel tekst upp við smíðarn-
ar en ótvíræðra framfara frá
fyrri plötunni gætir þó víðast
hvar eins og fyrr var nefnt. Orri
á nokkur stórgóð lög hér; lög
sem sanna að í honum býr
metnaðarfullur lagasmiður og
þrátt fyrir að ekki sé hægt að
segja að það eigi við í öllum til-
fellum leyfir hann sér aldrei að
fara út í að búa til uppfyllingar-
efni.
Orri er söngvari af heimilis-
legu gerðinni og minnir oft
mjög á Jón Ólafsson með þessa
þýðu og vinalegu söngrödd. Þó
svo að þetta teljist seint til stór-
virkja í sönglistinni er alltaf
flottast þegar höfundar treysta
sér til að syngja tónlist sína
sjálfir, sérstaklega á sólóplöt-
um sem þeir gefa út undir eigin
nafni.
Hljóðfæraleikararnir standa
sig í stykkinu: Jakob er löngu
orðinn traust vörumerki og Eð-
varð kemur á óvart með fram-
sæknum sprettum. Til Ingólfs
hefur lítið heyrst á plötum síð-
an hann var í Orgli og SSSól,
„Orri semur öll lögin
nema tvö... Misvel tekst
upp við smíðarnaren
ótvírœðra framfara frá
fyrri plötunni gœtirþó
víðasthvar.“
hann á góðan leik og gaman að
heyra aftur til hans hér. Sjálfur
er Orri alvanur kassagítarnum
eftir trúbadorstússið, sem
heyrist gjörla í fínum ryþmagít-
urum og kemur síðan á óvart
með ágætis píanói og hljóm-
borðum.
Yfir heildina er þetta stillt og
vönduð plata sem gefur fyrir-
heit um áframhaldandi framlag
Orra til plötuútgáfunnar, því
hann virðist vera búinn að
finna sinn stíl.