Helgarpósturinn - 21.12.1995, Blaðsíða 28

28
HMMTUDAGUR ZL DESEMBER1995
Spariföt á Stein
Steinn Steinarr
Ævi og skoðanir
Vaka/Helgafell
★★
„Þessiyfirborðskennda mœrð hœfirSteini sérdeilis
illa, enda uarhann einhuer minnst hátíðlegi maður
sem ísland hefuralið, orðhákur, bóhem, kuikindi í
aðra röndina. “
Stjömugjöf
Hvítur ísbjörn
isak Haröarson
Forlagið 1995
★★
í bókinni er því miður lítið um
slík listræn átök við ljóðform-
ið sem maður býst við af ein-
um af meisturum ljóðlistarinn-
ar. En það yljar manni samt að
heyra frá skáldinu. (BG)
íslenskar tilvitnanir
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Almenna bókafélagið
★ ★
Ljóst er að bók sem þessi get-
ur hæglega orðið dægradvöl
pedantsins á löngum vetrar-
kvöldum. Þetta er jólabók last-
arans. (ÞE)
Letrað í vindinn
— Þúsund kossar
Helgi Ingólfsson
Mál og menning
★ ★
Staðgóð þekking á sögulegum
bakgrunni kemur ekki í veg
fyrir að frásögnin verði á köfl-
um í anda gamaldags ævin-
týrabókar fyrir drengi. Stund-
um á maður jafnvel von á að
Charlton Heston stigi fram á
sjónarsviðið í fullum herklæð-
um. (ÞE)
Ég skrifaði mig inn í
tukthúsið
Endurminningar Valdimars
Jóhannssonar
Gylfi Gröndal skráöi
Forlagið
★★
Gylfi virðist jafnan vinna undir
þeim merkjum að vera varkár
við viðmælendur sína og sýna
enga frekju. Það er ekki laust
við að maður sé hálfsvekktur í
bókarlok að hafa ekki fengið
að komast nær svo áhuga-
verðum manni. (BG)
Þriðja ástin
Nina Björk Árnadóttir
Iðunn
★
Lengst af er stíllinn einfaldur
og barnalegur án nokkurra
töfra. Og kynlífslýsingarnar
eru með þeim pínlegustu sem
sést hafa í íslenskri bók. (FB)
í auga óreiðunnar
Einar Már Guömundsson
★
Hæfileiki Einas Más til ljóða-
gerðar virðist vera í sorglegri
rénun. Við verðum bara að
vona að hann snúi sér sem
fyrst aftur að sagnaritun. (FB)
Vetrareldur
Friörik Erlingsson
★
Yfir allt saman er svo stráð
slíkri tilfinningasemi og væmni
að maður bara roðnar fyrir
höfundarins hönd og er gráti
nær yfir slíkri sóun á greinileg-
um hæfileikum til skrifta. Eftir
Benjamín dúfu áttti maður von
á miklu betri bók frá Friðriks
hendi. (FB)
Bókin inniheldur smágreinar
eftir Stein Steinarr sem
varla hefur verið neitt laun-
ungarmál að væru til, því nær
allar eru þær prentaðar í heild-
arsafni Steins frá 1964, auk
þess sem flestar komu út í
kveri sem Menningarsjóður
gaf út fyrir margt löngu. Þessi
útgáfa bætir litlu við, en að
auki inniheldur hún eins konar
æviágrip skáldsins eftir Inga
Boga Bogason bókmennta-
fræðing.
Það er þrálátur misskilning-
ur að Steinn Steinarr hafi verið
mikill formbyltingarmaður,
jafnvel mestur helgimynda-
brjótur í íslenskri ljóðlist. Þeg-
ar öllu er á botninn hvolft var
hann alþýðlegt skáld sem ís-
lendingum veittist alla tíð auð-
velt að skilja, þótt hann ætti
það raunar til að bregða út af
staðnaðri ljóðahefð og veitti
yngri skáldum liðsinni í barátt-
Endist varla
Piltur & stúlka — Tómas Hermannsson
og Ingunn Gylfadóttir
Útgefandi: Tónsmiðja Tómasar og Ingunnar
Dreifing: Skífan
★ ★★
Tómas Hermannsson og Ing-
unn Gylfadóttir eru eins og
liggur í hlutarinns eðli „piltur
og stúlka" og er það einmitt
nafnið á hljómeyki þeirra
skötuhjúa. Á sinni fyrstu plötu
sýna þau góða tilburði með ró-
legheitatónlist við vandaða
texta eftir Odd Bjama Þor-
kelsson, Sjón og Þorvald Þor-
steinsson og þau Ingunn og
Sverrir Páll Erlendsson gera
svo sitt hvorn.
Upptökustjórn og útsetning-
ar eru í höndum Kristjáns Ed-
elstein. Lagasmíðar Ingunnar
og Tómasar eru þægilegar og
vandaðar. Textarnir eru
óvenjugóðir og fer Þorvaldur á
kostum í vel tvíræðri samfara-
lýsingu í textanum Hugar-
smuga, þá eru hinir tveir textar
Sjón smellnir.
Ingunn syngur alla plötuna
nema síðasta lagið, sem Tóm-
as gerir skemmtilega skil. Vel
gæti maður hugsað sér að
meira hefði komið frá Ingunni
ef Tómas hefði hellt í hana
smáviskíi, því þótt um rólega
tónlist sé að ræða hefði verið
gaman að heyra hana gefa að-
eins í.
Allur pakkinn er mjög vel
fluttur af hljóðfæraleikurunum
en ber þar hæst Kristján Edel-
unni við afturhaldsseggi.
Þessi alþýðleiki Steins kem-
ur ágætlega fram í ritgerðun-
um, ræðustúfunum og viðtöl-
unum sem hér hafa verið sett á
bók. Þetta eru fráleitt djúpar
skáldlegar eða heimspekilegar
pælingar, heldur stuttar dæg-
urgreinar þar sem Steinn veit-
ist oftar en ekki að heims-
kunni, hræsninni og tepru-
skapnum sem honum var svo
meinilla við.
Safnið er ekki yfirmáta stórt;
lausamálsgreinarnar eftir Stein
eru í raun furðu rýrar að vöxt-
um og losa ásamt fáeinum við-
tölum við hann sem þarna birt-
ast ekki nema svona 130 síður
með stóru letri og spássíu.
Greinarnar eru slitróttar og af-
ar misjafnlega góðar eða
skemmtilegar. Sumt getur
varla kallast annað en kvább, á
tíðum skemmtilega níðangurs-
legt, sérstaklega greinarnar
þar sem Steinn er að skemmta
sér á kostnað manna sem hafa
talað í útvarpið. Greinar um
málaralist hafa látið allnokkuð
á sjá og hafa í besta falli eitt-
hvert heimildagildi, en í sam-
hengi stjórnmálasögunnar eru
merkilegar greinar og viðtöl
sem birtast eftir að Steinn
hafði skandalíserað í boðsferð
til Sovétríkjanna og var út-
hrópaður sem undanvillingur
af kommúnistum.
Steinn segir í einhverju við-
talinu í bókinni að hann hafi
ort flest ljóð sín á tíu ára tíma-
stein sem fer á kostum við að
spila nostursamar útsetningar
sínar. Hlutur Kristjáns er
reyndar svo stór partur þessa
verks að erfitt er að ímynda
sér lögin í höndum einhvers
annars. Þar að auki á Kristján
tvö laganna á plötunni og er
annað þeirra, Töfrar dagsins,
eitt það besta hér.
Hljómurinn er ekki slæmur,
en einhvers misræmis gætir í
hljóðbiönduninni þar sem að-
greining milli einstakra
bili og varla neitt eftir 1943.
Máski voru þetta ólíkindalæti í
karli, en það getur tæpast tal-
ist hending að langbestu lausa-
málsgreinarnar hans eru frá
þessu tímabili; fremur þung-
búnar Reykjavíkurlýsingar
sem hann skrifar í fjölmiðil
sem nefndist Hádegisblaðið í
upphafi stríðs, haustið 1940. í
þessum greinum birtist manni
Steinn eins og kjaftfor og
háðskur auðnuleysingi sem
ranglar um borgina, gengur
tromma í settinu er fullmikil og
rafgítarar ísilagðir svífa út úr
heildinni.
Sigfús Óttarsson trommari
er í góðu lagi hér sem áður,
enda helsta grúvperla Eyja-
fjarðar.
Eflaust væri þjóðráð að
skipta um nafn á bæði plötunni
og dúettnum og gefa hana út
aftur fyrir næstu jól. Þá næði
hún kannski til fleiri eyrna,
sem hún á svo sannarlega skil-
ið.
fram á furðufugla og fyllibytt-
ur, hermenn og konur í ástand-
inu og horfir á þetta allt líkt og
sjálfur sé hann ekki þátttak-
andi:
„Ég hitti vin minn í Pósthús-
stræti. Við reyndum að tala dá-
lítið um liðnar stundir, en gáf-
umst upp við það og stað-
næmdumst snöggvast and-
spænis lögregluvarðstofunni.
— Þeir eru alltaf að taka
menn, sagði vinur minn.
— Já, sagði ég og hljóðnaði
við.
— Hafa þeir ekki tekið þig
ennþá? sagði vinur minn.
— Jú, það er búið að taka
mig, sagði ég. Svo kvöddumst
við og héldum hvor sína leið.“
Á þessum tíma sýnir Steinn
semsé ágæta hæfileika sem
prósahöfundur, gáfu sem hann
hefur bersýnilega ekki nennt
að rækta, enda stenst ekkert
þessu samjöfnuð sem hann
skrifaði síðar í óbundnu máli.
Ef til vill er ástæðan sú hversu
Steinn var úr hófi fram félags-
lyndur; listgreinar hans voru
skáldskapurinn annars vegar
og hins vegar samræðulistin
sem hann stundaði við
slímusetur á kaffihúsum.
Smágreinar Steins Steinarr
eru auðvitað merkileg heimild.
Hins vegar er höfuðgalli á
Tríó Jóns Leifssonar er rokk-
hljómsveit sem byggir á
djóki og eftirhermum. Fjögur
frumsamin lög plötunnar eru
holdgervingar tónlistar hljóm-
sveitanna Sálarinnar, SSSólar,
Vina vors og blóma og Jet
Black Joe.
Eftirlíkingin gengur ótrúlega
vel upp og er bráðfyndin. í
heildina er platan portrett af
kvöldstund með hljómsveit-
inni á Gauknum. Stemmning-
unni er leyft að halda sér með
rugli milli laga og í lögunum
miðjum, sem flest eru bítla- og
fiftísrokk.
Þessi plata er sérhönnuð fyr-
ir menn sem ekki eiga heiman-
gengt en vilja samt fá sér bjór
niðrá Gauk. Þá fara þeir úr að
ofan, upp á borðstofuborð,
þessari bók hversu illa þær
eru studdar af formála Inga
Boga, curriculum vitae væri
raunar nær að kalla það. Hér
eru greinarnar ekki settar í
neitt samhengi við líf skálds-
ins, það er hvergi sagt hvernig
þær urðu til eða af hvaða til-
efni, eða — sem kannski er enn
meira vert að vita — hvers
vegna maður sem augljóslega
hafði svo ágæta hæfileika var
svona líttskrifandi á óbundið
mál.
Formálinn er semsagt úr
sambandi við meginefni bókar-
innar og það er raunar eins og
hann hafi verið saminn af allt
öðru tilefni. Annar galli er
hversu Ingi Bogi virðist þurfa
að setja sig í hátíðlegar stell-
ingar þegar hann fjallar um
Stein. Þessi yfirborðskennda
mærð hæfir Steini sérdeilis
illa, enda var hann einhver
minnst hátíðlegi maður sem ís-
land hefur alið, orðhákur, bó-
hem, kvikindi í aðra röndina.
Sú saga hefur verið sögð af
Steini að einhverju sinni hafi
hann verið beðinn að tala í út-
varpið, en verið allsendis ófá-
anlegur til þess. Hann bar því
við að hann ætti ekki spariföt.
Það er engin ástæða til að fara
að finna á hann spariföt löngu
eftir andlátið.
„Þessi plata ersérhönnuð
fyrirmenn sem ekki eiga
heimangengt en uilja samt
fd sér bjór niðrd Gauk. Þd
faraþeirúrað ofan, upp d
borðstofuborð, opna einn
sixpakk og djöflast þar til
blokkin hringir lögregluna
yfirþd.“
opna einn sixpakk og djöflast
þar til blokkin hringir lögregl-
una yfir þá.
Tríóið fær stjörnuna fyrir að
sinna þessum mönnum. Að
öðru leyti er eðli plötunnar
þannig háttað að krítík á hana
er hálfkjánaleg. Sem á nú
kannski við um allar plötur.
Endist bam víst
PILTUR
&?
STULKA
„Piltur & stúlka: Tómas Hermannsson og Ingunn
Gylfadóttir—„Eflaust uœri þjóðrdð að skipta um
nafn d bæðiplötunni og dúettnum oggefa hana út
aftur fyrir nœstu jól. Þd næði hún kannski til fleiri
eyrna, sem hún d suo sannarlega skilið. “
Gaukurinn
heima í stofu
Komdu í byssó
Tríó Jóns Leifssonar
Útgefandi: Geimsteinn
★
SyíELG^ETISGERÐin <K€((I IQZl & FUNK